سونوگرافی بارداری به چه دلایلی انجام می شود و چه عوارضی برای جنین دارد؟

در حال حاضر سونوگرافی به بخشی از برنامه منظم مراقبت های بارداری خانم ها تبدیل شده است. در اوایل دوران بارداری از سونوگرافی برای تایید ضربان قلب جنین و بررسی مادر از نظر عدم وجود حاملگی خارج رحمی و یا حاملگی لوله ای استفاده می شود. در ماه های بعدی بارداری نیز از سونوگرافی برای بررسی رشد جنین، محل قرار گیری جفت و بند ناف و همچنین سلامت عمومی جنین و بررسی آناتومی بدن او استفاده می کنند. در مواردی هم که احتمال بروز زایمان زودرس وجود داشته باشد سونوگرافی می تواند برای بررسی طول دهانه رحم فرد مورد استفاده قرار بگیرد. در این مطلب ما همه نکات مهمی که باید درباره سونوگرافی در دوران بارداری بدانید را در اختیاران قرار می دهیم.

سونوگرافی بارداری چیست؟

سونوگرافی بارداری در واقع تصویر برداری از جنین داخل رحم مادر با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بسیار بالا است. این کار را می شود در هر مرحله از بارداری انجام داد و برای کودک و مادر بی خطر است. سونوگرافی با استفاده از یک دستگاه مخصوص که به یک اسکنر دستی مجهز است و به کامپیوتر متصل می شود انجام می گیرد. امواج صوتی ساطع شده از این دستگاه تصاویر داخل رحم مادر را روی صفحه کامپیوتر نمایان می کنند و به این ترتیب پزشک می تواند وضعیت سلامت جنین را بررسی کند.

سونوگرافی بارداری چند نوع است؟

در دوران بارداری از دو نوع سونوگرافی برای بررسی وضعیت جنین استفاده می شود:

• سونوگرافی ترانس واژینال از طریق وارد کردن یک مبدل در واژن و بررسی رحم
• سونوگرافی شکمی با استفاده از حرکت دادن مبدل روی شکم و مشاهده تصاویر در مانتیور

سونوگرافی شکمی نیز انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

سونوگرافی ارزیابی تخصصی

از این نوع سونوگرافی در شرایط خاص مثل زمانی که جنین مشکوک به داشتن ناهنجاری است استفاده می شود. در چنین شرایطی یک ارزیابی دقیق تر می تواند اطلاعات لازم درباره ناهنجاری را در اختیار پزشک قرار بدهد.

سونوگرافی سه بعدی

این نوع سونوگرافی با استفاده از نمایشگرهای سه بعدی انجام می شود و از آن برای تشخیص ناهنجاری های صورت و یا نقص لوله عصبی در جنین استفاده می کنند.

سونوگرافی داپلر

سونوگرافی داپلر می تواند تغییرات جزئی اجسام در حال حرکت مثل سلول های خونی را نشان بدهد. در این نوع سونوگرافی با استفاده از تغییر در طول امواج صوتی می توان به نتایج دقیق تر و جزئیات بیشتری از جریان خون نوزاد دست پیدا کرد.

اکوکاردیوگرافی جنین

این نوع سونوگرافی تصویر دقیقی از وضعیت قلب کودک ارائه می کند و از آن برای تایید یا رد وجود نقص مادرزادی در قلب جنین استفاده می شود.

سونوگرافی بارداری به چه دلایلی انجام می شود؟

سونوگرافی در دوران بارداری برای دستیابی به موارد زیر انجام می شود:

تایید بارداری و محل دقیق آن

در برخی موارد، جنین به جای اینکه داخل رحم رشد کند خارج از آن و یا در لوله های فالوپ رحم تشکیل می شود. سونوگرافی می تواند به پزشک کمک کند تا حاملگی خارج رحمی را تشخیص بدهد.

تشخیص سن جنین

دانستن سن جنین به پزشک کمک می کند تا تاریخ زایمان شما را تخمین بزند و مقاطع مختلف بارداری شما را ردیابی کند.

تشخیص تعداد جنین ها

اگر پزشک به چند قلو بودن جنین ها مشکوک باشد با استفاده از تصاویر سونوگرافی به راحتی می تواند این مساله را رد یا تایید کند.

ارزیابی روند رشد کودک

سونوگرافی به پزشک کمک می کند تا حرکت، تنفس و ضربان قلب جنین را بررسی کند.

بررسی جفت و میزان مایع آمنیوتیک

مواد مغذی و خون حاوی اکسیژن از طریق جفت به جنین می رسد. مایع آمنیوتیک نیز همان مایعی است که دور جنین را در رحم احاطه کرده است. اگر میزان این مایع خیلی زیاد یا خیلی کم شود به جفت آسیب می رسد. سونوگرافی می تواند به پزشک کمک کند تا وضعیت جفت و مایع آمنیوتیک را کاملا بررسی کند.

شناسایی نقایص مادرزادی

تصاویر سونوگرافی در تشخیص برخی از نقایص و عیوبی که ممکن است کودک هنگام تولد داشته باشد بسیار موثر است.

بررسی عوارض بارداری

اگر در طول دوره بارداری دچار خونریزی و یا هر عارضه دیگری شدید پزشک با تجویز سونوگرافی می تواند علت دقیق آن را مشخص کند.

تعیین موقعیت جنین قبل از تولد

اکثر نوزادان تا پایان سه ماهه سوم طوری در رحم قرار می گیرند که سرشان به سمت پایین است. اما این اتفاق همیشه نمی افتد و ممکن است به دلیل برخی مسائل جنین بچرخد. در جنین موارد سونوگرافی به پزشک کمک می کند تا از نحوه قرارگیری جنین در رحم مطلع شود و در صورت لزوم گزینه های درمانی مناسب را به کار بگیرد.

سونوگرافی بارداری چه زمانی انجام می شود؟

همه خانم های باردار باید در طول دوره بارداری شان حداقل دو سونوگرافی داشته باشند؛ یکی در سه ماهه اول بارداری و دیگری در سه ماهه دوم.

سونوگرافی سه ماهه اول بارداری

در سه ماهه اول بارداری، سونوگرافی به عنوان بخشی از برنامه مراقبت های بارداری در 6 تا 9 هفته بارداری در نظر گرفته می شود که والدین را از وضعیت قرارگیری صحیح جنین در رحم مطمئن می سازد. کنگره زنان و زایمان آمریکایی (ACOG) توصیه می کند که همه خانم های باردار در سه ماهه اول بارداری شان حتما سونوگرافی انجام بدهند. سونوگرافی در سه ماهه اول بارداری با مزایای زیر همراه است:

• تخمین تاریخ دقیق بارداری با دقت بیشتر ( پس از سه ماهه اول سنجش های سونوگرافی صحت کمتری دارد)
• اطمینان از عدم وجود حاملگی خارج رحمی و یا حاملگی
• تایید ضربان قلب جنین
• تعداد جنین ها

با اینکه اکثر پزشکان حداقل 6 هفته برای انجام اولین سونوگرافی صبر می کنند اما کیسه حاملگی بعد از گذشت 4.5 هفته از آخرین دوره قاعدگی فرد قابل مشاهده است. ضربان قلب جنین را نیز می توان در اوایل هفته پنجم یا ششم بارداری تشخیص داد اما ممکن است در همه موارد زود تشخیص داده نشود.

سونوگرافی سه ماهه دوم بارداری

در اواسط دوران بارداری و معمولا بین هفته 18 و 22 حاملگی، یک اسکن دقیق آناتومی به نام سونوگرافی سطح دو از مادر به عمل می آید. این کار در بیمارستان یا کلینیک تخصصی انجام می شود. این نوع سونوگرافی با جزئیات بیشتری همراه است و تصویر واضحی از وضعیت سلامت جنین و مادر ارائه می دهد. سونوگرافی در سه ماهه دوم بارداری با مزایای زیر همراه است:

• بررسی روند رشد طبیعی کودک و اطمینان از اینکه همه چیز دقیقا همانطور است که باید باشد
• اندازه گیری جنین و بررسی همه اندام های اصلی
• اطلاع از جنسیت جنین
• مشاهده دست، پا، صورت و اندام های دیگر جنین

سونوگرافی های رایج در سه ماهه دوم بارداری معمولا دو بعدی هستند. اکثر متخصصان سونوگرافی های سه بعدی و چهار بعدی را فقط در موارد خاصی مثل مواقعی که بررسی دقیق تر جنین از نظر وجود ناهنجاری های مشکوک لازم است انجام می دهند چون در مورد ایمنی این نوع سونوگرافی ها برای مادر و جنین هنوز نظرات و بحث های مختلفی وجود دارد.

سونوگرافی سه ماهه سوم بارداری

اکثر خانم ها در سه ماهه سوم بارداری به سونوگرافی نیازی ندارند. اما اگر بارداری شان پر خطر تلقی شود به سونوگرافی نیاز است. به عنوان مثال اگر باردار هستید و به فشار خون بالا مبتلا هستید و یا اگر دچار خونریزی، کاهش سطح مایع آمنیوتیک یا انقباضات زودرس شده اید و همچنین اگر بالای 35 سال سن دارید باید سونوگرافی انجام بدهید. به طور کلی سونوگرافی در سه ماهه سوم بارداری با اهداف زیر صورت می گیرد:

• نظارت بر رشد جنین
• بررسی مایع آمنیوتیک
• تعیین موقعیت قرار گیری جنین
• ارزیابی جفت

سونوگرافی های بیشتر در دوران بارداری

اگر پزشک تشخیص حاملگی پر خطر برای شما بدهد باید سونوگرافی های بیشتری انجام بدهید. در صورتی که در طی دوران بارداری دچار لکه بینی شدید پزشک برایتان سونوگرافی تجویز می کند تا از وضعیت سلامتی تان مطمئن شود. علاوه بر این اگر حاملگی چند قلویی داشته باشید برای بررسی روند رشد جنین ها به سونوگرافی های مکرر نیاز است. در مواردی هم که خطر زایمان زودرس وجود دارد پزشک برای بررسی تغییرات دهانه رحم از جمله نازک شدن، باز شدن و یا کوچک شدن آن سونوگرافی تجویز می کند.

سونوگرافی بارداری چطور انجام می شود؟

اگر قبل از هفته ششم یا هفتم بارداری بخواهید سونوگرافی انجام بدهید از سونوگرافی ترانس واژینال( سونوگرافی از طریق واژن) برای شما استفاده می شود. این نوع سونوگرافی یک روش ساده و بدون درد است که طی آن یک مبدل بلند که با یک پوشش پلاستیکی پوشیده شده و روی آن مایع لوبریکانت ریخته شده وارد واژن می شود. پزشک این مبدل را درون واژن حرکت می دهد تا رحم شما را اسکن کند. امواج صوتی ساطع شده از طریق این مبدل تصاویر داخل واژن را به مانیتوری که روبروی پزشک است ارسال می کند و به این ترتیب پزشک می تواند داخل واژن را کاملا بررسی کند.

در هفته های بعدی بارداری از سونوگرافی شکمی استفاده می شود. در این نوع سونوگرافی باید به پشت دراز بکشید. بعد ژل گرمی روی شکم شما مالیده می شود. این ژل کمک می کند تا امواج صوتی بهتر عبور کنند. سپس وسیله کوچکی که به آن ترانس دیوسر یا پروب گفته می شود روی شکم شما حرکت داده می شود تا تصاویر جنین به مانیتور منتقل شوند.

سونوگرافی بدون درد است و معمولا بین 5 تا 30 دقیقه طول می کشد. اگر لازم باشد که در جریان سونوگرافی روی شکم فشار وارد شود تا قسمت خاصی از بدن کودک دیده شود ممکن است کمی ناراحت کنند باشد.

خطرات و فواید سونوگرافی در دوران بارداری چیست؟

سونوگرافی شکمی به جز کمی احساس ناراحتی به خاطر فشار دستگاه روی شکم عارضه و خطر دیگری ندارد. در طول سونوگرافی از اشعه و تابش استفاده نمی شود بنابراین خطری مادر و جنین را تهدید نمی کند. در سونوگرافی ترانس واژینال مبدل سونوگرافی در یک غلاف پلاستیکی یا لاتکس قرار دارد و همین مساله ممکن است در برخی افراد حساسیت ایجاد کند.