آمفیزم یک نوع بیماری مزمن انسدادی ریه است. کیسه های هوا در ریه ها آسیب می بینند و منبسط می شوند، این امر سبب سرفه مزمن و دشواری تنفس می شود. سیگار کشیدن رایج ترین دلیل بروز آمفیزم است اما آمفیزم می تواند یک اختلال ژنتیکی باشد. هیچ درمانی برای آمفیزم وجود ندارد اما ترک سیگار می تواند مانع از تشدید آمفیزم شود. در سال ۲۰۱۶ تشخیص داده شد که حدود ۳.۵ میلیون نفر (۱.۵ درصد از جمعیت) در ایالات متحده آمریکا دچار آمفیزم اند. به علاوه، مرگ و میر ناشی از آمفیزم حدود ۷,۴۵۵ مورد یا ۲.۳ مورد از هر ۱۰۰,۰۰۰ نفر بود. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام به بررسی بیماری آمفیزم می پردازیم.
حقایق کلی
در این جا به یک سری نکات کلیدی در خصوص آمفیزم اشاره می کنیم:
- بیشتر موارد آمفیزم به علت مصرف سیگار رخ می دهند.
- تنگی نفس و سرفه از دلایل اصلی آمفیزم هستند.
- پزشکان COPD و آمفیزم را با تست عملکرد ریوی می سنجند که ظرفیت ریه را اندازه می گیرد.
- درمان شامل مصرف دارو، استفاده از داروهای استنشاقی، کمک تنفس و جراحی است.
- درمان سبب توقف یا معکوس کردن آسیب ریوی نمی شود اما می تواند به رهایی از علائم و پیشگیری از حملات کمک کند.
- واکسیناسیون به پیشگیری از بیماری های دیگری که می توانند همراه با آمفیزم رخ دهند، کمک می کند.
آمفیزم چیست؟
آمفیزم نوعی از بیماری های مزمن انسدادی ریه (COPD) است. این بیماری شامل از دست دادن خاصیت ارتجاعی و بزرگ شدن کیسه های هوا در ریه هاست. آلوئول در انتهای نایژک های ریه منبسط می شود، زیرا دیواره های آن از بین می رود یا کیسه های هوا تخریب، باریک، کشیده، بیش از حد متورم و دچار کلاپس می شوند. داشتن کیسه های کمتر با آسیب بیشتر به این معناست که سطح کمتری برای تبادل اکسیژن در خون و خارج کردن دی اکسید کربن وجود دارد. این آسیب دائمی است. توانایی درست نفس کشیدن نمی تواند به طور کامل به فرد بازگردد.
علائم آمفیزم
دو مورد از علائم اصلی آمفیزم، تنگی نفس و سرفه مزمن هستند. این علائم در مراحل اولیه بیماری خود را نشان می دهند. فردی که دچار تنگی نفس (دیسپنیا) است احساس می کند که قادر به نفس گیری درست نیست. این حالت ممکن است که در ابتدا تنها در طول فعالیت های فیزیکی خود را نشان دهد اما با پیشرفت بیماری، در طول دوره استراحت هم رخ می دهد. آمفیزم و COPD در طول چندین سال نمایان می شوند.
در مراحل آخر، ممکن است که فرد این موارد را تجربه کند:
- عفونت مکرر ریوی
- مخاط زیاد
- خس خس سینه
- کاهش اشتها و از دست دادن وزن
- خستگی مفرط
- کبود شدن لب ها یا ناخن های دست، یا سیانوز به علت کمبود اکسیژن
- اضطراب و افسردگی
- مشکلات خواب
- سردردهای صبحگاهی به علت نبود اکسیژن، هنگامی که تنفس در طول شب دشوار است.
برخی دیگر از اختلالات نیز علائم مشترکی با آمفیزم و COPD دارند پس حتما برای تشخیص درست و درمان به پزشک مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: هر آنچه که باید درباره خس خس سینه (Wheezing) بدانیم
چه هنگامی به پزشک مراجعه کنید
اگر تنگی نفس جدید یا تشدید شونده داشتید حتما به پزشک یا متخصص ریه مراجعه کنید. تنگی نفس می تواند با سایر بیماری ها رخ دهد، خصوصا بیماری قلبی و سایر بیماری های ریه، پس این نشانه را نباید نادیده بگیرید یا کوچک بشمارید. کاهش تدریجی در توانایی ورزش یا انجام فعالیت های روزانه، سرفه مداوم و خس خس سینه نیز نشان می دهند که به مراجعه به پزشک نیاز است.
از آن جایی که سیگار کشیدن یک عامل مخاطره آمیز خطرناک برای آمفیزم است، ممکن است نیاز باشد که با پزشک تماس بگیرید تا برنامه ای برای ترک سیگار برای شما طرح کند. حتی اگر تنگی نفس یا سایر علائم را نداشتید هم سیگار را ترک کنید. پزشکان گزینه های زیادی به شما ارائه می دهند که می توانند به شما کمک کنند که سیگار کشیدن را متوقف کنید.
دریافت کمک از پزشک، پروسه ترک سیگار را آسان تر از زمانی می کند که به تنهایی آن را انجام می دهید. خیلی از مطالعات جدید نشان داده اند که بیش از ۲۵% از افرادی که سیگار می کشند ممکن COPD داشته باشند در حالی که خودشان هم از این موضوع مطلع نیستند. تنگی نفس را همیشه جدی بگیرید خصوصا اگر ناگهان رخ می دهد یا اگر در طول یک دوره کوتاه تشدید می شود؛ این وضعیت یک وضعیت اورژانسی در نظر گرفته می شود و به مراقبت فوری نیاز دارد.
اگر می دانید که آمفیزم دارید، با مشاهده تنگی نفس شدید، جدید و تشدید شونده، به بخش اورژانس بیمارستان مراجعه کنید. عدم توانایی برای کامل کردن جملات هنگام صحبت کردن می تواند از نشانه های تنگی نفس باشد. نمایان شدن آثار جزئی کبودی روی لب ها، زبان، ناخن های دست و پوست نشان دهنده نیاز فوری به مراجعه به اورژانس هستند. به این علائم سیانوز گفته می شود که نشان دهنده تشدید اختلال ریه هستند.
عدم بهبود تنگی نفس یا تشدید آن با وجود درمان نیز می تواند نشان دهنده نیاز فوری به مراجعه به اورژانس باشد. سرفه جدید یا تشدید شونده می تواند از علائم عفونت هایی نظیر ذات الریه باشد و به مراجعه فوری به متخصص یا معاینه در مرکز اورژانس نیاز دارد. تولید زیاد از حد خلط نیز می تواند نشان دهنده عفونت باشد. عفونت می تواند این بیماری را تشدید کند و منجر به بروز مشکلات بلند مدت شود.
درمان آمفیزم
درمان COPD و آمفیزم با هدف ثابت کردن اختلال تان و پیشگیری از بروز عوارض جانبی صورت می گیرد. به این منظور از دارو و درمان های کمکی دیگر استفاده می شود. درمان های کمکی شامل اکسیژن درمانی و کمک به ترک سیگار هستند.
داروهای آمفیزم
برونکودیلاتورها (بازکننده های برونش):
برونکودیلاتورها برای شل کردن عضلاتی که اطراف نایژک ها هستند، استفاده می شوند. این داروها به لوله های تنفسی این امکان را می دهند که متسع شوند و هوا راحت تر جریان پیدا کند. این داروها می توانند از طریق اسپری های استنشاقی MDI، پودرهای استنشاقی و نبولایزرها استنشاق شوند. این داروها می توانند تاثیر کوتاه مدت یا بلند مدت داشته باشند. برونکودیلاتورهایی که تاثیر کوتاه مدت دارند شامل آلبوترول ها (ونتولین HFA و Proventil HFA و Pro Air HFA)، آنتی کولینرژیک و ایپراتروپیوم بروماید (آتروونت) هستند.
در گذشته به بیماران یاد داده می شد که میزان استفاده شده از این داروها را بشمارند یا ابزار را در آب قرار دهند تا میزان باقیمانده دارو مشخص شود. اما امروزه ابزار HFA نمی توانند در آب شناور شوند و محاسبه میزان استفاده شده از دارو، تنها راه برای تعیین میزان باقیمانده است. ونتولین HFA یک شمارشگر در خود دارد.
برونکودیلاتورهایی که تاثیر بلند مدت دارند شامل سالمترول (سرونت)، فورموترول (فورادیل) و تیوتروپیوم (اسپیریوا) هستند. اغلب از برونکودیلاتورهایی که تاثیر بلند مدت دارند برای کنترل علائم آمفیزم، به عنوان درمان نگهداری کننده، استفاده می شود. برونکودیلاتورهایی که تاثیر کوتاه مدت دارند نیز هنگامی استفاده می شوند که علائم رخ می دهند (درمان رهایی بخش).
بیماران باید بدانند که چه دارویی برای آن ها تجویز شده چون داروهای استنشاقی که تاثیر بلند مدت دارند نمی توانند به عنوان درمان فوری و رهایی بخش استفاده شوند، زیرا شروع عملکرد این داروها زمان بر است. گاهی برخی از بیماران به اشتباه از داروهای کنترل کننده با عملکرد بلند مدت به عنوان درمان استنشاقی رهایی بخش فوری استفاده می کنند، به همین علت وضعیت بیماری در آن ها ثابت می ماند یا تشدید می شود.
اگر با استفاده از داروهای استنشاقی با عملکرد کوتاه آمفیزم تحت کنترل گرفته نشد، بیمار و متخصص باید روی مصرف داروهایی با عملکرد بلند مدت کار کنند. برخی از بیمارانی که آمفیزم دارند از نبولایزر استفاده می کنند که می تواند از آلبوترول و ایپراتروپیوم به عنوان قسمتی از پروسه کنترل استفاده کند.
کورتیکواستروئیدها:
از آن جایی که بسیاری از بیماران آمفیزم خالص ندارند و گاهی با برخی از اجزای COPD نیز دست و پنجه نرم می کنند، درمان ترکیبی که اغلب تجویز می شود شامل برونکودیلاتورهایی با تاثیر طولانی و کورتیکواستروئیدهای استنشاقی است. کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (ICS) به سرکوب عوامل التهابی COPD کمک می کنند. در حالی که برونکودیلاتورها برای شل کردن عضلات اطراف لوله های تنفسی استفاده می شوند، استروئیدها به کاهش التهاب در دیواره های لوله ها کمک می کنند.
این مواد همچون آدویر، که شامل ترکیبی از سالمترول (سرونت) و فلوتیکازون (Flovent)، و یک ICS هستند، که با ترکیب کردن هر دو درمان در یک ابزار استنشاقی به ساده کردن درمان کمک می کنند. یک درمان استنشاقی ترکیبی دیگر شامل فورموترول و بودزوناید (سیمبیکورت) است. بسیاری از بیمارانی که آمفیزم دارند تنها هنگامی که علائم شان تشدید شد به استروئیدهای استنشاقی نیاز دارند، اما بقیه بیماران به درمان روزانه نیاز دارند. کورتیکواستروئیدها روی بافت ریه تاثیر مستقیم می گذارند.
جذب کورتیکواستروئیدهای استنشاقی در جریان خون جزئی است. پردنیزون (یک کورتیکواستروئید خوراکی است) را می توان همراه با استروئیدهای استنشاقی استفاده کرد که ترکیب آن ها تاثیرات ضد التهابی دارد. علاوه بر این، ممکن است که پردنیزون تنها در طول حملات حاد آمفیزم تجویز شود. برای برخی از بیمارانی که اختلالات شدیدتر دارند این داروها می توانند به صورت روزانه مصرف شوند. در موقعیت های اورژانسی، کورتیکواستروئیدها می توانند به صورت درون وریدی تجویز شوند.
آنتی بیوتیک ها:
از آن جایی که بیماران دچار آمفیزم در خطر عفونت هایی نظیر ذات الریه قرار دارند، هنگامی که خلط شفاف تغییر رنگ می دهد یا هنگامی که بیمار علائم عفونت (تب، لرز و ضعف) را از خود نشان می دهد آنتی بیوتیک تجویز می شود.
اکسیژن درمانی
وقتی آمفیزم پیشرفت می کند و عملکرد تنفسی کاهش می یابد، تنفس آزادانه می تواند خیلی دشوار شود. اکسیژن درمانی سبب تقویت انتقال اکسیژن به ریه ها می شود. اکسیژن را می توان با استفاده از برخی ابزار (که برخی از آن ها در خانه استفاده می شوند) به ریه ها فرستاد. گزینه های موجود شامل ابزار الکتریکی متمرکز کننده اکسیژن، سیستم اکسیژن مایع و سیلندرهای گاز تحت فشار هستند که استفاده از آن ها به نیاز بیمار یا زمانی که بیرون یا در خانه می گذراند بستگی دارد.
اکسیژن درمانی می تواند ۲۴ ساعت در روز یا ۱۲ ساعت در طول شب صورت بگیرد. این درمان طول عمر بیماران با COPD پیشرفته و آمفیزم را افزایش می دهد. بیماران باید برای اشباع اکسیژن تحت کنترل گرفته شوند تا از مسمومیت اکسیژن پیشگیری شود. سفرهای هوایی نیاز به اکسیژن مکمل را افزایش می دهند، که علت آن فشار هوای کم در کابین پرواز است.
جراحی برای درمان این بیماری چگونه است؟
گزینه های جراحی برای افرادی که آمفیزم شدید دارند در دسترس هستند.
جراحی کاهش حجم ریه (LVRS)
اگر چه ممکن است به نظر برسد که کاهش اندازه ریه تاثیری روی تنگی نفس ناشی از آمفیزم ندارد، اما باید به خاطر بسپارید که آمفیزم سبب انبساط ناهنجار دیواره قفسه سینه می شود که سبب کاهش عملکرد تنفسی می شود. این جراحی تنها هنگامی موثر است که هر دو بخش بالایی ریه ها درگیر شده باشند.
برداشتن قسمت های درگیر شده ریه به انبساط بهتر قسمت های پایین ریه ها کمک می کند. در آزمایشی که روی گروهی از بیماران دچار آمفیزم صورت گرفت نشان داده شد که این روش به افزایش کیفیت زندگی کمک می کند. مطالعات جدیدتر روی بررسی دریچه های یک طرفه هستند که در مجرای هوا قرار داده می شوند تا به تحریک کاهش حجم ریه کمک کنند. تاثیر این درمان کم تهاجمی تر در حال بررسی است.
پیوند ریه
برای بیمارانی که اختلال آن ها شدید است، پیوند یک یا دو ریه می تواند سبب بهبود چشمگیری شود. پیوند ریه مزایا و خطراتی را با خود به دنبال دارد. افرادی که پیوند ریه انجام می دهند، برای پیشگیری از پس زدن پیوند توسط بدن، باید دارو مصرف کنند. علاوه بر این، پیوند ریه مناسب هر کسی نیست.
بیشتر بخوانید: آنچه باید درباره پیوند ریه بدانیم
توانبخشی ریوی و کنترل آمفیزم
توانبخشی ریوی یک برنامه درمانی برای افرادی است که آمفیزم دارند. هدف این درمان کمک به افراد برای بهبود سبک زندگی، با ترک سیگار، دنبال کردن برنامه غذایی سالم و ورزش بیشتر است. مصرف مایعات با کمک به شل کردن مخاط به تمیز نگه مجاری هوا کمک می کند. در زمستان، عدم مصرف آب سرد به پیشگیری از اسپاسم عضلات کمک می کند.
پیچاندن یک شال دور دهان یا استفاده از ماسک نیز می تواند موثر باشد. این تغییرات بیماری را درمان نمی کنند اما به افراد کمک می کنند که با این اختلال زندگی کنند، و ظرفیت ورزش و کیفیت زندگی شان را افزایش دهند. ورزش هایی که به تقویت تنفس کمک می کنند شامل تنفس دیافراگمی، تنفس لب غنچه ای و تنفس عمیق هستند.
نکاتی برای کنترل این بیماری
بهترین راه برای پیشگیری یا کاهش احتمال بروز مشکلات در آینده این است.
که توسط این روش ها از عفونت های تنفسی پیشگیری کنید:
- رعایت بهداشت دست ها
- مسواک زدن و نخ دندان کشیدن روزانه دندان ها و استفاده از شوینده های آنتی باکتریال دهان پس از هر وعده غذایی
- تمیز نگه داشتن ابزار تنفسی
- تمیز و بدون گرد و خاک نگه داشتن خانه
- دریافت واکسن آنفولانزا به صورت سالانه
- دنبال کردن برنامه ورزشی تجویزی پزشک
به علاوه دوری از محرک هایی نظیر:
- کشیدن سیگار
- دود
- عطرهای قوی
- محصولات پاک کننده
- رنگ/ لاک
- گرد و غبار
- دانه گرده
- موی حیوانات
- آلودگی
چه چیزی سبب بروز این بیماری می شود؟
تاکنون، سیگار کشیدن خطرناک ترین رفتاری است که منجر به آمفیزم می شود. علاوه بر این، قابل پیشگیری ترین دلیل بروز آمفیزم همین سیگار کشیدن است. سایر عوامل مخاطره آمیز شامل کمبود آنزیمی به نام آلفا یک آنتی تریپسین، آلودگی هوا، دلایل ارثی، مرد بودن و سن هستند. نقش مهم سیگار کشیدن در بروز آمفیزم را نمی توان نادیده گرفت.
سیگار کشیدن به دو روش سبب بروز آمفیزم می شود. این عادت اشتباه سبب خراب شدن بافت ریه می شود که سبب انسداد جریان هوا می شود. به علاوه می تواند سبب التهاب و سوزش مجرای هوا نیز شود که منجر به انسداد جریان هوا می گردد. از بین رفتن بافت ریه به چندین روش رخ می دهد. اول از همه سیگار کشیدن سلول های مجرای هوا که برای پاکسازی مخاط و سایر ترشحات استفاده می شوند را به طور مستقیم تحت تاثیر قرار می دهد.
اگر فقط هر از گاهی سیگار می کشید این امر سبب می شود که به طور موقت در خاصیت پاکسازی موهای کوچکی به نام مژک که درون مجرای هوا را پوشانده اند اختلال ایجاد شود. سیگار کشیدن مکرر سبب اختلال طولانی مدت مژک ها می شود. قرار گرفتن طولانی مدت در برابر دود سیگار سبب ناپدید شدن مژک ها از سلول های پوشاننده مجرای هوا می شود.
وقتی مژک ها آسیب می بینند عملکرد پاکسازی ترشحات مخاطی دچار اختلال می شود، در نتیجه این ترشحات نمی توانند از سیستم تنفسی زیرین پاک شوند. سیگار کشیدن همزمان با کاهش عملکرد پاکسازی مخاط، سبب افزایش ترشحات مخاطی نیز می شود. تجمع مخاط می تواند برای باکتری و سایر ارگانیسم ها منبعی غنی از سوخت و غذا تهیه کند و منجر به عفونت شود.
سلول های ایمنی در ریه ها که وظیفه آن ها پیشگیری و مقابله با عفونت است نیز تحت تاثیر سیگار قرار می گیرند. در نتیجه این سلول ها نمی توانند به طور موثر با باکتری مقابله کنند یا نمی توانند ریه ها را از بسیاری از ذراتی که دود سیگار دارد، پاک کنند. در این شرایط، دود سیگار زمینه را برای عفونت مکرر ریه فراهم می کند. اگر چه ممکن است که این عفونت ها خیلی جدی نباشند و به مراجعه به پزشک نیازی نداشته باشند اما التهاب ناشی از حمله مداوم سیستم ایمنی به باکتری یا سایر ذرات سبب ترشح آنزیم های مخرب می شود.
با گذر زمان، آنزیم های ترشح شده در طول این التهاب منجر به از دست دادن پروتئینی می شوند که برای انعطاف پذیر نگه داشتن ریه ضروری است. به علاوه بافت جدا کننده سلول های کیسه (آلوئول) از یکدیگر نیز از بین می رود. قرار گرفتن در معرض سیگار در طول چندین سال، سبب کاهش انعطاف پذیری و از بین بردن آلوئول می شود که این امر منجر به از بین رفتن آهسته عملکرد ریه می شود.
آلفا یک آنتی تریپسین ماده ای است که با آنزیم مخربی (به نام تریپسین یا پروتئاز) در ریه مقابله می کند. تریپسین یک آنزیم گوارشی است که اغلب در مجرای گوارشی یافت می شود، جایی که به بدن کمک می کند که مواد غذایی را هضم کند. این آنزیم توسط سلول های ایمنی هم ترشح می شود تا باکتری و سایر مواد را از بین ببرد. افرادی که کمبود آلفا یک آنتی تریپسین دارند نمی توانند با تاثیرات مخرب تریپسین، هنگامی که در ریه ها ترشح می شود، مقابله کنند.
تخریب بافت توسط تریپسین تاثیر مشابهی همچون تخریب ناشی از سیگار کشیدن دارد. بافت ریه به آرامی از بین می رود، در نتیجه این امر سبب کاهش توانایی ریه ها برای درست عمل کردن می شود. در این شرایط باید موارد بیگانه (همچون باکتری) از بین بروند اما این آنزیم، بافت های عادی را تحت تاثیر قرار می دهد چون آنزیم دومی (آنتی پروتئاز) که مسئول کنترل آنزیم اول (پروتئاز) است در دسترس نیست یا عملکرد ضعیفی دارد. این پروسه، از فرضیه های شکل گیری آمفیزم است.
آلاینده های هوا نیز عملکرد یکسانی همچون سیگار کشیدن دارند. مواد آلاینده سبب بروز التهاب در مجرای هوا و از بین رفتن بافت ریه می شوند. بستگان نزدیک افرادی که آمفیزم دارند نیز ممکن است دچار این اختلال شوند. علت این موضوع این است که حساسیت بافت یا پاسخ به دود یا سایر محرک ها می تواند ارثی باشد. البته نقش ژنتیک در پیشرفت آمفیزم هنوز مشخص نیست. بازفعالسازی ناهنجار مجرای هوا (همچون آسم برونشیال) از عوامل مخاطره آمیز برای بروز آمفیزم در نظر گرفته می شود.
مردان بیش از زنان در معرض آمفیزم قرار دارند. علت اصلی این موضوع ناشناخته است. اما تفاوت میان هورمون های مردان و زنان می تواند از دلایل آن باشد. بالا بودن سن از عوامل مخاطره آمیز برای آمفیزم در نظر گرفته می شود. عملکرد ریه با بالا رفتن سن کاهش می یابد. افراد مسن از بین رفتن ریه را تجربه می کنند که این موضوع می تواند منجر به آمفیزم شود. باید خاطر نشان کرد که COPD کاملا آمفیزم یا برونشیت نیست بلکه ترکیبی از هر دو در نظر گرفته می شود.
انواع آمفیزم
آمفیزم یک نوع بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) است که بسته به قسمتی از ریه که تحت تاثیر قرار گرفته، می تواند در طبقه بندی های گوناگونی قرار بگیرد.
انواع آمفیزم عبارتند از:
- پاراسپتال (Paraseptal)
- سنتری لوبولار (Centrilobular) که اغلب روی قسمت های بالایی تاثیر می گذارد و در بین افرادی که سیگار می کشند رایج تر است.
- پان لوبولار (Panlobular) که روی نواحی پاراسپتال و سنتری لوبولار تاثیر می گذارد.
مراحل بروز این بیماری
مراحل آمفیزم بر اساس میزان هوای خارج شده در ثانیه اول بازدم (FEV1) تعیین می شوند:
- مرحله خیلی خفیف یا مرحله ۱: FEV1 حدود ۸۰ درصد عادی است.
- مرحله متوسط یا مرحله ۲: FEV1 بین ۵۰ تا ۸۰ درصد عادی است.
- مرحله شدید یا مرحله ۳: FEV1 بین ۳۰ تا ۵۰ درصد عادی است.
- مرحله خیلی شدید یا مرحله ۴: FEV1 کمتر از مرحله ۳ یا هم اندازه مرحله ۳ است اما سطح اکسیژن خون پایین است.
مراحل ذکر شده به توصیف این اختلال کمک می کنند اما نمی توانند پیش بینی کنند که احتمال بهبود فرد چه میزان است. پزشکان می توانند آزمایش هایی انجام دهند تا تشخیص دهند که اختلال فرد تا چه حد شدید است.
آمفیزم چگونه تشخیص داده می شود؟
همچون سایر اختلالات، پزشکان باید سابقه بیماری در فرد را بررسی کنند تا بیشتر درباره ریه ها و علائم تنفسی بدانند.
به علاوه پزشک سوالاتی نظیر این موارد را می پرسد:
- از چه زمانی دچار تنگی نفس هستید؟
- چه چیزی تنگی نفس را بهتر می کند؟
- چه چیزی سبب تشدید تنگی نفس می شود؟
- آیا اخیرا هیچ عفونتی داشته اید؟
- آیا علائم تان تشدید شده اند؟
- آیا سیگار می کشید؟
- آیا در معرض دود سیگار یا سایر دودهای سمی قرار دارید؟
- آیا بیماری های دیگری دارید که ممکن است در ارتباط با تنگی نفس باشند؟
- آیا سابقه خانوادگی در بیماری ریه دارید؟
معاینه فیزیکی
معمولا معاینه فیزیکی روی بررسی ریه ها تمرکز می کند اما گاهی عملکرد سیستم گردش خون و قلب را نیز بررسی می کند.
به علاوه این موارد نیز بررسی می شوند:
آیا سرعت تنفس افزایش یافته است؟
علاوه بر دنده ها و دیافراگم، آیا بیمار از ماهیچه های میان دنده (بین دنده ها) و عضلات گردن هم برای تنفس استفاده می کند؟ وقتی از این عضلات استفاده می شود، عضلات فرعی سبب ایجاد ظاهر فرو رفته می شوند. این اتفاق به طور عادی در افرادی رخ می دهد که به بدن شان فشار وارد شده و بدن در حال ریکاوری از ورزش یا کار است. در بیماران دچار آمفیزم این وضعیت هنگام استراحت مشاهده می شود.
آیا بازدم بیش از آن چیزی که باید طول می کشد؟
از آن جایی که خاصیت انعطاف پذیری ریه ها از دست رفته، بیرون رفتن نفس در چرخه تنفس زمان بیشتری طول می کشد.
آیا چماقی شدن ناخن ها وجود دارد؟
این تغییر، ناخن های دست را تحت تاثیر قرار می دهد و نشان دهنده بیماری ریه و هیپوکسی مزمن است.
موارد دیگر:
- آیا قفسه سینه بزرگ شده است؟
- آیا حفره سینه عمیق تر از آن چیزی که باید به نظر می رسد؟
- آیا حرکت دیافراگم کاهش یافته؟
- آیا بیمار علائم سیانوز را از خود نشان می دهد (کبود شدن رنگ پوست که نشان دهنده کمبود اکسیژن در خون است)؟
- وقتی به صدای ریه ها گوش می دهید آیا صدای خس خس وجود دارد، خصوصا اگر از بیمار خواسته شده که نفسش را فورا بیرون دهد؟
آزمایش ها
اکسیمتری:
اکسیمتری یک آزمایش غیر تهاجمی است که در آن یک سنسور (حسگر) روی انگشت دست یا لاله گوش قرار می گیرد و درصد گلبول های قرمزی که اکسیژن دارند را اندازه می گیرد. این میزان معمولا بالای ۹۲% است. نتایج زیر ۹۰% می توانند نشان دهند که به اکسیژن تکمیلی برای استفاده در خانه نیاز است.
آزمایش خون:
برای بررسی افزایش تعداد گلبول های قرمز خون، ممکن است که شمارش کامل خون (CBC) انجام شود. در پاسخ به کاهش تمرکز اکسیژن خون، بدن گلبول های قرمز بیشتری تولید می کند تا به میزان کافی اکسیژن را به سلول ها برساند. ممکن است که سطح آلفا یک آنتی تریپسین نیز اندازه گیری شود تا انواع ژنتیکی آمفیزم بررسی شوند.
تست گاز خون شریانی نیز میزان اکسیژن و کربن دی اکسید خون را اندازه می گیرد و در ترکیب با سایر درمان ها به پزشک کمک می کند که تصمیم بگیرد آیا بدن قادر به کنار آمدن با تمرکز پایین اکسیژن هست یا نه. در برخی از آزمایشگاه ها، نتایج تست گاز خون شریانی شامل درصد کربن مونوکسید نیز هستند. کربن مونوکسید اغلب به علت سیگار کشیدن در بدن یافت می شود.
برای هر مولکول هموگلوبینی که کربن مونوکسید به آن متصل است، یکی از ناقل های اکسیژن کمتر در نظر گرفته می شود. تست گاز خون شریانی می تواند به تشخیص نارسایی تنفسی مزمن هم کمک کند. وقتی سطح اکسیژن زیر 60mmHg (میلی متر جیوه) باشد اختلال مزمن تنفسی تشخیص داده می شود و وقتی سطح کربن دی اکسید بالاتر از 50mmHg باشد، نارسایی تنفسی مزمن تشخیص داده می شود.
یک آزمایش ساده اشعه ایکس قفسه سینه می تواند متورم شدن ریه ها، نبود خصوصیات عادی ریه ها، از بین رفتن آلوئول و بافت ریه را نشان دهد. سی تی اسکن نیز جزئیات بیشتری را در خصوص میزان از بین رفتن ریه نشان می دهد اما معمولا برای بررسی بیماران دچار آمفیزم از آن استفاده نمی شود.
تست های عملکرد ریوی
تست های عملکرد ریوی یا اسپیرومتری می توانند جریان هوا به درون و بیرون ریه ها را اندازه بگیرند و برای بررسی شدت آمفیزم استفاده شوند. با دمیدن در یک دستگاه، میزان هوایی که انتقال یافته و سرعت انتقال آن بررسی می شود و اطلاعاتی درباره آسیب ریوی فراهم می شود. این نتایج، با یک فرد “عادی” هم سن، هم جنس و هم اندازه بیمار مقایسه می شوند.
برخی از این تست ها شامل این مواردند:
ظرفیت حیاتی اجباری (FVC)
میزان هوایی که بعد از بزرگ ترین تنفس ممکن با شدت خارج می شود.
میزان هوای خارج شده در ثانیه اول بازدم (FEV1)
میزان هوایی که با اجبار در ۱ ثانیه خارج شده است. با وجود این که بازدم کمتر تحت تاثیر قرار می گیرد اما چون ریه خاصیت ارتجاعی خود را از دست می دهد، خروج هوا زمان بیشتری طول می کشد و FEV1 نشانگر خوبی برای بررسی شدت بیماری در نظر گرفته می شود.
میزان هوای خارج شده در بازدم (FEV)
که می تواند در طول چرخه بازدم اندازه گرفته شود تا عملکرد نایچه و نایژک هایی با اندازه های متفاوت بررسی شود.
اوج جریان بازدمی (PEF)
که شامل حداکثر سرعت هوا در طول بازدم است.
ظرفیت انتشار (DLCO)
این تست بررسی می کند که در یک دوره زمانی، چه میزان کربن مونوکسید می تواند استنشاق شود و در جریان خون جذب شود. در این شرایط، میزان کمی کربن مونوکسید استنشاق می شود و فورا از طریق بازدم بیرون داده می شود. میزان کربن مونوکسید در هوای بیرون داده شده (بازدم) اندازه گیری می شود و نحوه عملکرد ریه در جذب گاز تعیین می شود. این تست به تعیین و اندازه گیری عملکرد ریه کمک می کند.
پیشگیری
پرهیز از سیگار کشیدن یا ترک سیگار بهترین راهی است که می توان از آمفیزم پیشگیری کرد یا از وخیم شدن آن جلوگیری کرد.
واکسیناسیون:
واکسیناسیون به پیشگیری از تشدید COPD و آمفیزم کمک می کند. به ایمنی شدن سالانه علیه آنفولانزا و دریافت واکسن ذات الریه هر ۵ سال یکبار نیاز است.
تغذیه:
کاهش ظرفیت ریه سبب افزایش تقاضای انرژی برای انجام فعالیت های روزانه می شود پس افرادی که آمفیزم دارند در خطر از دست دادن وزن و نقص تغذیه ای قرار دارند. برخی از افرادی که آمفیزم دارند و چاق هستند یا اضافه وزن دارند، باید وزن از دست دهند چون این شرایط می توانند منجر به بیماری های دیگری نیز شوند. یک برنامه غذایی با میوه های تازه، سبزیجات، غلات سبوس دار و چربی کم و قند پایین توصیه می شود.
مراجعه به پزشک برای آمفیزم
اگر آمفیزم دارید مراجعه مکرر به پزشک برای کنترل این بیماری ضروری است. اغلب درمان های در دسترس برای آمفیزم خیلی دشوارند و تاثیر کمی دارند. پس پیشنهاد می شود که در مرحله اول از پیشرفت بیماری پیشگیری کنید.
اهمیت توانبخشی ریوی
توانبخشی ریوی موثرترین درمان برای بیماران COPD دچار آمفیزم است. ورزش فیزیکی، تکنیک های تنفسی مناسب، آگاهی از بیماری و درمان های در دسترس به بهبود بیمار کمک می کنند. توانبخشی ریوی به بهبود کیفیت زندگی و کاهش بستری شدن در بیمارستان کمک می کند.
پیش بینی بهبود آمفیزم
آمفیزم یک بیماری مزمن تنفسی است که سومین عامل اصلی مرگ و میر در ایالات متحده آمریکا در نظر گرفته می شود. این بیماری، مزمن و پیش رونده است و روی کیفیت زندگی و طول عمر تاثیر می گذارد. همچون بسیاری از بیماری های مزمن، پیش بینی بهبود به عوامل گوناگونی بستگی دارد. درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما یک سری روش های درمانی هستند که به کاهش پیشرفت بیماری و داشتن زندگی عادی کمک می کنند.
به طور خلاصه، تشخیص آمفیزم نشان دهنده مرگ نیست. بلکه این بیماری یک اختلال پزشکی است که باید شما را تحریک کند تا در کنترل آن نقش فعالی داشته باشید. ترک سیگار اولین و موثرترین قدم است. مراجعه منظم به پزشک و مصرف دارو به میزان تجویز شده نیز بسیار مهم هستند. اگر تصمیم دارید که سیگار کشیدن را ادامه دهید، احتمال بهبود کاهش می یابد.
بیشتر بخوانید: درمعالجه مشکلات تنفسی عسل و سیر را فراموش نکنید
درمان های گیاهی و سایر درمان ها برای COPD
اگر دچار COPD هستید ممکن است به مصرف دارو، ریه درمانی و شاید جراحی برای کنترل بیماری نیاز داشته باشید. اما گاهی برخی از مکمل ها و درمان های گیاهی نیز می توانند موثر باشند. اگر چه گیاهان و مکمل ها COPD را درمان نمی کنند اما مطالعات نشان داده اند که به رهایی از علائم کمک می کنند. قبل از مصرف هر یک از این مکمل ها با پزشک تان مشورت کنید.
ان استیل سیستئین (NAC)
داشتن سرفه مداومی که به طور معمول تولید مخاط می کند از نشانه های رایج COPD است. افرادی که COPD دارند همیشه دنبال راه هایی برای رهایی از سرفه مداوم و رقیق کردن مخاط هستند. NAC یک مکمل آنتی اکسیدان است که نتایج پیچیده ای در زمینه استفاده از آن وجود دارد. برخی از محققان اظهار می کنند که NAC می تواند به ریه ها کمک کند که بهتر کار کنند.
به علاوه ممکن است:
- به رقیق شدن مخاط کمک کند.
- سبب تولید بلغم کمتری شود.
- به رهایی از سرفه کمک کند.
سایر مطالعات اظهار کرده اند که NAC تاثیر کمی روی این موارد دارد. تحقیقات به این نتیجه رسیده اند که NAC از وقوع علائم COPD پیشگیری نمی کند. بلکه NAC کمک می کند که حملات کمتری داشته باشید.
جینسینگ
این گیاه مشهور هزاران سال است که در طب و پزشکی استفاده می شود. مطالعات نشان داده اند که جینسینگ در درمان علائم COPD موثر است. افرادی که آن را مصرف می کنند قادر به نفس کشیدن و ورزش کردن به صورت راحت تر هستند. تحقیقات دیگر نشان داده اند که افرادی که COPD دارند و جینسینگ مصرف می کنند قادر هستند که راحت تر نفس بکشند و ریه های آن ها بهتر از افرادی که درمانی دریافت نکرده اند کار می کنند.
ویتامین D
وقتی COPD دارید ممکن است که ویتامین D کافی نداشته باشید. این امر باعث می شود که بیشتر در معرض عفونت سیستم تنفسی فوقانی قرار داشته باشید، که می تواند سبب تشدید علائم COPD شود. سرما نیز می تواند سبب تحریک بروز حملات COPD شود. پزشکان مطمئن نیستند که آیا میزان بیشتر ویتامین D حملات COPD کمتری به همراه دارد و به ریه ها کمک می کند که بهتر کار کنند.
در برخی از مطالعات مصرف ویتامین D با کاهش حملات COPD همراه بود و در برخی از مطالعات دیگر این گونه نبود. ممکن است که پزشک سطح ویتامین D را بررسی کند. اگر سطح این ویتامین زیر حد نرمال بود، پزشک مصرف مکمل را پیشنهاد می دهد.
مریم گلی
مریم گلی گیاهی است که به مدت طولانی در طب چینی مصرف می شده. برخی از تحقیقات نشان می دهند که مریم گلی به محافظت از ریه ها در طول حملات کمک می کند.
اکیناسه (سرخارگل)
برخی از افراد از اکیناسه به عنوان مکملی برای رهایی از علائم سرماخوردگی استفاده می کنند. تحقیقات نشان داده اند که مصرف آن هنگام سرماخوردگی کار زیادی برای کوتاه کردن دوره آن انجام نمی دهد. بلکه مصرف اکیناسه هنگامی که حال تان خوب است، به محافظت از شما در برابر بیمار شدن کمک می کند. برخی از تحقیقات نشان داده اند که مصرف اکیناسه همراه با سایر مکمل ها (همچون زینک، سلنیوم و ویتامین C) هنگامی که COPD دارید، به رهایی از علائم سرماخوردگی کمک می کند.
ملاتونین
بدن به طور طبیعی ملاتونین تولید می کند که به تقویت خواب کمک می کند. برخی از افراد هنگامی که مشکلات خوابیدن دارد، ملاتونین مصرف می کنند تا بتوانند بهتر استراحت کنند. اگر COPD دارید، این که آیا ملاتونین برای بهبود آن موثر است یا نه کاملا مشخص نیست و نتایج پیچیده ای در این زمینه وجود دارد. برخی از مطالعات نشان داده اند که مصرف COPD تنفس را راحت تر می کند، در نتیجه خواب نیز راحت تر خواهد شد.