گرما و سرما درمانی یک درمان کمکی برای برخی مداخلات پزشکی محسوب می شوند و از این روش ها برای اختلالات مربوط به درد استفاده می شود. سرما درمانی با کاهش جریان خون به محل استعمال و بیحس کردن آن قسمت، به کاهش ورم و درد پس از صدمه ناگهانی کمک می کند. کمپرس گرم به تقویت جریان خون به محل استعمال کمک می کند و عضلات را نرم تر می کند. در حالی که معمولا از کمپرس سرد فورا پس از آسیب استفاده می شود، کمپرس گرم باید حداقل دو روز پس از صدمه استفاده شود. ادامه این مطلب ار بخش مقالات پزشکی دکتر سلام را دنبال کنید تا درمورد شیوه های استفاده از کمپرس سرد و گرم اطلاعاتی کسب کنید.
نکات کلیدی در مورد کمپرس گرم و سرد
گرما و سرما درمانی از رایج ترین مداخلات غیر دارویی برای اختلالات التهابی گوناگون و اختلالات مربوط به درد هستند. گرما درمانی (ترموتراپی) شامل استفاده از کمپرس گرم روی محل آسیب دیده است که به تحریک جریان خون، تقویت گردش خون و شل شدن عضلات زیرین کمک می کند. از طرف دیگر سرما درمانی (کرایوتراپی) با کاهش جریان خون به محل آسیب دیده و بیحس کردن بافت های زیرین عمل می کند.
هر دوی این درمان ها رهایی فوری اما موقت از درد را فراهم می کنند. اگر چه انتخاب درمان به نوع درد بستگی دارد اما بعضی از اختلالات به سرما و گرما درمانی تعویضی نیاز دارند. هر دوی این درمان های موضعی ساده، باعث می شوند که کمتر به داروهای مسکن نیاز داشته باشید خصوصا اگر از اختلالات مزمن مربوط به درد رنج می برید.
مزایای استفاده از کمپرس گرم
کمپرس گرم به رهایی از درد ناشی از آسیب یا عضلات بیش از حد استفاده شده و مفاصل خشک شده کمک می کند. در حقیقت این درمان از درمان های کمکی است که معمولا توسط متخصصان ارتوپد پیشنهاد می شود و از آن برای کم کردن خشکی کمر و اسپاسم عضلات استفاده می شود که ناشی از آسیب های مزمن هستند. وقتی کمپرس گرم را روی محل درد قرار می دهید، گرما به عضلات زیرین نفوذ می کند و سبب افزایش جریان خون به محل مربوطه می شود.
جریان یافتن خون سرشار از اکسیژن مواد مغذی بیشتری به عضلات و مفاصل آسیب دیده می آورد، به ترمیم بافت آسیب دیده کمک می کند و در نهایت سبب کاهش دردتان می شود. استفاده مکرر از کمپرس گرم به کاهش کشیدگی عضلات و درد مربوطه کمک می کند. از کمپرس هر چند ساعت یکبار در طول روز استفاده کنید تا زمانی که تا حدی رهایی از درد را تجربه کنید.
از کمپرس گرم برای کنترل این موارد استفاده کنید:
- احتقان و درد ناشی از عفونت سیستم تنفسی فوقانی (همچون سینوزیت و آنفولانزا)
- اسپاسم عضلات یا مفاصل، و رگ به رگ شدن
- درد ناشی از عفونت گوش
- عفونت چشم
- درد مربوط به آبسه پوست بسته (به خاطر بسپارید که روی زخم های باز از کمپرس گرم استفاده نکنید)
- گل مژه
- درد ناشی از ناخن در حال رشد پا
- دندان درد
- سردرد
- آرتریت
- انسداد مجرای اشکی (نازولاکریمال)
- درد تاندونیت پس از فروکش کردن التهاب
- گرفتگی عضلات مربوط به قاعدگی
بیشتر بخوانید: رفع رگ به رگ شدن اندام با این روش ها
درست کردن کمپرس های گرم خشک یا مرطوب در خانه
از انواع گوناگونی از کمپرس های گرم می توان برای کنترل درد استفاده کرد. به طور کلی این نوع کمپرس به دو دسته بندی گسترده تقسیم می شود: کمپرس گرم خشک و کمپرس گرم مرطوب.
کمپرس گرم خشک
کمپرس گرم خشک شامل بطری های پلاستیکی آب گرم، پدهای گرمایی، کیسه های برنج و سایر کمپرس های گرمی است که گرمای خشک را به محل آسیب دیده انتقال می دهند.
۱- کیسه های برنج:
دانه های برنج انتخاب مناسبی برای کمپرس گرم هستند که می توانید در خانه بدون هیچ دردسری آن را تهیه کنید. کیسه برنج می تواند گرما را برای مدت طولانی حفظ کند. این نوع کمپرس گرم خشک در رهایی از کمردرد موثر است. تمام آن چه نیاز دارید یک کیسه کوچک یا یک جوراب نخی تمیز و یک مشت برنج است. اطمینان حاصل کنید که برنجی که استفاده می کنید کاملا عاری از رطوبت است.
- کیسه یا جوراب را با برنج پر کنید و بالای آن را به طور محکم گره بزنید.
- کیسه برنج را برای ۱ دقیقه در مایکروویو قرار دهید.
- دمای کیسه را چک کنید و ببینید آیا به حد کافی گرم شده است یا نه.
- البته این کیسه نباید خیلی داغ باشد که سبب زخم شدن پوست تان شود.
- برای حدود ۲۰ دقیقه کیسه برنج را روی محل آسیب دیده قرار دهید.
- هر چند ساعت یکبار این کار را تکرار کنید تا زمانی که رهایی از درد را تجربه کنید.
۲- کیسه نمک:
نمک یکی دیگر از موادی است که اگر در کمپرس استفاده شود، گرمای طولانی مدت فراهم می کند. همچون برنج، دانه های کوچک نمک هم هنگامی که گرما داده شوند، به راحتی گرمای خود را از دست نمی دهند. می توانید مقداری نمک را در پارچه تمیز بریزید تا یک کمپرس گرم درست کنید که می تواند برای بهبود درد گوش، دندان درد و خشکی و درد عضلات استفاده شود.
- مقداری نمک را در یک پارچه تمیز بریزید و دوسر آن را ببندید تا یک کیسه درست کنید.
- دهانه کیسه را با یک نخ یا باند مقاومتی، محکم ببندید.
- برای ۲-۳ دقیقه، کیسه نمک را در مایکروویو قرار دهید.
- اطمینان حاصل کنید که این کیسه مرطوب نیست.
- دمای کیسه را چک کنید تا ببینید که آیا گرم است یا نه. اما این کیسه نباید داغ باشد چون باعث سوختگی پوست می شود.
- کیسه نمک را برای رهایی از درد روی محل آسیب دیده قرار دهید.
کمپرس گرم مرطوب
کمپرس گرم مرطوب (همچون یک لیف حمام تمیز، حوله آشپزخانه، یا گاز پانسمان) از گرمای مرطوب استفاده می کند. این گرما بیش از گرمای خشک در همان دما، به بافت های عمیق تر منتقل می شود. این نوع گرما درمانی می تواند کمی نامرتب باشد اما گرما عمیق تر نفوذ می کند و محل آسیب دیده هیدراته می شود. کمپرس مرطوب برای رهایی از درد عضلات موثر است و می تواند به راحتی در خانه استفاده شود.
۱- خیساندن در آب گرم:
- یک حوله نخی تمیز بردارید و در آب داغ قرار دهید.
- آب اضافی آن را بگیرید.
- حوله مرطوب گرم را دور ماهیچه ای که درد می کند بپیچانید. وقتی سرد شد آن را بردارید.
- دوباره حوله را در آب داغ قرار دهید و روی ماهیچه قرار دهید. این کار را تا زمانی که رهایی از درد را تجربه کردید، ادامه دهید.
۲- سولفات دومنیزی گرم:
- یک قاشق سوپخوری سولفات دومنیزی را در ۲ فنجان آب داغ بریزید.
- این ترکیب را به خوبی هم بزنید تا زمانی که نمک کاملا حل شود.
- یک پارچه تمیز را در این محلول سالین قرار دهید.
- بعد از آن، آب اضافی پارچه را بگیرید.
- پارچه مرطوب و گرم را روی محل درد قرار دهید.
- اجازه دهید این پارچه ۱۵-۲۰ دقیقه در محل مربوطه بماند تا زمانی که بافت ها تمام گرمای آن را جذب کنند.
- کل این پروسه را چندین بار تکرار کنید تا از درد رهایی یابید.
اقدامات احتیاطی ضروری برای استفاده از کمپرس گرم
کمپرس گرم اگر به درستی استفاده شود می تواند سبب رهایی کوتاه مدت از درد شود.
اما هنگام استفاده از گرما درمانی باید اقدامات احتیاطی ضروری را رعایت کنید:
- قبل از استفاده از کمپرس، اطمینان حاصل کنید که خیلی داغ نباشد تا از آسیب به بافت پوست و سوختگی پیشگیری کنید.
- اگر یک کمپرس خیلی داغ را روی محل درد قرار دهید، می تواند سبب اسپاسم عضلات زیرین شود.
- گرما درمانی برای رهایی از درد ناشی از آسیب ناگهانی یا زخم های باز پیشنهاد نمی شود.
- کمپرس گرم در طول دوره ریکاوری استفاده می شود و از آن بلافاصله پس از آسیب استفاده نمی شود.
- حداقل باید ۴۸ ساعت پس از آسیب صبر کنید و سپس از کمپرس گرم روی محل آسیب دیده استفاده کنید.
- اگر در حالی که پد گرمایی روی پوست تان است خوابتان برد، قرار گرفتن طولانی مدت در برابر گرما سبب تشدید درد و ورم می شود.
استفاده از کمپرس سرد
از سرما درمانی برای درمان آسیب های حادی استفاده می شود که ناشی از آسیب ناگهانی به استخوان ها، بافت ها، رباط ها و عضلات هستند. معمولا افراد هنگامی با صدمات حاد روبرو می شوند که افتادن شدید یا تصادف را تجربه می کنند. رگ به رگ شدن مچ پا، کشیدگی عضله همسترینگ، کشیدگی عضلات، از جا در رفتن شانه ها، کبودی و شکستگی استخوان ها برخی از صدمات حادی هستند که اغلب رخ می دهند. این صدمات معمولا با درد، احساس حساس شدن به لمس، قرمزی، گرم شدن پوست و ورم در محل آسیب دیده همراه هستند.
قرار دادن یخ روی پوست، در طول ۴۸ ساعت اول آسیب حاد، سبب رهایی فوری از درد می شود اما این رهایی معمولا دوام کوتاهی دارد. در نتیجه این نوع سرما درمانی معمولا با سایر روش های درمانی همچون استفاده از کمپرس، بالا بردن و آتل همراه است. وقتی یک کیسه یخ را روی محل آسیب دیده قرار می دهید، سرما به پوست نفوذ می کند و سبب انقباض رگ های خونی می شود. در نتیجه، این موضوع سبب کاهش جریان خون به محل درمان و پیشگیری از فعالیت عصب ها در محل مورد نظر می شود.
سرما درمانی سبب بیحسی موقت محل درمان می شود، که باعث می شود درد کمتری را حس کنید. علاوه بر این، سرما درمانی با کاهش گردش خون در محل درمان، به کاهش ورم کمک می کند. برخی از فعالیت های خاص سبب تشدید آسیب های طولانی مدتی می شوند که به علت صدمات مکرر و ادامه دار در یک محل مشخص (همچون درد ساق پا) رخ می دهند.
درد مربوط به این صدمات مزمن بعد از ورزش تشدید می شود. استفاده از سرما درمانی بعد از ورزش سبب کاهش ورم و درد می شود. تاثیر سرما درمانی سطحی است و خیلی کم احتمال دارد که به طور عمقی به مفاصل و عضلات نفوذ کند. حتی اگر پوست تان بعد از سرما درمانی سرد شود، دمای درونی بدن تان به علت مکانیسم تنظیم حرارت بدن تغییری نمی کند.
برای کنترل این موارد از کمپرس سرد استفاده کنید:
- آلرژی چشم
- ورم
- تب
- آکنه
- دانه پوستی یا خارش پوست
- نیش حشرات
- دردهای رایج همچون گردن درد و دندان درد
- تاندونیت یا بورسیت
- حملات نقرس
- سوختگی در اثر تراشیدن با تیغ
- سردرد میگرنی
- کشیدگی و رگ به رگ شدن عضلات
بیشتر بخوانید: اطلاعاتی کامل در مورد سردرد میگرنی
چگونه از سرما درمانی استفاده کنید؟
یخ درمانی اولین درمان موثر خانگی برای کاهش درد موضعی و التهابی است که به علت ضربه به وجود آمده اند. این نوع سرما درمانی هنگامی که فورا پس از آسیب استفاده شود و تکرار شود، می تواند خیلی موثر باشد. می توانید کمپرس سرد را روی محل آسیب دیده قرار دهید یا با فشار آرام، محل مورد نظر را ماساژ دهید. حتما یک حوله نازک بین کیسه یخ و پوست قرار دهید. استفاده مستقیم از سرما به مدت طولانی روی پوست می تواند سبب آسیب بافتی و یخ زدگی بافت بدن در اثر سرما شود.
احتیاط:
یخ درمانی همچون هر نوع درمان دیگری تنها هنگامی موثر است که به میزان مناسب و به درستی استفاده شود. رها کردن کیسه یخ به مدت طولانی روی پوست، تنها سبب تشدید آسیب می شود. اگر چه هیچ مدت زمان مشخصی برای استفاده از سرما درمانی یا کیسه یخ وجود ندارد، اما پیشنهاد می شود که فورا پس از آسیب، یخ را روی محل مورد نظر قرار دهید و این کار را بیش از ۲۰ دقیقه انجام ندهید.
به پوست ۲۰ دقیقه اجازه دهید تا بیحسی اش برطرف شود و به حالت عادی برگردد، سپس دوباره از کمپرس سرد استفاده کنید. این چرخه را تا زمانی ادامه دهید که درد شروع به برطرف شدن کند.
انواع مختلف درد، به سرما درمانی متفاوت نیاز دارند:
- می توانید یک پارچه سرد را دور چشم ها، پیشانی و شقیقه بپیچانید تا از شدت سردردهای میگرن کم کنید.
- می توانید یک کیسه را با قالب های کوچک یخ پر کنید تا یک کیسه یخ درست کنید.
- به عنوان درمانی فوری برای صدمات ورزشی استفاده می شود.
- می توانید در خانه یک کمپرس یخ زده مواد غذایی درست کنید.
- برای این کار سبزیجات و نخود فرنگی یخ زده را در کیسه قرار دهید و سپس روی محل آسیب دیده بگذارید.
درست کردن کمپرس سرد در خانه
در این جا به شما خواهیم گفت که چگونه با موادی که به راحتی در آشپزخانه یافت می شوند کمپرس سرد درست کنید:
۱- مایع ظرفشویی:
مایع ظرفشویی یکی از موادی است که در هر آشپزخانه ای یافت می شود و می توانید برای تهیه کمپرس سرد از آن استفاده کنید. وقتی این مایع را در فریزر قرار دهید، یک ماده ژل مانند به دست می آید و یخ آن نسبت به سایر مایعات دیرتر آب می شود.
- مایع ظرفشویی را در یک کیسه فریزر بریزید.
- کیسه را در فریزر قرار دهید تا زمانی که مایع ظرفشویی به حالت نیمه مایع برسد.
- یک حوله نازک دور قسمت متورم بپیچید و کمپرس مایع ظرفشویی را روی آن قرار دهید.
- یا می توانید کمپرس را در یک حوله قرار دهید و به آرامی قسمت آسیب دیده را با آن ماساژ دهید.
۲- سنگ نمک:
می توانید محلولی از سنگ نمک و آب را در فریزر قرار دهید تا یک کمپرس سرد تهیه کنید که می توان آن را دور مچ دست یا پا پیچاند. محلول سالین مدت طولانی تری از آب ساده، یخ زده باقی می ماند.
- مقداری آب در ظرف بریزید و نمک را به آن اضافه کنید.
- این محلول را کمی هم بزنید و سپس در یک کیسه بریزید.
- کیسه را در فریزر قرار دهید تا زمانی که ماده ژله مانندی به دست آید.
- یک حوله روی قسمت متورم قرار دهید و سپس کیسه آب نمک یخ زده را روی آن قرار دهید.
- یا کیسه را در یک حوله قرار دهید و آن را روی محل آسیب دیده بگذارید.
۳- برنج:
از کیسه برنج هم برای سرما درمانی استفاده می شود و هم گرما درمانی. دانه های برنج می توانند سرما را برای مدت طولانی حفظ کنند و همین باعث میشه که ماده مناسبی برای کمپرس سرد در نظر گرفته شوند.
- یک جوراب بردارید و آن را با برنج خام پر کنید.
- جوراب را سفت ببندید.
- این کیسه را برای ۲-۳ ساعت در فریزر قرار دهید تا سرد شود.
- کیسه برنج را روی محل متورم یا آسیب دیده قرار دهید.
نکته:
نیازی نیست که از حوله بین پوست و کمپرس استفاده کنید چون این کمپرس در پارچه پیچیده شده است.
۴- قاشق سرد:
از قاشق سرد به عنوان کمپرس سرد برای رهایی از ورم و درد مربوط به چشم ها استفاده می شود. قاشق سرد را روی قسمت هایی از پوست قرار دهید که کبود هستند.
- یک قاشق تمیز بردارید و آن را برای مدتی در فریزر قرار دهید.
- قاشق سرد را روی چشم ها قرار دهید.
استفاده ترکیبی کمپرس گرم و سرد
اگر چه سرما درمانی و گرما درمانی با توجه به اهداف درمانی خاصی برای رهایی از درد و التهاب مورد استفاده قرار می گیرند، اما اختلالاتی وجود دارند که با ترکیبی از این دو نوع درمان بهتر بهبود می یابند. این درمان معمولا به افرادی پیشنهاد می شود که کمر درد دارند اما قبل از استفاده از آن حتما با پزشک مشورت کنید.
صدمات کمر می توانند نسبتا جدی باشند و اگر به درستی درمان نشوند می توانند عوارض جانبی طولانی مدتی داشته باشند. در نتیجه حتما توسط پزشک ارتوپد معاینه شوید تا پزشک تعیین کند که آیا ترکیب این دو درمان روش مناسبی برای شما هست یا نه. درمان ترکیبی شامل تعویض استفاده از کمپرس سرد و گرم در محل آسیب دیده است. این که کدام درمان باید اول استفاده شود و طول پروسه درمان به دلیل درد بستگی دارند. پزشک بعد از بررسی شرایط تان، بی خطرترین و موثرترین روش را برای استفاده از این درمان پیشنهاد می دهد.
بیشتر بخوانید: آسیب شناسی – کشیدگی عضلانی کشاله ران
نتیجه گیری
سرما درمانی و گرما درمانی مزایای متفاوتی در خصوص رهایی از درد و التهاب فراهم می کنند اما می توانند در ترکیب با همدیگر نیز استفاده شوند. اول باید نوع درد مشخص شود تا تعیین شود که کدام درمان برای شرایط تان موثرتر است. این درمان ها معمولا ساده و بی خطرند و به عنوان درمانی فوری برای صدمات استفاده می شوند. کمپرس سرد و گرم برای رهایی موقت از درد استفاده می شوند و درمان دائمی در نظر گرفته نمی شوند.
پس حتما درباره این موارد با پزشک تان مشورت کنید:
- چه درمانی برای دردتان موثرتر است.
- برای چه مدت باید از درمان استفاده کنید.
- آیا برای درمان به داروی مسکن یا فیزیوتراپی نیازی دارید یا نه.
در صورت وجود این موارد نیز به پزشک مراجعه کنید:
- اگر دردتان با وجود درمان های خانگی همچون گرما درمانی و سرما درمانی و مصرف داروهای بدون نیاز به تجویز هنوز هم ادامه داشت.
- اگر محل درد قرمز و متورم شد یا دچار تب شدید، چون این موارد نشان دهنده عفونت هستند.