اکوکاردیوگرافی جنین نوعی آزمایش شبیه سونوگرافی است که به پزشک امکان می دهد تا ساختار و عملکرد قلب جنین در دوران بارداری را بررسی کند. اکو قلب جنین معمولا در سه ماهه دوم بارداری و بین هفته 18 تا 24 انجام می شود. از این روش برای تشخیص و جلوگیری از بیماری های قلبی نوزاد قبل از تولد استفاده می شود.
اکو قلب جنین به چه دلایلی انجام می شود؟
در این آزمایش امواج صوتی به ساختارهای قلب جنین دسترسی پیدا می کند. سپس این امواج توسط دستگاهی تجزیه و تحلیل می شوند و اکوکاردیوگرام یا تصویر فضای داخلی قلب جنین روی مانیتور ظاهر می شود. این تصویر اطلاعاتی درباره چگونگی روند شکل گیری قلب جنین و وضعیت عملکرد آن در اختیار پزشک قرار می دهد. علاوه بر این، پزشک با مشاهده اکو قلب جنین می تواند جریان خون در قلب جنین را هم ببیند. بنابراین در صورت وجود هر نوع ناهنجاری در ضربان یا جریان گردش خون نوزاد در قلب، می توان آن را تشخیص داد و درمان کرد.
به طور کلی اکو قلب جنین موارد زیر را بررسی می کند:
- جریان خون در قلب جنین
- ریتم قلب جنین
- ساختارهای قلب جنین
چه کسانی باید اکو قلب جنین انجام بدهند؟
این آزمایش برای همه خانم های باردار لازم نیست. در اکثر موارد، سونوگرافی های پایه می توانند وضعیت رشد و تکامل قلب جنین را نشان بدهند. اما اگر نتایج سونوگرافی ها قطعی نبود یا ضربان قلب جنین غیر طبیعی گزارش شد پزشک از شما می خواهد که اکو قلب جنین انجام بدهید. علاوه بر این در موارد زیر از این آزمایش استفاده می شود:
- اگر جنین شما در معرض خطر ابتلا به اختلال قلبی یا هر اختلال دیگری قرار داشته باشد
- اگر سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری های قلبی دارید
- اگر قبلا فرزندی با مشکلات قلبی به دنیا آورده اید
- اگر در دوران بارداری مواد مخدر یا مشروبات الکلی مصرف کرده اید
- اگر داروهایی مصرف کرده اید که باعث ایجاد نقص قلبی در جنین می شوند مثل داروهای ضد صرع و یا داروهای ضد آکنه
- اگر به بیماری هایی مثل سرخچه، دیابت نوع 1، لوپوس یا فنیل کتونوری مبتلا هستید
اکو قلب توسط تکنسین سونوگرافی با تجربه انجام می شود و متخصص قلب و عروق که در زمینه کودکان تخصص دارد نتایج آن را بررسی می کند.
چطور باید برای آزمایش اکو قلب جنین آماده شد؟
بر خلاف بقیه سونوگرافی های معمول و روتین دوران بارداری، برای انجام اکو قلب جنین پر بودن مثانه ضروری نیست. نکته مهم این است که هر نوع اطلاعات اضافی در باره مراجعه تان به متخصص زنان و زایمان را باید همراه خودتان داشته باشید. اگر خودتان به بیماری های قلبی مبتلا هستید حتما پرونده پزشکی تان را همراه بیاورید. اکو قلب جنین بسته به مشاهدات حین آزمایش ممکن است از 30 دقیقه تا 2 ساعت طول بکشد.
اکو قلب جنین چطور انجام می شود؟
این آزمایش شبیه سونوگرافی های معمولی دوران بارداری است. اگر اکو قلب جنین از طریق شکم انجام شود به آن اکوکاردیوگرافی شکمی و اگر از راه واژن صورت بگیرد به آن اکوکاردیوگرافی ترانس واژینال گفته می شود.
اکوکاردیوگرافی شکمی
اکوکاردیوگرافی شکمی کاملا شبیه سونوگرافی شکمی است. تکنسین سونوگرافی از شما می خواهد که روی تخت دراز بکشید. سپس یک ژل مخصوص روی پوست شکم شما مالیده می شود. این ژل مانع از ایجاد اصطکاک می شود و به تکنسین کمک می کند تا مبدل سونوگرافی که امواج صوتی از آن ساطع می شوند را به راحتی روی شکم شما حرکت بدهد. علاوه بر این، این ژل به انتقال هر چه بیشتر و بهتر امواج صوتی نیز کمک می کند؛ به این ترتیب تصاویر سونوگرافی از وضوح و دقت بیشتری برخوردار خواهند بود.
مبدل سونوگرافی همزمان با حرکت روی پوست شما امواج صوتی با فرکانس بالا را به بدن ارسال می کند. این امواج وقتی به یک جسم متراکم و فشرده مثل قلب جنین برخورد می کنند پژواک یا همان اکو ایجاد می کنند. این پژواک ها به رایانه فرستاده می شوند تا وضعیت قلب جنین بر اساس آنها بررسی شود. امواج صوتی استفاده شده در سونوگرافی به حدی بلند هستند که گوش انسان نمی تواند آنها بشنود. سپس تکنسین مبدل سونوگرافی را اطراف معده شما حرکت می دهد تا از قسمت های مختلف قلب کودک عکس بگیرد. بعد از انجام این آزمایش، ژل از روی پوست شما پاک می شود و می توانید به خانه بروید.
اکوکاردیوگرافی ترانس واژینال
برای انجام اکوکاردیوگرافی ترانس واژینال از شما خواسته می شود که لباس هایتان را از کمر به پایین بیرون بیاورید و روی تخت دراز بکشید و پاهایتان را در رکاب های مخصوصی قرار بدهید تا ثابت و بی حرکت شوند. سپس تکنسین سونوگرافی یک مبدل کوچک را وارد واژن شما می کند. این مبدل با ارسال امواج صوتی، تصاویر قلب جنین را به رایانه ارسال می کنند. معمولا از اکوکاردیوگرافی ترانس واژینال در مراحل اولیه دوران بارداری استفاده می شود و می تواند تصاویر واضح تری از قلب جنین را ارائه بدهد.
آیا اکو قلب جنین برای مادر و جنین خطرناک است؟
تا به حال مورد خاصی از خطرات شناخته شده مرتبط با اکوکاردیوگرام گزارش نشده است چون این آزمایش از فناوری سونوگرافی استفاده می کند و در طول انجام آن هیچ نوع اشعه ای به پوست ساطع نمی شود. بنابراین می توان گفت که هم برای مادر و هم برای جنین کاملا بی خطر و ایمن است.
نتایج اکو قلب جنین به چه صورت هستند؟
بعد از انجام آزمایش و در جلسه ملاقات با پزشک، نتایج اکو قلب جنین برای شما توضیح داده می شود و اگر سوالی در این مورد داشته باشید پزشک به آن پاسخ می دهد. معمولا نتایج طبیعی اکو قلب جنین به این معناست که جنین شما ناهنجاری یا مشکل قلبی ندارد. اما اگر پزشک تشخیص بدهد که فرزند شما دچار نقص قلبی یا ناهنجاری در شکل و یا ریتم قلب شده است از شما می خواهد که آزمایش های بیشتری مثل اسکن ام آر آی (MRI) جنین و یا سایر سونوگرافی های دقیق تر و پیشرفته تر انجام بدهید.
علاوه بر این احتمالا پزشک شما را به متخصصانی که می توانند مشکل قلبی کودک را قبل از تولد درمان کنند ارجاع می دهد. ضمنا اگر پزشک تصور کند که ممکن است در نتایج آزمایش اشتباهی رخ داده باشد توصیه می کند که یک بار دیگر آزمایش اکو قلب جنین را تکرار کنید.
نکته بسیار مهم این است که پزشک نمی تواند با استفاده از نتایج اکوکاردیوگرافی جنین هر نوع بیماری یا مشکل موجود را تشخیص بدهد. در واقع تشخیص برخی مشکلات جنین مثل سوراخ بودن قلب حتی با استفاده از تجهیزات پیشرفته نیز مشکل است.
به طور کلی سایر آزمایشاتی که ممکن است بعد از اکو قلب جنین لازم شوند عبارتند از:
- سونوگرافی سطح بالای جنین: این آزمایش یک سونوگرافی دقیق تر است که برای بررسی وضعیت رشد جنین، نظارت بر وضعیت سلامت جنین و ارزیابی سایر ناهنجاری های موجود در اندام های دیگر جنین انجام می شود.
- ام آر آی جنین: تصویر برداری به روش ام ار آی اطلاعات بیشتری در مورد وضعیت سلامت کلی جنین و همچنین مشکلات مربوط به برخی ارگان ها و اندام های خاص او ارائه می دهد.
- آمنیوسنتز: از این آزمایش برای تعیین اختلالات کروموزومی یا ژنتیکی و نقایص خاص جنین هنگام تولد استفاده می شود. تست آمنیوسنتز از طریق وارد کردن یک سوزن در دیواره شکم و نمونه برداری از مایع آمنیوتیک موجود در کیسه آمنیوتیک داخل رحم انجام می شود.
- مشاوره ژنتیک: در این مرحله متخصصان و مشاوران ژنتیک بر اساس نتایج اکو قلب جنین، احتمال ابتلای او به سندروم های ژنتیکی و ناهنجاری های احتمالی در ارگان های دیگر را ارزیابی می کنند. متخصص ژنتیک اطلاعاتی درباره عواقب ناشی از این اختلالات یا احتمال ابتلای جنین به اختلال قلبی و همینطور روش های پیشگیری و درمان آن را ارائه می دهد.
- متخصص پریاتولوژیست: متخصص طب مادر و جنین یا پریاتولوژیست نیز می تواند اطلاعاتی درباره نحوه مدیریت بارداری، گزینه های موجود برای تصمیم گیری درباره ادامه بارداری و برنامه ریزی برای زایمان را در اختیار والدین قرار بدهد.
چرا اکو قلب جنین از اهمیت زیادی برخوردار است؟
همانطور که قبلا اشاره شد، این آزمایش می تواند نقایص و مشکلات قلبی فرزند شما را قبل از بدنیا آمدن تشخیص بدهد تا در صورت لزوم درمان را پیگیری کنید. اگر نتایج اکو قلب جنین غیر عادی گزارش شوند احتمالا از شما خواسته می شود دوباره آزمایش بدهید. در برخی موارد انجام دوباره اکو این اطمینان را به وجود می آورد که جنین مشکل خاصی ندارد و بنابراین به سایر آزمایشات نیازی نیست. اما اگر پزشک به شما بگوید که جنین تان مشکل قلبی دارد باید پروسه بارداری تان را بهتر مدیریت کنید و تحت نظر پزشک به درمان بپردازید.
نتایج این آزمایش به شما و به پزشکتان کمک می کند که خود را برای انجام درمان هایی مثل جراحی اصلاحی قلب کودک بعد از تولد آماده کنید. علاوه بر این دانستن این موضوع که فرزند شما مشکل قلبی دارد با وجود استرس ها و نگرانی های بیش از حدی که ایجاد می کند این امکان را هم فراهم می کند که با مشاوره پزشک تصمیم گیری های معقولانه ای داشته باشید.
