سندرم روده تحریک پذیر یکی از شایع ترین اختلالات دستگاه گوارش است که عملکرد روده شما را مختل می کند و در نتیجه باعث تحریک دستگاه گوارش می شود. تحرک عضلات در دستگاه گوارش یا بسیار کند یا خیلی سریع است، همراه با انقباضات ناگهانی یا بیش از حد که باعث درد شکم می شود. این بیماری زمانی اتفاق می افتد که حرکت عضلات روده شما نامنظم یا اسپاسمی شود. انقباضات نامنظم ماهیچه ها و افزایش تحریک پذیری در روده کوچک و بزرگ می تواند منجر به بروز سندرم روده تحریک پذیر شود. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام به بررسی سندروم روده تحریک پذیر می پردازیم.
دسته بندی سندروم روده تحریک پذیر
طبق کالج آمریکایی گوارش، سندرم روده تحریک پذیر در ایالات متحده بسیار رایج است. حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از بزرگسالان علائم ابتلا به این بیماری را تجربه می کنند، اما تنها ۵ تا ۷ درصد به آن مبتلا شده اند. از هر پنج آمریکایی یک نفر از سندرم روده تحریک پذیر رنج می برد. در سطح جهانی نیز سندرم روده تحریک پذیر بسیار شایع است.
سندرم روده تحریک پذیر به سه دسته تقسیم می شود که عبارتند از :
۱. نوع “سی” (یبوست غالب): مدفوع فرد به طور متناوب بین یبوست و مدفوع معمولی تغییر می کند. خوردن غذا ممکن است باعث اسپاسم شکم یا درد شدید شود.
۲. نوع “دی” (غالب اسهال): بیمار بلافاصله پس از بلند شدن از خواب یا بعد از خوردن چیزی از اسهال می شود. گاهی اوقات ممکن است حرکت روده غیر ارادی باشد و فرد ممکن است نیاز به مراجعه مکرر و فوری به توالت داشته باشد.
۳. نوع “ام” (متناوب بین یبوست و اسهال)
علل سندرم روده تحریک پذیر
علت دقیق سندرم روده تحریک پذیر هنوز به وضوح شناخته نشده است. با این حال، عوامل متعددی ممکن است باعث آن شوند.
اینها عبارتند از:
رژیم غذایی
رژیم های غذایی کم فیبر یا حاوی غذاهای بسیار شیرین یا تند.
عدم تحمل مواد غذایی
هضم ضعیف قند لاکتوز (موجود در بیشتر لبنیات و مواد فرآوری شده)، فروکتوز (موجود در شیره ها و شربت ها) و سوربیتول (که در میوه های خشک موجود است).
عفونت ها
عفونت های باکتریایی در دستگاه گوارش مانند معده (حتی پس از برداشتن میکروارگانیسم ها).
باکتری ها بیش از حد نرمال
افزایش تعداد باکتری ها در روده کوچک یا تغییر در نوع آنها.
بیماری های روانی
اختلال اضطراب، افسردگی و اختلالات علائم سوماتیک.
حوادث اولیه زندگی
خاطرات آسیب زای گذشته که ممکن است استرس زا باشند، مانند سوء استفاده جسمی یا جنسی.
استرس عاطفی
احساسات شدید مانند عصبانیت، اضطراب، ناامیدی، عصبی بودن و استرس که می توانند روی اعصاب روده تأثیر بگذارند.
مشکلات حرکتی دستگاه گوارش
سندرم روده تحریک پذیر با یک حرکت غیر طبیعی یا نامنظم عضلات روده بزرگ مشخص می شود. یبوست زمانی اتفاق می افتد که ماهیچه های روده به سرعت طبیعی که باید حرکت کنند، حرکت نمی کنند و زمان انتقال مدفوع را افزایش می دهد. بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر همچنین ممکن است دچار اسپاسم یا انقباضات ناگهانی عضلات روده بزرگ شوند که ممکن است باعث ایجاد درد شکم شود. بعضی اوقات معمولاً در پاسخ به استرس یا خوردن، عضلات روده بزرگ بیش از حد واکنش نشان داده و منقبض می شوند.
بیشتر بخوانید: چطوری فکرمان را برای مقابله با ناامیدی کنترل کنیم
علائم و نشانه ها
برخی از علائم اصلی سندرم روده تحریک پذیر عبارتند از :
- درد شکم – هنگام دفع مدفوع بهتر می شود اما هنگام خوردن غذا بدتر می شود.
- یبوست
- اسهال
- نفخ شکم
- حالت تهوع
- سردرد
- لزج بودن مدفوع
- كمر درد
- فرسودگی شدید و احساس بی حالی
- حرکت غیر ارادی یا تصادفی روده
- ناراحتی در مثانه و نیاز مکرر و ناگهانی به ادرار کردن. احساس کنید که مثلاً مثانه شما آزاد نیست.
- از دست دادن اشتها
تشخیص سندرم روده تحریک پذیر
تشخیص سندرم روده تحریک پذیر برای درمان هرچه سریع تر آن بسیار اهمیت دارد. پزشک ابتدا علائم شما را ارزیابی کرده و تاریخچه خانوادگی و پزشکی شما را تجزیه و تحلیل می کند. سپس معاینه جسمی انجام می شود. پزشک وضعیت شما را بررسی کرده و درد و نفخ در ناحیه شکم را بررسی می کند. پزشک همچنین ممکن است صداهای موجود در معده را با استفاده از یک استتوسکوپ بررسی کند.
برخی آزمایشاتی ممکن است توسط پزشک تجویز شود شامل:
آزمایش خون
آزمایش خون برای تعیین این است فرد به غیر از سندرم روده تحریک به چه مریضی یا عفونتی مبتلا است مانند کم خونی ، بیماری های دستگاه گوارش یا عفونت.
آزمایش های مدفوع
آزمایش های مدفوع توسط پزشک انجام می شود تا ببینند آیا خون یا نشانه ای از برخی از بیماری ها و عفونت های دیگر در مدفوع وجود دارد یا خیر.
کولونوسکوپی یک روش بالینی است که از لوله ای با لنز استفاده می کند تا روده بزرگ شما را معاینه کند. لوله در مقعد شما وارد می شود، به سمت راست روده و روده بزرگ می رود و تصاویر را روی مانیتور ارسال می کند و تشخیص را برای پزشک آسان می کند.
سیگموئیدوسکوپی
سیگموئیدوسکوپی یک آزمایش پزشکی است که از یک دوربین کوچک برای بررسی داخل روده کوچک و روده بزرگ برای برخی بیماری یا عفونت ها استفاده می کند.
آندوسکوپی فوقانی
شامل قرار دادن اسکوپ باریک و انعطاف پذیر فیبر نوری با یک دوربین در دستگاه گوارش شما از طریق دهان است. این آزمایش به پزشک اجازه می دهد دستگاه گوارش شما را برای هرگونه علائم خونریزی، تشکیل زخم و التهاب معاینه کند.
اشکال استاندارد درمان
- داروهای ضد درد مانند لوپرامید یا آنتی بیوتیک ها برای جلوگیری از رشد باکتری ها.
- داروهای ضد اسپاسم مانند دیسیکلومین، هیوسین، پیناوریوم و سایمتروپیوم برای تنظیم انقباضات عضلات روده بزرگ و تسکین درد شکم.
- داروهای مختص زنانی که دارای سندرم روده تحریک پذیر حاوی یبوست مانند لوبیپوستون هستند.
ملین ها و نرم کننده های مدفوع بطور معمول به عنوان اولین روش درمانی برای نوع “سی” استفاده می شوند. با این حال همه به خوبی به ملین پاسخ نمی دهند، به خصوص آنهایی که دارای قندهای هضم نشده یا الکل قند هستند. ملین های حاوی پلی اتیلن گلیکول است که به شرط مصرف دوز مناسب بسیار موثر است. این داروها ممکن است به تحریک حرکت روده و تسهیل عبور آسان مدفوع در نتیجه به از بین بردن یبوست کمک کنند.
اگر علائم سندرم روده تحریک پذیر شما به هیچ یک از داروهای فوق الذکر پاسخ نداد یا اگر بیماری شما عوارض جدی تری ایجاد کرد پزشک ممکن است گزینه های جراحی را در نظر بگیرد. بسته به شدت سندرم، روده بزرگ ممکن است به صورت جزئی یا کامل برداشته شود. جراحی آخرین راه حل برای درمان سندرم روده تحریک پذیر است و بیشتر برای بیماران مسن که سالها با این بیماری دست و پنجه نرم کرده اند توصیه می شود.
بیوفیدبک درمانی نوین است که شامل ثبت پاسخ های فیزیولوژیکی بیمار در برابر استرس و آرامش است. سپس یافته ها با بیمار به اشتراک گذاشته می شود. از طریق این بازخورد، بیمار یاد می گیرد تا فعالیت فیزیولوژیکی خود را دستکاری کند تا نتایج بهداشتی و درمانی بهتری کسب کند. همین تکنیک ممکن است بیماران سندرم را نیز قادر به بهبود عملکرد دستگاه گوارش خود کند. ترکیبی از راهکارهای آرامش بخش برای شرایط استرس زا در ذهن و بدن بیمار ممکن است در تسهیل حرکت روده مفید باشد.
خود درمانی و درمان های خانگی سندرم روده تحریک پذیر
۱. راهنمایی های خود درمانی
- رژیم غذایی متنوع و مغذی مصرف کنید و از مصرف غذاهای چرب پرهیز کنید.
- وعده های غذایی را جا نیندازبد و وقفه ای بین آنها ایجاد نکنید.
- بجای سه وعده سنگین، شش وعده سبک بخورید.
- مصرف غذاهای فرآوری شده را کاهش دهید چون ممکن است حاوی نشاسته مقاوم باشند که هضم آن آسان نیست.
- مقادیر کافی مایعات مصرف کنید، به ویژه آنهایی که کافئین ندارند.
- آب (۶ تا ۷ لیوان) بهترین گزینه برای تأمین مایعات است
- از میوه و سبزیجات و آب میوه های بدون شکر استفاده کنید.
- از نوشیدنی های الکلی و کافئین دار خودداری کنید زیرا می توانند با تحریک روده اسهال ایجاد کرده و بدن شما را کم آب کنند.
- به همین ترتیب مصرف نوشیدنی های گازدار را نیز محدود کنید زیرا می توانند در ساخت گازهای شکمی نقش داشته باشند.
غذاها و نوشیدنی هایی که حاوی شیرین کننده های مصنوعی هستند نیز با افزایش شیوع اسهال همراه هستند و باید از مصرف آنها خودداری کرد. این امر به ویژه در مورد شیرین کننده هایی که حاوی الکل های قند مانند زایلیتول، سوربیتول و مانیتول هستند صادق است. بدن محروم از خواب بیشتر مستعد ابتلا به اختلال عملکرد دستگاه گوارش است. ضروری است که به طور مرتب بخوابید تا علائم ابتلا به سندرم کنترل شود.
مدیریت استرس برای جلوگیری از بروز سندرم روده تحریک پذیر مهم است. برای این منظور می توانید تعدادی از تکنیک های ترمیمی مانند مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق، گوش دادن به موسیقی آرام و استراحت را امتحان کنید یا به سادگی درگیر سرگرمی ها و فعالیت های درمانی باشید که به نظر شما لذت بخش است. ورزش ممکن است به بهبود سلامت روده شما و تسکین ناراحتی های مرتبط با سندرم روده تحریک پذیر کمک کند.
غذاهای سرشار از فیبر
فعالیت بدنی منظم اثر محرک بر روی عضلات روده دارد و ممکن است به عبور آسان مدفوع و گاز از دستگاه گوارش کمک کند. غذاهای سرشار از فیبر مدفوع شما را حجیم می کنند و عبور آنها را آسان می کنند. بنابراین به بیماران مبتلا به سندرم اغلب توصیه می شود که به تدریج میزان فیبر در رژیم غذایی خود را افزایش دهند تا حرکت روده خود را منظم کنند.
۱. دانه کتان منبع خوبی برای فیبرهای غذایی محلول و نامحلول است که برای تسهیل عبور مواد زائد قابل استفاده است. تخم کتان همچنین با اسیدهای چرب امگا ۳ پر شده است که به تقویت سیستم دفاع طبیعی بدن کمک می کند و عملکرد دستگاه گوارش شما را بهبود می بخشد. این دانه های فیبر ممکن است در کاهش بروز یبوست و اسهال مفید باشند.
۲. فیبر محلول باعث ایجاد مخاط می شود، ماده ای مانند ژل که باعث می شود مدفوع نرم شود. فیبر نامحلول مدفوع را حجیم می کند.
۳. خوردن سبوس جو دوسر در روز می تواند نیاز فیبر بدن شما را تکمیل کرده و شدت علائم سندرم را کاهش دهد. سبوس جو دوسر ممکن است به عنوان نرم کننده مدفوع طبیعی عمل کند که می تواند در مورد سندرم نوع “سی” به دفع صاف و بدون درد کمک کند. در مقایسه با جو، چاودار و گندم، جو دوسر دارای مقادیر کمتری پرولامین است. پرولامین ها مؤلفه هایی در گلوتن هستند که بیماران را مستعد مسمومیت می کنند.
4. بابونه همچنین می تواند التهاب در روده ها را کاهش دهد، اسپاسم شکمی را برطرف کند و علائم بیماری های دستگاه گوارش را از بین ببرد. این امر به این دلیل است که عصاره گل بابونه حاوی خواص ضد زخم، ضد التهابی و ضد اسپاسم است.
5. زنجبیل می تواند گاز و نفخ را کاهش دهد. تأثیر آن فاقد توضیحات علمی است اما اغلب برای مدیریت علائم سندرم توصیه می شود. یک جز موجود در زنجبیل به نام جینجرول دارای خاصیت ضد درد، ضد باکتری، ضد میکروبی و آرام بخش است. همچنین مزایای روانشناختی خاصی نیز دارد. زنجبیل همچنین ممکن است درد را کاهش داده و تحرک روده را بهبود بخشد.
یک ژورنال غذایی می تواند به شما در شناسایی گزینه های غذایی و عادات غذایی که باعث تشدید علائم ابتلا به بیماری سندرم می شود کمک کند. آنچه را که روزانه مصرف می کنید، از جمله ادویه ها و طعم دهنده هایی که به غذا اضافه می کنید یادداشت کنید. علاوه بر این باید تعداد دفعاتی که دفع داشته اید همراه با زمان بندی ذکر و مشخص کنید که دردناک بوده یا نه. اگر دچار درد شدید هستید، شدت درد را در مقیاس بین ۱ و ۱۰ ارزیابی کنید.
و در آخر، در طول هر وعده غذایی احساسات یا خلق و خو خود بعد از هر وعده غذایی را یادداشت کنید. این اطلاعات می تواند بینش مهمی در مورد وضعیت شما به پزشک ارائه دهد. این تکنیک فقط درصورتی کمک می کند که اطلاعاتی که در ژورنال می نویسید کاملاً معتبر باشد و کاملاً به روز شود. این ژورنال باید برای ارزیابی به پزشک ارجاع داده شود تا همبستگی بین محرکهای رژیم غذایی و بدتر شدن علائم برقرار شود.
۲. رژیم غذایی کم فادمپ و درمان سندرم روده تحریک پذیر
فادمپ (الیگوساکاریدهای قابل تخمیر، دی سکاریدها، مونوساکاریدها و پلیولها) اصطلاحی است که برای تعریف کربوهیدرات های زنجیره کوتاه که به راحتی هضم نمی شوند استفاده می شود. مطالعات به این نتیجه رسیده اند که رژیم های غذایی کم فادمپ برای بیماران مبتلا به سندرم مفید است. کاهش فادمپ باعث کاهش علائم گوارشی سندرم می شود.
در این رژیم، تقریبا ۲ هفته مصرف فادمپ را به طور کلی متوقف می کنید. این کار علائم سندرم را مهار می کند. پس از آن فادمپ ها یک به یک در رژیم غذایی دوباره به کار می روند تا بفهمیم چه ماده غذایی باعث عارضه می شود و روده تا چه مقدار قدرت هضم دارد. همچنین از مصرف آگاو، غذاهای پر قند، گلوتن و چای خودداری کنید. رژیم غذایی کم فادمپ فقط پس از مشورت با پزشک و متخصص تغذیه باید استفاده شود. رژیمی که مبتنی بر شرایط و علائم مختص شماست.
رژیم غذایی کم فادمپ فقط پس از مشورت با متخصص تغذیه و پزشک و بر اساس علائم مختص هر فرد باید رعایت شود.
جدول غذایی فادمپ
شیر بدون لاکتوز و شیرِ برنج، جایگزین های بستنی
گلاتو و شربت، و پنیر ساده و تازه شیر کم چرب، بستنی با شیر گاو، گوسفند یا بز.
میوه ها
موز، زغال اخته، طالبی، کاربولا، دورین، انگور، گریپ فروت، خربزه قندک، کیوی، لیمو، پرتقال، تمشک و توت فرنگی. سیب، زردآلو، آووکادو، گیلاس، سرخالو، گلابی نشی، شلیل، هلو، گلابی، آلو برقانی و هندوانه.
جایگزین های عسل
شربت طلایی یا شربت افرا؛ شیرین کننده ها: هر نوع شیرین کننده ای به غیر از پلیول ها
شیرین کننده ها
فروکتوز و شربت ذرت با فروکتوز بالا.
سبزیجات
شاخه بامبو، بوک چوی، کپسیکام (نوعی فلفل)، هویج، کرفس، پیاز، ذرت، بادمجان، لوبیا سبز، جعفری، کدو تنبل و پیاز بهاره کنگر فرنگی، مارچوبه، چغندر، کلم بروکلی، جوانه بروکسل، کلم، رازیانه، سیر، تره فرنگی، بامیه، پیاز، نخود فرنگی، و موسی (فقط قسمت سبز).
غلات
غلات بدون گلوتن ، نان حفره دار و سایر محصولات مبتنی بر غلات. غلات چاودار و گندم هنگام خوردن به مقدار زیاد (به عنوان مثال بیسکویت، نان، کوسکوز، کراکر و ماکارونی) الیگوساکارید(فروکتان ها و یا گالاکتان ها)
۳. نعناع استفاده کنید
نعناع در مدیریت علائم سندرم موثر است زیرا عملکردهای ضد عفونی، ضد التهابی و مزمن دارد. نعناع حاوی روغن منتول است که خاصیت ضد اسپاسم در عضلات صاف دستگاه گوارش دارد. این مورد به تسکین علائم سندرم مانند نفخ، گرفتگی، اسهال، گاز، درد و اسپاسم روده کمک می کند. همچنین کمک می کند تا غذا به راحتی از معده عبور کند. یک آزمایش بالینی تصادفی کنترل شده که بر روی ۷۲ بیمار مبتلا به سندرم انجام شده است نشان داد که روغن منتول یک داروی درمانی ایمن و مؤثر است که باعث تسکین سریع علائم سندرم می شود.
متاآنالیزی جامع در سال ۲۰۱۹ که متشکل از ۱۲ آزمون تصادفی شامل ۸۳۵ فرد بالغ است، رفع درد و ناراحتی گوارشی مرتبط با سندرم را مطالعه کرد و از پتانسیل درمانی روغن منتول حمایت کرد. برای مصرف و دوز مصرفی مکمل های منتول، چای طبیعی و دیگر با متخصص تغذیه مشورت کنید.
از مصرف نعناع در مقدار زیاد خودداری کنید زیرا این امر می تواند باعث تهوع، از دست دادن اشتها، مشکلات قلبی و اختلالات سیستم عصبی شود. روغن منتول ممکن است به تسهیل حرکت عضلات روده و در نتیجه دفع کمک کند. با این حال باید از این روغن قدرتمند در مقادیر مناسب استفاده کنید تا نتایج مطلوب را بدست آورید. اگر تصمیم به مصرف مکمل های منتوا دارید، قبل از شروع با پزشک خود مشورت کنید.
۴. ماست و پروبیوتیک مصرف کنید
ماست که حاوی باکتری های مفید است یک درمان محبوب برای اسهال ناشی از سندرم است. پروبیوتیک ها اسید لاکتیک تولید می کنند که به از بین بردن باکتری های مضر در بدن کمک می کند. مطالعه ای در سال ۲۰۱۰ روی ۲۷۴ بیمار مبتلا به سندرم انجام شد که نشان داد غذاهای پروبیوتیکی مانند ماست ممکن است به بهبود توانایی روده احتمالاً با فعال کردن عضلات دستگاه گوارش کمک کند.
با این حال تحقیقات بیشتری لازم است تا مشخص شود که کدام پروبیوتیک ها می توانند عبور مدفوع را تسهیل کرده و ناراحتی گوارشی را در بیماران مبتلا به سندرم کاهش دهند. متاآنالیزی در سال ۲۰۱۵ که شامل ۱۷۹۳ بیمار مبتلا به سندرم بود، نویدبخش نقش موثر پروبیوتیکها در کاهش علائم سندرم روده تحریک پذیر بود. یک مطالعه دیگر در سال ۲۰۱۲ که بر روی ۱۳۰ بیمار مبتلا به سندرم انجام شده است نشان دهنده تأثیر درمانی بیشتر ماست پروبیوتیک در کاهش علائم ابتلا به سندرم نسبت به ماست معمولی بود.
این اثر به حضور فیبر اقاقیا (نوعی فیبر محلول) و بایفیدوباکتریوم لاکتیس در ماست پروبیوتیکی نسبت داده شد. ماست محصولی متنوع است که می تواند در چندین ماده غذایی مورد استفاده قرار گیرد یا به تنهایی مصرف شود. برای به دست آوردن حداکثر تاثیر بر گوارش، بهتر است از ماست پروبیوتیک استفاده کنید.
منابع غذایی پروبیوتیک مانند ماست می توانند به تکثیر باکتریهای سالم روده کمک کنند تا عملکرد گوارشی شما بهبود یابد. بهتر است از مشورت پزشک خود در مورد میزان توصیه شده مصرف روزانه استفاده کنید. مصرف پروبیوتیک ممکن است از علائم سندرم کم کند مشروط بر اینکه از مقدار توصیه شده تجاوز نکنید.
۵. یوگا و درمان سندرم روده تحریک پذیر
یوگا در ایجاد هوشیاری و آگاهی در بدن تمرکز دارد. همچنین باعث ایجاد نظم در بدن و ارگان ها می شود. یوگا شما را مجبور به پیروی از یک شیوه زندگی سالم می کند که در کنار ورزش منظم قرار گرفته و در این صورت شاید به شما در آرام کردن علائم سندرم کمک کند. تحقیقات نشان داده است که یوگا شما را با احساساتتان نزدیک تر می کند و تجربه بدنی مثبت و احساس خوبی به شما ارائه می دهد.
مطالعه ای به مدت بیش از ۲ ماه به روی ۲ گروه از افراد انجام شد. یک گروه روزانه دو بار یوگا آسانا انجام می دادند، در حالی که به گروه دیگر روزانه ۲ تا ۶ میلی گرم لوپامید داده می شد. مشاهده شد كه بهبود علايم سندرم در هر دو گروه نزديك و قابل مقايسه بود. یوگا پرانایاما (کنترل تنفس) با بالا بردن سطح پایین تن سمپاتیک به بیماران مبتلا به سندرم نوه غالب اسهال کمک می کند.
ساواسانا (آرامش کامل) و یوگا پرانایاما به تنش زدایی بدن کمک می کنند و تمام اضطراب و استرس محبوس در بدن را فراری می دهند. با ایجاد تعادل مثبت در سیستم عصبی شما، تغییرات فیزیولوژیکی مثبتی در بدن شما ایجاد می کند. سودارشان کریا علائم اضطراب، افسردگی و سایر اختلالات ناشی از استرس را از بین می برد. این یک تمرین آسان برای تنفس است که از ریتم های طبیعی نفس استفاده می کند بنابراین ذهن، بدن و احساسات شما را در هماهنگی کامل قرار می دهد.
بیشتر بخوانید: مصرف مواد غذایی مفید برای مقابله با اضطراب و استرس روزانه
روشهای درمانی روانی
روشهای درمانی روانی می توانند روشهای درمانی بسیار مؤثر برای مدیریت علائم سندرم روده تحریک پذیر باشند. این بدان دلیل است که ارتباط بین مغز و روده تا حد زیادی به عملکرد کلی روده کمک می کند و بر آن تاثیر گذار است. فعالیت روده گاه ممکن است تحت تأثیر برخی از جنبه های روانشناختی قرار داشته باشد و منجر به وخیم تر شدن علائم روده شود. اعتقاد بر این است که مداخلات روانشناختی می توانند تأثیر بهتری در علائم داشته باشند تا درمان های بالینی و داروها. چنین روشهای درمانی به کاهش استرس، احساسات منفی و درک عملکردی کمک می کنند.
۱. درمان شناختی-رفتاری
درمان شناختی-رفتاری نوعی روان درمانی است که شامل استفاده از رابطه بین وقایع، اعمال، ادراک، احساسات و رفلکسهای فیزیولوژیکی است. اولین قدم در ابن درمان درک بیماران از علائم سندرم و مدل شناختی-رفتاری است. بیماران به طور هم زمان برای شناسایی عوامل بالقوه روانی ناشی از سندرم تحریک می شوند. بعد از این بیماران با مشاور یا درمانگر همکاری می کنند تا ارتباط احتمالی بین اقدامات، ادراک، احساسات و علائم ابتلا به سندرم مشخص شود. سپس رفتار درمانی (به عنوان مثال، مدیریت استرس) مورد استفاده قرار می گیرد.
ارزیابی یک روانشناس بهداشتی لازم است تا بدانیم آیا درمان شناختی-رفتاری می تواند به شما در تسکین علائم دستگاه گوارش کمک کند یا خیر. سؤالاتی که در این ارزیابی پرسیده می شود مربوط به علائم، رژیم غذایی، برنامه خواب، خلق و خو و استرس کلی شما در زندگی است. پس از این متخصص به شما خواهد گفت که این روش درمانی در کاهش علائم بیماری شما موثر خواهد بود یا خیر. شاید نیاز باشد که شیوه درمانی دیگر یا متخصص دیگری را امتحان کنید.
۲. آرامش درمانی
آرامش درمانی یک روش درمان است که بر اعتماد بین مراقبت (پرستار) و بیمار استوار است. هیچ روش پزشکی و دارویی درگیر وجود ندارد. برای بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر، آرامش درمانی شامل تکنیک آرامش پیشرونده عضلات، خود انضباطی، مراقبه و تخیل است.
آرامش عضلانی پیشرونده
این تکنیک ابتدا باید یک گروه خاص عضله را درگیر و سپس آن را آرام کنید. این روش باعث آرامش عمیقی می شود که می تواند اضطراب و استرس را در هنگام انجام تنفس شکمی به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
تخیل مثبت
در این روش شما گمان می کنید که در مکانی صلح آمیز و آرام قرار دارید، جایی که زیبایی در همه جا وجود دارد. شما تصور می کنید که می توانید در آنجا استراحت کنید. این تکنیک بر اساس اصل تغییر تمرکز شما کار می کند. شما تمام توجه خود را به این مکان خیالی متمرکز می کنید و درگیر افکاری نیستید که شما را آزار می دهد.
۳. هیپنوتیزم و درمان سندرم روده تحریک پذیر
هیپنوتیزم درمانی می تواند بر بیماری های دستگاه گوارش که عملکرد آنها مختل شده مانند سندرم روده تحریک پذیر اثر بگذارد. گذشته از تسکین علائم گوارشی، روی علائم روانی مانند اضطراب و افسردگی نیز موثر است. همچنین عملکردهای شناختی را نیز تقویت می کند. هیپنوتیزم به اینگونه است که ابتدا باید چشمان خود را ببندید و سپس روش های آرام سازی عضلانی و … را انجام دهید.
هدف اصلی هیپنوتیزم این است که شما را برای مدیریت مؤثر عملکرد روده آماده کند. با پیشرفت درمان، یاد می گیرید چگونه عملیات روده خود را کنترل کنید. اگر تصمیم به انجام هیپنوتیزم درمانی دارید حتماً از یک متخصص معتبر مراقبت های بهداشتی (مشاور، پزشک یا روانشناس) دیدن کنید. از هیپنوتیزم کننده های غیر قابل اعتماد و خود آموزش دیده بازدید نکنید.
عوارض احتمالی سندرم روده تحریک پذیر
جدای از درد و ناراحتی، سندرم روده تحریک پذیر هیچ خطر مرگ آفرینی ندارد. اما اگر نتوانید شرایط را به درستی مدیریت کنید ممکن است عوارض زیر را به دنبال داشته باشد. مبتلایان به سندرم که بواسیر نیز دارند، ممکن است درد و ناراحتی فزاینده ای را در روده یا ناحیه مقعد خود احساس کنند که ناشی از دوره های مکرر اسهال یا یبوست است.
یبوست طولانی مدت در بیماران مبتلا به سندرم می تواند به درد های انقباض یا سخت شدن تدریجی مدفوع که در روده بزرگ گیر کرده است منجر شود. هرچه مدفوع در روده بزرگ بیشتر بماند سختی آن بیشتر می شود. دفع مدفوع سفت شده بسیار دردناک و دشوار است. بیماران مبتلا به سندرم معمولاً اسهال مداوم یا مکرر را تجربه می کنند که می تواند مایعات را از بدن خارج کرده و باعث کم آبی بدن شود.
زندگی با علائم سندرم می تواند بر سلامتی روحی و روانی شما تأثیر بگذارد و راه را برای افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات خلقی هموار کند. این شرایط می تواند کیفیت زندگی شما را مختل کرده و مانع فعالیت های روزمره شود. جلوی علائم سندرم را نمی توان گرفت، آنها ممکن است هر زمان و هر مکان عود کنند. که این مساله می تواند بسیار سخت و مشکل آفرین باشد زیرا همیشه سرویس بهداشتی در دسترس نیست. این مساله ارتباط با دیگران و بیرون رفتن را سخت می کند، همچنین سر کار رفتن می تواند به تجربه ای استرس آور تبدیل شود.
چگونه می توان از این اختلال جلوگیری کرد؟
جلوگیری از بروز مشکل بدون دانستن عامل اصلی علت آن بسیار دشوار است. تشخیص دلایل واقعی پشت سندرم روده تحریک پذیر آسان نیست. از این رو هیچگونه اقدامات پیشگیرانه ای نمی تواند پیشنهاد شود. اگر به سندرم روده تحریک پذیر مبتلا شده اید تنها کاری که می توانید انجام دهید این است که با تنظیم سطح استرس و خوردن یک رژیم غذایی سالم علائم را بطور مؤثر مدیریت کنید.
عوامل ریسک آفرین سندرم روده تحریک پذیر؛ محرکهای شایع کدامند؟
جنسیت
سندرم روده تحریک پذیر در بین زنان شایع تر از مردان است. به ازای هر مرد مبتلا به سندرم، دو زن مبتلا وجود دارد. این ناسازگاری به تغییرات هورمونی در زنان در دوران چرخه قاعدگی منتسب می شود.
سیگار کشیدن
علائم سندرم در بین افرادی که سیگار می کشند یا افرادی که مرتباً در معرض دود سیگار قرار دارند، بدتر است. نیکوتین موجود در سیگار باعث تشدید پریشانی گوارشی در ارتباط با سندرم می شود.
عوامل ژنتیکی
افراد خاصی از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به این بیماری هستند. برخی از اعضای خانواده آنها نیز درگیر این شرایط هستند.
استرس
به احتمال زیاد در دوره های استرس، اضطراب و تنش دچار بدتر شدن علائم سندرم می شوید. افرادی که مرتباً استرس بالایی را تجربه می کنند بیشتر در معرض خطر این بیماری هستند.
عدم تحمل غذا
هر نوع عدم تحمل غذایی یا آلرژی نیز می تواند منجر به بروز علائم سندرم شود.
یبوست
هرگونه مانع در حرکت یا دفع مدفوع از طریق دستگاه گوارش می تواند زمینه را برای ابتلا به این بیماری ایجاد کند.
حساسیت بیش از حد
افرادی که روده به طور طبیعی بیش از حد حساس دارند بیشتر مستعد ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر هستند.
تنظیم هورمونی تغییر یافته
افزایش سطح استروژن با افزایش شدت درد در شکم در بیماران مبتلا به سندرم همراه است.
چه هنگام باید به پزشک مراجعه کرد ؟
ابتدا باید با پزشک مشورت شود تا او بتواند علائم شما را مشاهده و بررسی کند که آیا چیزی جدی وجود دارد یا خیر. وی در صورت لزوم ممکن است شما را به یک متخصص گوارش ارجاع دهد.
در صورت رخداد های زیر به پزشک مراجعه کنید:
- شکم متورم
- خونریزی از مقعد یا مدفوع خونی
- کاهش وزن قابل توجه
- رنگ پریدگی پوست
- احساس تپش قلب
- پس از تشخیص سندرم، در مواجه با شرایط زیر باید به یک متخصص مراجعه کنید :
- از دست دادن وزن همراه با تب مداوم.
- مدفوع خونی
- درد ناحیه شکم به همراه سرگیجه، غش و استفراغ.
- اختلال خواب به دلیل وجود اسهال.
سوالاتی که دکتر ممکن است از شما بپرسد:
- آیا بیماری های گوارشی مانند بیماری سلیاک، سرطان روده بزرگ یا بیماری التهابی روده در خانواده شما وجود دارد؟
- آیا داروی خاصی مصرف می کنید؟
- آیا در اخیرا به عفونت مبتلا شده اید؟
- آیا رویدادی استرس زا داشته اید که ممکن است علائم ابتلا به سندرم را برانگیزد؟
- آیا چیزی بخصوصی وجود دارد که علائم شما را تسکین دهد یا آن را تشدید کند؟
- علائم در شب یا در طول روز بدتر است؟
- آیا علائم بعد از خوردن غذا یا گرسنگی بیش از حد طولانی بدتر می شوند؟
- در حال حاضر از هرگونه مشکل سلامتی دیگری رنج می برید؟
- در مورد انتخاب های غذایی، الگوهای غذا خوردن و سایر عادات مربوط به رژیم غذایی، شرح مفصلی بدهید.
آنچه ممکن است بخواهید از پزشکتان بپرسید:
- چگونه می توانم با سندرم مداوم مقابله کنم؟
- آیا درمان دائمی برای سندرم روده تحریک پذیر وجود دارد؟
- عوارض جانبی داروهای این بیماری چیست؟
- آیا سندرم با بیماری دیگری مرتبط است؟
- آیا تغییراتی در شیوه زندگی وجود دارد که بتواند به کاهش علائم سندرم یا کاهش شدت آنها کمک کند؟
- آیا داروهای خانگی وجود دارد که بتوانم امتحان کنم؟
- یک ژورنال غذایی چیست و چگونه می تواند به تشخیص یا مدیریت سندرم روده تحریک پذیر کمک کند؟
سخن آخر
داروهای خانگی فوق الذکر ابزارهای کمکی هستند که ممکن است به تسکین علائم در یک درجه قابل کنترل کمک کنند اما تنها در صورتی که پزشک توصیه کند باید مصرف شوند. باید یک رژیم غذایی دقیق را دنبال کنید و تغییرات مناسب در شیوه زندگی را پیاده سازی کنید تا شاهد پیشرفت طولانی مدت یا چشمگیر در وضعیت خود باشید.
سرانجام ، این روشهای درمانی ممکن است برای افرادی که نگرانی های بهداشتی خاصی از قبل دارند، مناسب نباشد. برای جلوگیری از عوارض ناخواسته لازم است قبل از امتحان هر یک از این روش های درمانی با پزشک خود مشورت کنید.
پاسخ های متخصصین گوارش به سوالات متداول پیرامون سندرم روده تحریک پذیر
علائم سندرم روده تحریک پذیر چقدر طول می کشد؟
علائم معمولاً بعد از غذا بدتر می شوند و ممکن است بعد از دفع بهتر شوند. علائم ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت دوام بیاورند.
چه کسی مستعد ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر است؟
پاسخ دادن به این سؤال واقعاً دشوار است اما می توانیم آن را در کسانی که تحت فشارهای زیادی قرار دارند یا ممکن است سابقه اضطراب یا افسردگی داشته باشند پیشبینی کرد.
آیا سندرم روده تحریک پذیر در طولانی مدت قابل درمان است؟
اگر همه جنبه های سندرم ارزیابی و مدیریت شوند، علائم می توانند کاملاً کنترل شوند و حتی محو شوند.
آیا سندرم روده تحریک پذیر با افزایش سن بدتر می شود؟
با افزایش سن، بدن و وضعیت ما تغییر می کند. سندرم می تواند با افزایش سن بدتر شود یا بهبود یابد.اگر علائم کنترل نشوند، معمولاً سندرم ادامه خواهد یافت.
آیا روده تحریک پذیر می تواند بر چرخه قاعدگی شما تأثیر بگذارد؟
بستگی به شدت و عوامل ایجاد کننده آن دارد. هر دو بی نظمی ها قاعدگی و سندرم روده تحریک پذیر تحت تاثیر محرک های مشابهی مانند استرس و اضطراب هستند.
آیا سندرم روده تحریک پذیر یک بیماری خود ایمنی است؟
خیر، سندرم روده تحریک پذیر کاملاً بی ارتباط با بیماری های خود ایمنی است.
کدام غذا ها علائم سندرم روده تحریک پذیر را برمی انگیرند؟
غذاهای بسیاری هستند که فقط بخشی از آنها در روده کوچک هضم می شود. هنگامی که در روده بزرگ به طور کامل هضم شوند ممکن است باعث نفخ و گاز شوند. اگر نفخ و باد معده باعث مشکلاتی بشود باید آن غذاها را کنار گذاشت. غذا های شایعی که باعث نفخ و گاز می شوند عبارتند از حبوبات (به عنوان مثال، لوبیا) و سبزیجات چلیپایی (کلم، جوانه های بروسل، گل کلم و کلم بروکلی) هستند. علاوه بر این، برخی از مردم در هضم هویج، کرفس، پیاز، جوانه، گندم، کشمش، زردآلو، آلو و موز را مشکل دارند.
هنگام حمله های سندرم روده تحریک پذیر مصرف چه غذاهایی بهتر است ؟
خبر خوب این است که مصرف بسیاری از غذاها و نوشیدنی ها مانعی ندارد. برخی از نمونه ها عبارتند از: آب، نکشیدنی های گازدار غیر الکلی، اسپرایت، شیر سویا، شیرِ برنج، ماکارونی ساده، برنج سفید ساده، سیب زمینی پخته یا آب پز (نه سیب زمینی سرخ شده). برخی نمونه های دیگر شامل نان سفید، ماهی ساده، مرغ ساده، بوقلمون ساده، ژامبون ساده، تخم مرغ آب پز نرم یا تخم مرغ، آرد ذرت ساده، کاهو، تخم مرغ پخته، روغن ، هویج پخته شده، کره بادام زمینی، ژله و مربا.
آیا پروبیوتیک ها برای بیماران سندرم روده تحریک پذیر خوب است ؟
پروبیوتیک ها باعث تحریک انقباضات عضلانی در دستگاه گوارش می شوند که مسئول فشار دادن مدفوع به سمت نقطه خروجی کولون هستند. این باکتری های مفید محیط روده شما را اسیدی تر می کنند و در نتیجه حرکت های روده بهبود می یابد. برخی از بهترین منابع غذایی پروبیوتیک شامل غذاهای تخمیر شده مانند ترشی و خیار شور و همچنین ماست معمولی یا یونانی است که بدون هیچ نوع قند اضافه و کم چربی است.
بهترین راه ها و درمان های خانگی برای آرام کردن درد سندرم روده تحریک پذیر چیست؟
هدف جلوگیری از درد است، داروهایی وجود دارد که می تواند توسط پزشک معالج برای کاهش این علائم تجویز شود. وقتی صحبت از داروهای خانگی می شود، روغن نعناع و پروبیوتیک های بیفیدوباکتریایی که قبل از غذا مصرف شوند به بسیاری از بیماران در کاهش درد آنها کمک می کنند.
آیا سندرم روده تحریک پذیر خطر ابتلا به سرطان روده را افزایش می دهد؟
خیر، این بیماری هیچ تغییری در ساختار روده ها ایجاد نمی کند. سندرم روده تحریک پذیر به سرطان تبدیل نمی شود.
برای درمان سندرم، از طریق نظارت بر علائم، پیگیری عادت روزانه روده و سایر عوامل موثر بر روده شروع کنید. این می تواند به شناسایی عواملی مانند لاکتوز، سایر عدم تحمل مواد غذایی و آلرژی ها و استرس که منجر به وخیم تر شدن علائم در برخی موارد سندرم می شود کمک کند. برای پیگیری روزانه رژیم، علائم روده، در ابتدا یک ژورنال داشته باشید که همه چیز را در آن بنویسید.
