اشک ریختن برای حفظ سلامتی چشم های شما ضرروی است. اشک نه تنها باعث روان شدن و جلوگیری از خشکی چشم می شود بلکه وظیفه پاکسازی و تمیز کردن چشم ها را هم به عهده دارد. دو نوع اشک وجود دارد؛ نوع اول هر بار که پلک می زنید توسط غدد روی پلک ها تولید می شود اما نوع دوم مایعی است که توسط یک جفت غده اشکی بادامی شکل در واکنش به یک ماده خارجی، بو و یا موقع بروز احساسات آزاد می شود. تولید بیش از حد اشک ممکن است به آبریزش از چشم منجر شود. در ادامه این مقاله از بخش چشم و چشم پزشکی دکتر سلام به توضیج کامل درباره علل، علائم و راه های درمانی پلک متورم پرداخته و با آن آشنا می شویم.
آبریزش از چشم چیست؟
قطرات اشک توسط غدد اشکی محتلف در سطح بالای چشم تولید می شوند و از قرنیه چشم شما در برابر مواد مضر محافظت می کنند. تولید بیش از حد اشک ممکن است به آبریزش از چشم منجر شود. صرف نظر از اهداف عملکردی اشک، قطرات اشک باعث تار شدن دید شما می شوند و اجازه نمی دهند اطرافتان را واضح ببینید. هر کسی که تا به حال گریه کردن شدید را تجربه کرده باشد می داند که اشک چگونه دید کلی چشم را مختل می کند و مساله وقتی وخیم تر می شود که آبریزش از چشم به یک مشکل همیشگی تبدیل بشود.
این شکل آبریزش از چشم که در اصطلاح پزشکی به آن اپی فورا (epiphora) گفته می شود یکی از بیماری های شایع چشم است که افراد زیادی در سراسر جهان را گرفتار می کند. افرادی که دچار آبریزش از چشم می شوند روی قرنیه شان یک پوشش اشک آور ثابت دارند و همین مساله باعث می شود چشم هایشان شیشه ای به نظر برسد.
از آنجایی که این اشک اضافی نمی تواند درون چشم باقی بماند از گوشه های چشم به بیرون چکیده می شود بدون اینکه حتی خود فرد متوجه آن شود. به طور کلی اپی فورا با اینکه بیماری تحریک کننده ایست اما بی ضرر محسوب می شود و معمولا خودبخود از بین می رود. اما در برخی موارد آبریزش چشم ممکن است علامت یک بیماری چشمی زمینه ای باشد.
اگر چه آبریزش از چشم در هر سنی بروز می کند اما بیشترین شیوع آن بین افراد زیر است:
- نوزادان
- کودکان زیر دو سال
- بزرگسالان بالای 60 سال
عوامل بروز این اختلال
معمولا آبریزش از چشم به جای اینکه خودش یک مساله یا بیماری پزشکی باشد علامت بیماری های خاص دیگر است.
برخی از بیماری هایی که باعث آبریزش از چشم می شوند عبارتند از:
انسداد مجاری اشکی
مسدود شدن مجاری اشکی چشم به دلیل عفونت و التهاب منجر به تولید فوری بیش از حد اشک می شود که آبریزش از چشم را به دنبال دارد.
از آنجایی که چشم های خشک بسیار مستعد تحریک شدن هستند، پاسخ طبیعی بدن به این خشکی تولید اشک اضافی برای روان شدن چشم و کاهش ناراحتی های آن است که متعاقبا باعث آبریزش از چشم نیز می شود. علاوه بر این، جراحی هایی مثل جراحی آب مروارید یا جراحی لیزیک چشم نیز باعث خشکی یا تشدید خشکی چشم می شوند.
شرایط آب و هوایی
برخی اوقات قرار گرفتن در معرض هوای سرد یا باد شدید باعث آبریزش چشم می شود.
اشیاء خارجی
سایش و یا پارگی قرنیه ناشی از ورود یک جسم خارجی به چشم، آسیب دیدگی چشم، سوختگی، تماس مواد شیمیایی با چشم، ورود مژه به چشم و قرار گرفتن در معرض گرد و غبار نیز می تواند باعث آبریزش از چشم شود.
عوامل محیطی
مواد شیمیایی محیطی موجود در هوا یا باد می تواند قرنیه چشم را تحریک کند و باعث ریزش اشک از چشم بشود.
داروها
علاوه بر موارد گفته شده، آبریزش از چشم ممکن است عارضه جانبی ناشی از مصرف برخی داروها مثل اپی نفرین، قطره های چشمی یا داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی باشد.
شرایط پزشکی
اپی فورا همچنین ممکن است به دنبال برخی بیماری ها و اختلالات پزشکی مثل زخم قرنیه، ورم ملتحمه، کراتیت باکتریایی، سینوزیت مزمن، اختلالات تیروئید و بلفاریت (تورم لبه پلک) ایجاد شود.
آلرژی و حساسیت ها
حساسیت به گرد و غبار، شوره سر و قارچ ها نیز باعث فعال تر شدن غدد اشکی و آبریزش از چشم ها می شود.
حساسیت به نور
قرار گرفتن در معرض نور خورشید هم یکی دیگر از دلایل آبریزش از چشم است.
خیره شدن بیش از حد به صفحات LED برای ساعت های طولانی، خواندن متون ریز، استفاده از عینک ها یا لنزها کم کیفیت و کمبود خواب باعث خستگی بیش از حد چشم های شما و در نتیجه آبریزش از آنها می شود.
اکتروپیون (Ectropion)
اکتروپیون شرایطیست که در آن پلک پایین به سمت بیرون می چرخد و از حدقه چشم دور می شود. در این حالت از آنجایی که حاشیه پلک به بیرون می چرخد، سطح داخلی چشم در معرض دید قرار می گیرد و اشک نمی تواند از مدخلی که در گوشه چشم قرار دارد عبور کند و همین مساله باعث آبریزش از چشم می شود.
آنتروپیون (Entropion)
آنتروپیون به وارونگی غیر طبیعی یا چرخش درونی پلک تحتانی و مژه ها گفته می شود که باعث تماس آنها با سطح قرنیه و ملتحمه چشم و در نتیجه ایجاد اصطکاک و آبریزش از چشم می شود.
بیشتر بخوانید: علت بلفاریت و عفونت پلک هنگام آرایش کردن چیست؟
علائم و نشانه های آبریزش از چشم
آبریزش از چشم معمولا با علائم زیر همراه است:
- تحریک و قرمزی چشم ها
- تورم پلک ها
- احساس سوزش در چشم ها
- خارش چشم
- حساسیت به نور
- اگر این عارضه به دلیل تروما یا آسیب دیدگی چشم ایجاد شده باشد چشم ها دردناک می شوند
- عطسه های مکرر
- احساس خستگی، سنگینی و درد در چشم ها
- دید مبهم
- ترشحات چشمی
تشخیص آبریزش چشم
برای تعیین علت اصلی آبریزش از چشم، پزشک پس از اینکه کاملا در جریانسابقه پزشکی شما قرار گرفت چشمهایتان را معاینه می کند. اگر نتایج اولیه برای تشخیص علت بیماری قطعی نباشد پزشک شما را به یک چشم پزشک ارجاع می دهد. چشم پزشک با وارد کردن یک کاوشگر کوچک به داخل مجرای داخلی چشم که در قسمت داخلی چشم واقع شده و به آن پانکتوم گفته می شود چشم های شما را از نظر وجود انسداد در مجرای اشک بررسی می کند.
قطرات اشک پس از تشکیل شدن از طریق کانال کوچکی به کیسه اشک می رسند. پزشک با بررسی این کانال متوجه می شود که آیا مسیر عبور اشک مسدود شده است یا نه.
درمان های پزشکی آبریزش از چشم
درمان آبریزش چشم به علت اصلی آن بستگی دارد. در بیشتر موارد این آبریزش کوتاه مدت است و بعد از مدتی برطرف می شود اما در برخی موارد هم ممکن است بیماری برای مدتی طولانی ادامه پیدا کند.
متداول ترین راه های درمان آبریزش چشم شامل موارد زیر می شوند:
قطره های چشمی
اگر آبریزش چشم به دلیل خشکی بیش از حد چشم ایجاد شده باشد استفاده از قطرات چشمی مناسب و با کیفیت می تواند این مورد را تسکین بدهد و سطح چشم را روان کند. قطره های چشمی معمولا بدون نسخه عرضه می شود و انواع مختلفی از آنها در دسترس است.
دارو
اگر عفونت چشم باعث آبریزش آن شود پزشک یک مصرف یک دوره داروهای آنتی بیوتیک را برایتان تجویز می کند. در صورتی که آبریزش از چشم به دنبال آلرژی و حساسیت اتفاق افتاده باشد داروهایی مثل آنتی هیستامین ها برای مهار واکنش التهابی بدن تجویز می شوند.
تخلیه پانکتوم
در برخی موارد پزشک تشخیص می دهد که با تخلیه کانال پانکتوم آبریزش چشم را متوقف کند.
عمل جراحی
در مواقعی که مسدود شدن مجرای اشک باعث آبریزش از چشم ها شود ممکن است نیاز باشد که چشم بیمار مورد جراحی قرار بگیرد. به این نوع جراحیداكريوسيستوراينوستومي (dacryocystorhinostomy) یا DCR گفته می شود که طی آن برش هایی در قسمت داخلی گوشه چشم و کنار بینی ایجاد می شود.
سپس جراح از طریق این برش ها به استخوان بینی می رسد و گاهی اوقات ممکن است برای جلوگیری از گرفتگی و احتقان بینی لوله ای در آن قرار بدهد. مجرای جدید ایجاد شده طی عمل جراحی از کیسه اشکی تا حفره بینی امتداد دارد و به تخلیه آسان اشک های اضافی تولید شده از چشم کمک می کند.
روش های خود مراقبتی و درمان های خانگی
با رعایت نکات و اقدامات زیر می توانید آبریزش چشم را در خانه کنترل کنید:
چشم هایتان را مالش ندهید
اگر احساس می کنید چیزی داخل چشمتان رفته آن را نمالید. مالش چشم در مواقعی که جسم داخلی وارد آن شده نه تنها باعث ناراحتی بیشتر چشم می شود بلکه حتی ممکن است به چشمتان آسیب هم بزند.
بهداشت دست ها را رعایت کنید
فقط زمانی دستتان را به چشم بزنید که کاملا تمیز و شسته باشد.
از گرمای ملایم استفاده کنید
اگر آبریزش از چشم به دلیل انسداد مجرای اشکی اتفاق افتاده باشد، قرار دادن کمپرس گرم روی چشم می تواند در تسکین ناراحتی و درد موثر باشد. گرمای خفیف و ملایم احتقان و گرفتگی مجرای اشک را کاهش می دهد و به تخلیه اشک اضافی از چشم کمک می کند.
هنگام استفاده از لنزهای تماسی احتیاط کنید
حتما قبل از خواب و حتی قبل از چرت زدن های کوتاه مدت لنزهایتان را از چشم بیرون بیاورید. بهتر است هنگام شنا و دوش گرفتن نیز از لنز استفاده نکنید.
چشم هایتان را با عینک محافظ بپوشانید
موقع بیرون رفتن از منزل از عینک آفتابی استفاده کنید تا از چشم های شما در برابر ذرات موجود در هوا به خصوص زمانی که هوا سرد است یا باد شدیدی می وزد محافظت شود. علاوه بر این در روزهای آفتابی نیز از عینک های آفتابی تیره استفاده کنید تا نور خورشید چشمتان را اذیت نکند.
عینکتان را تمیز کنید
استفاده از عینک کثیف آلودگی و ذرات خارجی را به چشم و صورتتان انتقال می دهد.
عینک و محصولات مراقبت از چشمتان را در اختیار دیگران قرار ندهید
برای به حداقل رساندن خطر ابتلا به عفونت چشم توصیه می شود وسایل آرایشی و بهداشتی مخصوص چشمتان را با دیگران به اشتراک نگذارید. ساده ترین راه شیوع عفونت چشم استفاده از عینک و محصولات چشمی مشترک است.
از پاک کننده های ملایم چشم استفاده کنید
گلاب یکی از پاک کننده های ملایم چشم است که در رفع بسیاری از مشکلات چشمی کاربرد دارد. گلاب خاصیت ضد عفونی کننده و ضد درد دارد و در پیشگیری و درمان عفونت های چشمی مثل ورم ملتحمه موثر است.
مرتب چشم هایتان را بشویید
با اینکه چشم جزو اندام های تمیز کننده است و با ترشح اشک خودش را پاکسازی می کند اما این میزان پاک کنندگی کافی نیست و لازم است خودتان هم چشم هایتان را به طور مرتب بشویید. اگر متوجه شدید جسم خارجی وارد چشمتان شده آن را با آب خنک و تمیز چندین بار بشویید. موقع شستن چشم ها آنها را مالش ندهید چون این کار فقط باعث تحریک بیشتر چشم می شود. علاوه بر این اگر در معرض مواد شیمیایی یا پرتوهای شدید نور خورشید قرار گرفتید از آب سرد برای تسکین عوارض آن استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: هشدار در استفاده از قطره های چشمی
روش های پیشگیری آبریزش از چشم
رعایت نکاتی می تواند خطر ابتلا به عفونت چشم و در نتیجه آبریزش چشم را به حداقل برساند. از قرار گرفتن در معرض نور آبی منتشر شده از صفحه های LED که باعث خستگی چشم می شود خودداری کنید. برای جلوگیری از خستگی چشم باید هر از گاهی بعد از نگاه کردن به این صفحات به چشم هایتان استراحت بدهید.
به عنوان مثال اگر مشغول کار با رایانه هستبد هر چند وقت یکبار به جایی به جز صفحه مانیتور نگاه کنید و یا چشمانتان را ببندید تا استراحت کنند. اجتناب از استفاده کردن از وسایل الکترونیکی امکان پذیر نیست اما با استفاده صحیح از آنها می توانید جلوی مشکلات چشمی را بگیرید. علاوه بر این قبل از خواب از موبایل، تلویزیون و یا رایانه استفاده نکنید. این وسایل مغز شما را هوشیار می کنند و مانع از به خواب رفتنتان می شوند.
در صورتی که کودکتان دچار عفونت چشم شده است نکات بهداشتی را رعایت کنید تا مانع از انتقال عفونت به خودتان شوید. این مساله به معنای شستشوی کامل دست ها قبل و بعد از معاینه چشم کودک است. اگر از پنبه یا گاز برای تمیز کردن چشم بیمار استفاده می کنید بلافاصله آن را در سطل زباله بیندازید. توصیه می شود که ملافه های کودک را از وسایل خودتان جدا کنید و لباس های او را هم جدا بشویید. همین نکات درباره بزرگسالانی که دچار ورم ملتحمه ویروسی شده اند هم صدق می کند.
توصیه می شود افرادی که دچار خشکی چشم هستند از لنزهای تماسی استفاده نکنند چون این کار باعث تشدید ناراحتی های چشمی و بدتر شدن آبریزش از چشم می شود. هر چه خشکی چشم بیشتر شود آبریزش آن نیز بیشتر می شود. بعد از هر بار استفاده از مایع لنز دوباره لنز را در محلول مخصوص لنز قرار بدهید. اگر در طی مدت عفونت چشم از لنزهای یکبار مصرف استفاده می کنید بعد از درمان باید آنها را دور بیندازید. استفاده از لنز آلوده باعث عفونت چشم می شود بنابراین همیشه باید طبق دستور پزشک لنزهایتان را تمیز نگه دارید.
انواع اشک
چشم های ما دو نوع اشک تولید می کنند که هر کدام از آنها برای هدف به خصوصی تولید می شوند.
اشک های بازال
این نوع اشک همیشه در چشم شما وجود دارد و درست مثل یک لایه محافظ از قرنیه محافظت می کند. اشک های بازال اولین خط دفاعی چشم ها هستند و به محض تماس چشم با آلودگی و یا جسم خارجی وارد عمل می شوند. این اشک ها علاوه بر ایجاد مانع بین چشم و عناصر خارجی، برای مرطوب کردن و تغذیه قرنیه چشم نیز ضروری هستند.
اشک های رفلکس
اشک های رفلکس توسط غدد اشکی چشم ترشح می شوند و به عنوان یک واکنش دفاعی در برابر تحریک کننده های محیطی که یکپارچگی قرنیه را مختل می سازند عمل می کنند. چشم با تولید اشک های رفلکس عوامل مهاجم مثل اجسام خارجی، مواد شیمیایی تحریک کننده، دود و یا بوی پیاز را از چشم پاک می کنند.
هنگام ورود چنین محرک هایی به چشم، فعالیت غدد اشکی بیشتر می شود و این غدد مقدار بیشتری از اشک های رفلکس تولید می کنند که منجر به آبریزش چشم می شود. مشخص شده است که اشک های رفلکس حاوی آنتی بادی هایی برای مقابله با عوامل بیماری زا هستند.
آبریزش از چشم و مراجعه به پزشک
به ندرت پیش می آید که آبریزش چشم به مورد اورژانسی و مهمی تبدیل شود و اغلب اوقات بدون مداخله پزشک درمان می شود. با این حال در صورتی که بعد از4 هفته استفاده از داروهای ضد آبریزش چشم بهبود پیدا نکردید باید به پزشک مراجعه کنید.
علاوه بر این در موارد زیر نیز مراجعه به پزشک ضرروی است:
- سوزش یا آبریزش چشم ناشی از ورود مواد شیمیایی به چشم
- آبریزش چشم به همراه درد یا ترشح
- درد شدید چشم
- خونریزی از چشم
- زخمی شدن و صدمه دیدن چشم
- تاری دید دائمی
- از دست دادن کامل یا جزئی بینایی
بیشتر بخوانید: علت های درد چشم چیست؟ + راه های درمان آن
پرسش های متداول درباره آبریزش چشم
هنگام آبریزش چشم استفاده از کمپرس گرم بهتر است یا کمپرس سرد؟
هم کمپرس سرد و هم گرم برای تسکین آبریزش چشم مفید هستند فقط باید ببینید کدام یک برای شما مناسب تر و بهتر است. با اینکه استفاده از کمپرس سرد یا گرم برای همه موثر نیست اما یکی از روش های کم خطر کاهش آبریزش چشم محسوب می شود. می توانید برای چند روز از کمپرس گرم یا سرد استفاده کنید و در صورتی که پاسخ مناسبی دریافت نکردید سراغ یک روش درمانی دیگر بروید.
آیا رینیت باعث آبریزش چشم می شود؟
بله. رینیت التهاب و تورم مخاط بینی است که اغلب با آبریزش چشم همراه می شود. علت اصلی رینیت مثل آلرژی یا حساسیت می تواند علت آبریزش از چشم شما هم باشد. از طرف دیگر ممکن است گاهی اوقات رینیت مانع از تخلیه مجاری اشکی شود و همین مساله باعث آبریزش چشم شما می شود.
چطور باید از آبریزش چشم ناشی از آلرژی و حساسیت جلوگیری کرد؟
آبریزش از چشم به دلیل آلرژی بسیار ناخوشایند و ناراحت کننده است و در اغلب موارد خارش، قرمزی و سوزش چشم را هم در پی دارد. دوری از مواد محرک برای جلوگیری از بروز این اتفاق گزینه بسیار خوبی است اما همیشه ممکن نیست. برای کاهش واکنش آلرژیک چشم ها می توانید از قطره های چشمی آنتی هیستامین استفاده کنید. این قطره ها را هم پزشک تجویز می کند و هم ممکن است بدون نسخه در داروخانه ها عرضه شود.
علاوه بر این، استفاده از قطره اشک مصنوعی نیز می تواند به پاکسازی چشم از آلرژن ها و کاهش علائم آلرژیک کمک کند. مصرف آنتی هیستامین های خوراکی نیز روش موثر دیگری برای درمان علائم آلرژیک مثل آبریزش چشم است. اما به طور کلی حتما باید به پزشک مراجعه کنید تا مطمئن شوید که آبریزش و خارش چشم شما به دلیل آلرژی است نه به خاطر عفونت یا مشکلات چشمی دیگر.
بهترین روش برای پاکسازی مجرای اشکی مسدود شده چیست؟
یکی از دلایل عمده آبریزش چشم در کودکان و بزرگسالان انسداد مجاری اشکی چشم است. عوامل زیادی باعث این انسداد می شوند اما خوشبختانه اغلب این موارد با جراحی قابل درمان هستند. برای کودکانی که در سنین خیلی پایینی هستند گزینه های غیر جراحی هم وجود دارد چرا که مسدود بودن مجرای اشک در هنگام تولد به مرور زمان و با روش های غیر جراحی نیز قابل حل است.
چطور می توان از آبریزش چشم در هوای سرد پیشگیری کرد؟
معمولا هوای سرد باعث آبریزش چشم ها می شود. وقتی هوای سرد به چشم ها برخورد می کند، بدن برای محافظت از سطح چشم اشک بیشتری تولید می کند تا فضای چشم روان شود. برای به حداقل رساندن این اتفاق توصیه می شود در هوای سرد از عینک های محافظ استفاده کنید یا قبل از خروج از خانه قطره اشک مصنوعی در چشمتان بچکانید و در صورت امکان از مواجهه با باد و هوای سرد خودداری کنید.
چطور می توان آبریزش چشم را درمان کرد؟
به طور کلی توصیه می شود که برای درمان آبریزش چشم در ابتدا از روش های کم خطر استفاده کنید. به عنوان مثال، استفاده از کمپرس سرد یا گرم روش درمانی ایمن و کم خطریست که به طور کلی برای چشم ها ضرری ندارد. اگر این روش موثر نبود، به طور مرتب از قطره اشک مصنوعی استفاده کنید تا چشم ها روان شوند.
قدم بعدی اسکراب پلک با استفاده از یک شامپو یا صابون ملایم است که برای چشم ها خطری ندارد. استفاده از قطره های آنتی هیستامین نیز می تواند موثر واقع شود. اگر با وجود این اقدامات آبریزش چشمتان همچنان ادامه داشت حتما به پزشک مراجعه کنید چون ممکن است برای درمان علت اصلی آن نیاز به مصرف دارو یا انجام عمل جراحی داشته باشید.
