لوسمی یا سرطان خون چیست؟ + علائم، علل و درمان آن

باصطلاح سرطان خون به سرطان های مختلف سیستم خون ساز (سرطان خون) اطلاق می شود. آنچه که در همه ی آن ها مشترک می باشد، این است که گلبول های سفید تخریب شده (لکوسیت ها) کنترل نشده تکثیر می شوند. به معنای دیگر عبارت “سرطان خون” نشان دهنده ی عنوان “خون سفید” است. سرطان خون همچنین می تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند. در نتیجه، بیماران اغلب از عفونت های مداوم مانند التهاب با سرعت بهبود خفیف در حفره دهان رنج می برند. در مورد علائم، دلایل، درمان و پیش آگهی سرطان خون در این مطلب از بخش بیماری های دکتر سلام می توانید بیشتر بخوانید!

مروری کوتاه بر لوسمی یا سرطان خون

لوسمی چیست؟

گروهی از سرطان های سیستم خونساز. “سرطان خون” یا “سپید خونی” نیز نامیده می شود.

اشکال متداول

لوسمی وابسته به مغز استخوان حاد (AML)، لوسمی لنفاوی حاد (ALL)، لوسمی وابسته به مغز استخوان مزمن (CML)، لوسمی لنفاوی مزمن (CLL؛ در واقع نوعی سرطان غده لنفاوی می باشد).

علائم احتمالی

خستگی و ضعف، کاهش عملکرد، خستگی زودرس، رنگ پریدگی پوست، استعداد خونریزی و کبودی (بواسیر)، تمایل و استعداد عفونت، تب با منشا ناشناخته، کاهش وزن، عرق کردن شبانه هنگام خواب و غیره.

آمار ها

هر ساله، 13700 نفر در آلمان دچار سرطان خون می شوند، مخصوصا در سنین 60 تا 70 سالگی. مردان بیشتر از زنان در معرض مبتلا می باشند. حدود چهار درصد از بیماران، کودکان زیر 15 سال هستند.

گزینه های درمانی

وابسته به نوع و مرحله سرطان خون می باشد. به عنوان مثال، شی می درمانی، مهار کننده های تیروزین کیناز، اینترفرون، آنتی بادی های مونوکلونال، رادیوتراپی، پیوند سلول های بنیادی و غیره.

پیش آگهی

در صورت تشخیص و درمان به موقع، لوسمی حاد قابل درمان است. در لوسمی مزمن، درمان می تواند عمر بسیاری از بیماران را طولانی کند. تنها روش درمانی ممکن، پیوند سلول های بنیادی پرخطر است.

علائم لوسمی

لوسمی می تواند با علائم ناگهان آشکار شود و به سرعت پیشرفت کند. دراین حال پزشکان از لوسمی حاد صحبت می کنند. در موارد دیگر، سرطان خون به آرامی و بی سروصدا بروز می کند. سپس به یک لوسمی مزمن تبدیل می شود. چگونه لوسمی در تشکیل خون دخالت می کند؟ در لوسمی، سلول های بنیادی خون دیگر نمی توانند در سلول های خون فعال گسترش یابند.

علائم لوسمی حاد

علائم لوسمی حاد نسبتاً سریع ایجاد می شوند.

هر دو علائم لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL) و لوسمی میلویید حاد (AML) شامل:

• کاهش عملکرد
• تعریق شبانه
• خستگی
• کاهش وزن
• درد استخوان و مفاصل (به ویژه در کودکان مبتلا به ALL)

بدن بیمار مقادیر زیادی گلبول سفید نابالغ (لکوسیت) تولید می کند. این ها سلول های خون سالم، یعنی لکوسیت های بالغ، سلول های قرمز خون (گلبول های قرمز) و پلاکت های خون (ترومبوسیت ها) را جابجا می کنند. این باعث بروز علائم بیشتر لوسمی می شود. به عنوان مثال، عدم وجود گلبول های قرمز منجر به کم خونی می شود.

افراد مبتلا رنج خواهند برد، به عنوان مثال فقدان پلاکت های خون (ترومبوسیت ها) در لوسمی حاد اغلب باعث افزایش استعداد خونریزی می شود. به عنوان مثال، بیماران اغلب از خونریزی لثه یا بینی رنج می برند. در صورت آسیب دیدگی، بیش از حد معمول طول خواهد کشید تا زخم متوقف شود تا خونریزی متوقف شود. علاوه بر این، بیماران به طور فزاینده شاهد کبودی (هماتوم)، یکی دیگر از نشانه های معمولی، خواهند بود. کمبود شدید پلاکت (ترومبوسیتوپنی) باعث خونریزی قرمز در پوست، به اصطلاح حصبه می شود.

سرطان خون همچنین می تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند. در نتیجه، بیماران اغلب از عفونت های مداوم مانند التهاب با سرعت بهبود خفیف در حفره دهان رنج می برند. بدن بیماران دارای گلبول های سفید خون کاربردی بسیار می است که این گلبول ها معمولاً برای محافظت در برابر عفونت استفاده می شوند. بنابراین سیستم ایمنی در لوسمی به طور کلی تضعیف می شود.

سایر علائم احتمالی سرطان خون عبارتند از:

• تورم غدد لنفاوی بدون درد
• بزرگ شدن کبد و طحال
• بثورات (دانه های) پوستی
• تکثیر صمغ

علائم لوسمی مزمن

لوسمی مزمن بی سروصدا شروع می شود. در طی ماه های اول یا حتی سال های بسیاری، بسیاری از بیماران به هیچ وجه متوجه نمی شوند. برخی تنها علائم عمومی مانند خستگی و کاهش عملکرد را بروز می دهند. این ها معمولاً به عنوان علائم سرطان خون شناخته نمی شوند. به همین دلیل است که بیشتر بیماران به پزشک مراجعه نمی کنند. فقط در مرحله پیشرفته است که علائم مشابه دوره حاد در لوسمی مزمن بروز می کند. در لوسمی میلویید مزمن (CML) سه مرحله وجود دارد که بیماری به طور فزاینده تهاجمی می شود.

این علائم همچنین در سرطان خون مشاهده می شود:

فاز مزمن

تعداد گلبول های سفید خون غیر طبیعی است (لکوسیتوز) و طحال بزرگ شده است (اسپلنومگالی یا بزرگی طحال نام دارد). سپس می تواند باعث ایجاد فشار در سمت چپ بالای شکم شود. سایر علائم لوسمی در این مرحله شامل خستگی و کاهش عملکرد است.

مرحله سرعت یافته (مرحله انتقال)

تعداد لکوسیت ها هنوز در حال افزایش است. در همان زمان تعداد گلبول های قرمز و پلاکت ها کاهش می یابد. علائم معمولی CML در این مرحله رنگ پریدگی پوست، ضربان قلب سریع، تنگی نفس و خونریزی مکرر بینی و لثه است. عرق شبانه و تب نیز می تواند رخ دهد. کبد به طور فزاینده ای بزرگ می شود.

بحران انفجار (انفجار خیزاب)

در آخرین مرحله از بیماری، مغز استخوان مقادیر زیادی از پیش ساز های نابالغ سلول های خونی (به اصطلاح میلووبلاست و پروپیللوسیت ها) را در خون آزاد می کند. این باعث ایجاد علائمی شبیه به سرطان خون حاد می شود. معمولاً بیماران به زودی از دنیا می روند. لوسمی لنفاوی مزمن (CLL) نیز به آرامی پیشرفت می کند. به همین دلیل است که اصطلاح لوسمی نیز به اسم آن ها اضافه شده است. در حقیقت، این بیماری سرطان خون نیست؛ بلکه شکل خاصی از سرطان غده لنفاوی است (لنفوم بدخیم).

بیشتر بخوانید: ماده غذایی مفید برای تنظیم ضربان قلب

مروری بر اشکال سرطان خون

چهار شکل اصلی سرطان خون عبارتند از:

انواع دیگری از سرطان خون نیز وجود دارد، اما این موارد بسیار نادر اند. یک نمونه آن لوسمی سلول مویین است. سندرم های موسوم به سندرم میلودیسپلاستیک (MDS) با لوسمی ها مرتبط هستند. این ها همچنین بیماری های مزمن مغز استخوان هستند که در آن ها سلول های عملکردی خون به مقدار کمی تولید می شوند.

علائم آن شبیه به لوسمی میلویید مزمن است. با این حال، آن ها در ابتدا کمتر مشخص می شوند. در حدود 25 تا 30 درصد از بیماران سندرم میلودیسپلاستیک دیر یا زود به لوسمی تمام عیار یعنی لوسمی میلویید حاد مبتلا می شوند.

لوسمی مغز استخوانی

لوسمی میلویید از سلول های به اصطلاح پیشرو میلویید در مغز استخوان سرچشمه می گیرند. این سلول های پیش ساز به طور معمول در سلول های قرمز خون، پلاکت ها، گرانولوسیت ها و مونوسیت های سالم گسترش می یابند. دو گروه آخر، زیر گروه گلبول های سفید هستند.

با این حال اگر سلول های پیشرو میلوییدی تخریب شده و شروع به رشد بدون کنترل کنند، لوسمی میلوییدی ایجاد می شود. بسته به دوره آن ها، پزشکان بین لوسمی حاد میلوییدی (AML) و لوسمی میلویید مزمن (CML) تمایز قائل می شوند. هر دو شکل سرطان خون عمدتا در بزرگسالان تأثیر می گذارد. AML به طور قابل توجهی رایجتر از CML است.

سرطان خون لنفاوی

لوسمی لنفاوی از پیش ساز های مختلف سلول های خونی ناشی از سرطان خون میلوییدی سرچشمه می گیرد: اینجاست که سلول های به اصطلاح پیشساز های لنفاوی منحط می شوند. از میان آن ها در برابر لنفوسیت ها. این زیر گروه گلبول های سفید برای دفاع هدفمند (خاص) در برابر مواد خارجی و عوامل بیماری زا (دفاع ایمنی خاص) مهم هستند.

پیوندزدن سلول های بنیادی، به عنوان مثال با سلول های بنیادی از اعضای هم خانواده، یک درمان بسیار مؤثر اما خطرناک است. بنابراین فقط برای انواع خاصی از لوسمی حاد استفاده می شود و تنها در صورتی که ژن نامطلوب دارای بیماری کرونر باشد. اما پس از آن می تواند شانس بهبودی را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد. باید بیمار وزن مناسبی داشته باشد وگرنه افراد خارج از وزن مناسب در خطر خواهند بود.

البته یک تشخیص مانند آن در وهله اول شما را از زندگی دور می کند. اما نسبت به آن بی تفاوت نباشید؛ سعی کنید بهترین راه را برای خود پیدا کنید. در رختخواب نمانید، ورزش کنید، تناسب بدنی خود را حفظ کنید. بودن در یک گروه خودیاری نیز می توانند مفید باشد. شما به پشتیبانی زیادی نیاز دارید.

بسته به سیر بیماری، به این بیماری لوسمی لنفاوی حاد (ALL) یا لوسمی لنفاوی مزمن (CLM) نیز گفته می شود. ALL شایع ترین شکل سرطان خون در کودکان و جوانان است. در مقابل، CLL معمولاً در بزرگسالان مسن اتفاق می افتد. این بیماری فقط به دلیل سیر آن ” لوسمی ” (سرطان خون) خوانده می شود. در واقع CLL نوعی سرطان غده لنفاوی است که به لنفوم های به اصطلاح غیر هاجیکن تعلق دارد.

لوسمی سلول مویین

لوسمی سلول های مویین (یا لوسمی سلول های مو) یک سرطان بسیار نادر است. همین مورد در مورد لوسمی لنفاوی مزمن نیز صدق می کند. بخش نام “سرطان خون” فقط نشان دهنده این است که بیماری مانند سرطان خون پیشرفت می کند. با این حال آن را به سرطان غده لنفاوی (دقیق تر: لنفوم غیر هاجیکن) نسبت می دهند.

بخش نام “سلول های مویین” از این واقعیت ناشی می شود که سلول های سرطانی دارای پیشرفتی مثل شکل مو هستند. لوسمی سلول مویین فقط در بزرگسالی بروز می کند. مردان بیشتر از زنان از آن رنج می برند. بیماری مزمن آن خیلی تهاجمی نیست. بیشتر بیماران امید به زندگی عادی دارند.

سرطان خون در کودکان

لوسمی عمدتا یک بیماری در بزرگسالان است. آن ها تقریباً 96 درصد از کل بیماران را تشکیل می دهند. وقتی سرطان خون در کودکان ایجاد می شود، تقریباً همیشه لوسمی لنفاتیک حاد (ALL) مشاهده می شود. لوسمی حاد مغز استخوانی (AML) در جایگاه دوم قرار دارد. لوسمی مزمن در کودکان بسیار نادر است. اگر سرطان حاد خون در اوایل کودکی شناسایی و درمان شود، احتمال بهبودی بالا است. در مقایسه، لوسمی حاد در بزرگسالان پیش آگهی نسبتاً ضعیفی دارد.

درمان لوسمی

درمان سرطان خون برای هر بیمار بطور جداگانه است. عوامل مختلفی در این امر نقش دارند. علاوه بر سن و وضع سلامتی بیمار، بحث اصلی دوره بیماری (حاد یا مزمن) شخص است.

درمان لوسمی حاد

بیماران باید در اسرع وقت پس از تشخیص “لوسمی حاد”، شیمی درمانی را شروع کنند. این مهمترین روش درمانی سرطان حاد خون محسوب می شود. بیمار دارو های ویژه، به اصطلاح سیتواستاتیکی (دارو های شیمی درمانی) دریافت می کند. آن ها از رشد سلول های سرطانی (و سایر سلول های تقسیم سریع) جلوگیری می کنند. بنابراین سلول های آسیب دیده دیگر نمی توانند تکثیر شوند. سپس آن ها جزء مکانیسم های کنترل بدن شناخته می شوند و به روشی هدفمند تجزیه می شوند.

در اکثر موارد، دارو های سیتواستاتیکی مستقیماً به داخل ورید (به عنوان یک تزریق) تزریق می شوند، اما بعضی اوقات به صورت قرص نیز مصرف می شوند. آن ها می توانند به صورت جداگانه یا ترکیبی و در دوز های مختلف داده شوند. به این ترتیب شیمی درمانی می تواند به صورت جداگانه با هر بیمار تعیین شود.

درمان نیز به صورت چرخه انجام می شود. بیمار دارو های سیتواستاتیکی را در یک روز یا چند روز پشت سر هم دریافت می کند. سپس یک استراحت درمانی (روز ها به ماه ها) قبل از شروع چرخه جدید تجویز می شود. اکثر بیماران سرطانی به طور متوسط چهار تا شش چرخه متحمل شیمی درمانی می شوند.

اصولاً، لوسمی حاد دارای درمانی شامل سه مرحله است که در کنار هم می توانند ماه ها یا سال ها ادامه داشته باشند:

القاء درمانی

بیماران در این مرحله تحت شیمی درمانی قوی قرار می گیرند که باید تا حد ممکن تعداد سلول های سرطانی را از بین ببرد و شدیدترین علائم را کاهش دهد. این درمان معمولاً تحت بستری در بیمارستان انجام می شود.

درمان تلفیقی

این برنامه برای “تحکیم” موفقیت روش القا درمانی طراحی شده است. برای این منظور، بسیاری از بیماران شیمی درمانی، برنامه سازگاری با خود برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده دریافت می کنند.

مرمت درمانی

هدف در اینجا تثبیت موفقیت در درمان و جلوگیری از عود (بالاگرفتن) بیماری است. درمان مرمتی می تواند برای هر بیمار متفاوت باشد. دارو های سیتواستاتیکی اغلب حداقل به مدت یک سال به صورت قرصی تجویز می شوند.

القاء درمانی می تواند چنان موفقیت آمیز باشد که عملاً هیچ سلول سرطانی در خون و مغز استخوان بیمار قابل تشخیص نباشد. پزشکان پس از آن در مورد بهبودی صحبت خواهند کرد. اما این بدان معنا نیست که سرطان خون درمان شده است. سلول های سرطانی فردی ممکن است هنوز زنده مانده باشند. بنابراین مراحل درمانی بیشتر (درمان تلفیقی) ضروری است.

پس از مراقبت های بعدی، مراقبت های درمانی انجام می شود. خون و مغز استخوان بیمار به طور مرتب معاینه می شوند. اگر عود رخ دهد، سلول های سرطانی در این روش می توانند زودهنگام شناسایی شوند. علاوه بر این، مراقبت های پسین نیز در مورد درمان عوارض جانبی و عواقب طولانی مدت شیمی درمانی پیشین را در پی دارد.

دیگر گزینه های درمانی

بعضی اوقات پیوند سلول های بنیادی بخشی از درمان سرطان خون است. سلول های بنیادی “سلول های مادر” هستند که از آن، سلول های خونی در مغز استخوان ایجاد می شوند (و در کل عمر اینگونه باقی می مانند). قبل از پیوند، شیمی درمانی با دوز بالا (و پرتودرمانی احتمالی بدن) تقریباً تمام مغز استخوان بیمار و (امیدوارانه) سلول های سرطانی را از بین می برد. پس از آن، سلول های بنیادی سالم مانند انتقال خون به بیمار منتقل می شوند. سلول ها در حفره های استخوانی استخوان ها مستقر می شوند و سلول های خون جدید و سالم تولید می کنند.

در سرطان خون، سلول های بنیادی معمولاً از یک اهدا کننده سالم (هم پیوندزنی سلول بنیادی) منتقل می شوند. به ندرت، سلول های بنیادی خود بیمار شرکت می کنند كه قبل از نابودی مغز استخوان، پیوند سلول های بنیادی اتولوگ از وی گرفته شده بودند. این روش درمانی به طور خاصی مفید است. اگر سایر روش های درمانی (خصوصاً شیمی درمانی) به اندازه کافی مؤثر نباشند یا در صورت عود بیماری، بیمار را رنج دهد.

بسیاری از بیماران مبتلا به لوسمی لنفاوی حاد (ALL) علاوه بر شیمی درمانی، پرتودرمانی نیز متحمل می شوند. درابتدا، سر و صورت پرتودهی می شود، زیرا سلول های سرطانی بیشتر به مغز حمله می کنند و از طرف دیگر، اشعه می تواند برای درمان غدد لنفاوی بدخیم (به عنوان مثال در ناحیه پستان) استفاده شود.

بیشتر بخوانید: میوه ای که خطرناكترین سلول‌های سرطانی را ازبین می برد

درمان لوسمی مزمن

لوسمی میلوییدی مزمن (CML) معمولاً در مرحله مزمن پایدار بیماری کشف می شود. سپس پزشک معمولاً مهارکننده ه ی به اصطلاح تیروزین کیناز (مانند ایماتینیب) تجویز می کند. این داروها بسیار خاص علیه سلول های سرطانی خون عمل می کنند. آن ها سیگنال های رشد را در سلول ها مهار می کنند. این می تواند بیماری را برای سال ها متوقف کند. مهارکننده های تیروزین کیناز معمولاً برای افزایش طول عمر، به عنوان قرص مصرف می شوند.

در همان زمان، خون و مغز استخوان بیماران به طور مرتب بررسی می شود. به عنوان مثال اگر وضعیت خونی بیمار رو به وخامت باشد، این نشان می دهد که CML به مرحله بعدی (مرحله شتاب) منتقل شده است. پزشک سپس درمان دارویی را تغییر می دهد و او سایر مهار کننده های تیروزین کیناز را تجویز می کند. در بسیاری از بیماران، این بیماری می تواند به مرحله مزمن پایدار برگردد.

اگر این عمل موفقیت آمیز نباشد، ممکن است پیوندزنی سلول های بنیادی در نظر گرفته شود، یعنی پیوند سلول های بنیادی خونساز و سالم از یک اهدا کننده. تاکنون این تنها روش درمانی است که شانس کامل درمان لوسمی میلوییدی مزمن را دارد. با این حال، بسیار خطرناک است. به همین دلیل، مزایا و خطرات احتمالی درمان از قبل برای هر بیمار با دقت ارزیابی می شود.

در هر مرحله از بیماری، وضعیت بیمار می تواند در مدت زمان کوتاهی به میزان قابل توجهی بدتر شود. آنجاست که پزشکان از مرحله بحران انفجار صحبت می کنند. مانند لوسمی حاد، افراد مبتلا معمولاً تحت شیمی درمانی شدید قرار می گیرند. در این روش فرد سعی می کند علائم بیماری را هرچه سریعتر به عقب برگرداند. پس از بهبود و تثبیت وضعیت بیمار، پیوند سلول های بنیادی می تواند مفید باشد.

برخی از بیماران مبتلا به CML با اینترفرون ها درمان می شوند. این ها موادی پیام رسان هستند که سلول های سیستم ایمنی بدن با آن ها ارتباط برقرار می کنند. آن ها می توانند رشد سلول های سرطانی را مهار کنند. با این حال، اینترفرون ها – دقیقاً مانند شیمی درمانی – معمولاً در CML نسبت به مهار کننده های تیروزین کیناز که در بالا توضیح داده شده است، تاثیر کمتری دارند.

با این حال، همیشه این درست نیست. مهار کننده های تیروزین کیناز در بیمارانی که سلول های سرطانی آن ها به اصطلاح “کروموزوم فیلادلفیایی” دارند، بهتر عمل می کنند. این نامی است که به کروموزوم 22 تغییر یافته که در بیش از 90 درصد از کل بیماران مبتلا به CML که قابل تشخیص است، یافت می شود. باقی بیماران کروموزوم تغییر یافته ندارند. بنابراین، درمان با مهار کننده های تیروزین کیناز اغلب برای آن ها مناسب نیست. بعنوان مثال ممکن است لازم باشد که درمان را تغییر داده و از اینترفرون استفاده کنید.

لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) برای مدت طولانی به بسیاری از بیماران نیازی به درمان ندارد. پزشکان فقط در صورت بدتر شدن یا کاهش علائم خون در مرحله پیشرفته، پزشک درمانی را شروع می کند برای هر بیمار متفاوت است. به عنوان مثال، بسیاری از بیماران شیمی درمانی به اضافه آنتی بادی های به اصطلاح مونوکلونال (ایمونوشیمی درمانی یا شیمی درمانی) را دریافت می کنند.

آنتی بادی های تولید شده مصنوعی به طور خاص به سلول های سرطانی متصل می شوند و بنابراین آن ها را برای سیستم ایمنی بدن علامت می زنند. هر دو روش درمانی گاه به طور جداگانه مورد استفاده قرار می گیرند. اگر سلول های سرطانی تغییرات ژنتیکی خاصی را نشان دهند، درمان با مهار کننده های تیروزین کیناز ممکن است مفید باشد. این دارو ها یک آنزیم تغییر یافته پاتولوژیک را که باعث رشد سلول های سرطانی می شود، مسدود می کنند.

اگر درمان های دیگر مؤثر نباشد یا بعدا عود شود، پزشکان بعضی اوقات پیوند سلول های بنیادی را انجام می دهند: به دنبال شیمی درمانی تهاجمی ، بیماران CLL سلول های بنیادی خونساز و سالمی را از طریق یک اهدا کننده (هم پیوندزنی سلول بنیادی) دریافت می کنند. با این حال، این درمان خطرناک فقط برای بیماران جوان یا افراد با سلامت بدنی بالا مناسب است.

حمایت درمانی سرطان خون

علاوه بر درمان سرطان خون با استفاده از شیمی درمانی، رادیوتراپی و غیره، اقدامات حمایتی نیز بسیار مهم هستند. آن ها به عنوان مثال برای کاهش علائم بیماری و عواقب آن اهمیت دارند. این فاکتور می تواند به شدت بر روی رفاه و کیفیت زندگی بیماران تاثیر مثبتی داشته باشد. به عنوان مثال، حالت تهوع و استفراغ عوارض جانبی شایع و بسیار ناخوشایند شیمی درمانی سرطان خون (و سایر سرطان ها) است. آن ها را می توان با دارو های خاص (ضد استفراغ) تسکین داد.

افزایش حساسیت به عفونت نیز یک مشکل جدی در سرطان خون است. هم این بیماری و هم شیمی درمانی سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کنند. پس توان مبارزه بدن با عوامل بیماریزا کاهش می یابد. این خصوصیت عفونت هاست که درمان آن ها را دشوار می سازد. بعضی اوقات آن ها حتی تهدید کننده زندگی می شوند!

بنابراین بهداشت دقیق و محیطی در بیماران لوسمی بسیار مهم است. بسیاری نیز برای جلوگیری یا درمان عفونت های باکتریایی آنتی بیوتیک دریافت می کنند. برای درمان عفونت های قارچی نیز ترکیبات فعال ویژه ای به اصطلاح ضد قارچی وجود دارد. سایر ناراحتی ها نیز اغلب به طور خاص قابل درمان هستند، به عنوان مثال کم خونی از طریق انتقال و تزریق خون و درد با مسکن های مناسب.

علل و عوامل خطر لوسمی

علل انواع مختلف سرطان خون هنوز به روشنی مشخص نشده است. با این حال، متخصصان چندین عامل خطر را شناسایی کرده اند که منجر ابتلا به سرطان خون می شوند.

این ها شامل:

پیش بینی ژنتیکی

اگر سابقه ابتلای سرطان در خانواده وجود داشته باشد، خطر ابتلا به سرطان خون کمی افزایش می ابد. علاوه بر این، برخی بیماری های ژنتیکی افراد را نیز در معرض ابتلا به سرطان خون قرار می دهد. به عنوان مثال، افراد مبتلا به تری زومی 21 (سندرم داون) در مقایسه با افرادی که این تغییر ژنتیکی را ندارند، خطر ابتلا به لوسمی میلوییدی حاد 20 برابر بیشتر دارند.

سن

بروز لوسمی میلوییدی حاد (AML) تحت تأثیر سن قرار دارد. خطر ابتلا به این بیماری با افزایش سن افزایش می یابد. همین مورد در مورد لوسمی میلوییدی مزمن (CML) و لوسمی لنفاوی مزمن (CLL) نیز صدق می کند. در مقابل، لوسمی لنفاوی حاد (ALL) عمدتاً در کودکی رخ می دهد.

استعمال دخانیات

محققان تخمین می زنند که سیگار کشیدن عامل ابتلای حدود ده درصد کل موارد سرطان خون است. به عنوان مثال، افراد سیگاری فعال نسبت به افرادی که هرگز سیگاری نکشیدند، خطر ابتلا به لوسمی مغز استخوانی حاد 40 درصد بیشتری دارند. در بین افرادی که قبلا سیگار می کشیدند، خطر ابتلا به بیماری 25 درصد بیشتر است.

پرتو های یونیزه کننده

این ها پرتو های پرانرژی هستند، به عنوان مثال اشعه رادیواکتیو. آن ها به ماده ژنتیکی آسیب می رسانند، خصوصاً به سلول های بدن كه به طور مكرر تقسیم می شوند. این شامل سلول های خون ساز در مغز استخوان نیز می شود. در نتیجه می تواند لوسمی ایجاد شود. هرچه میزان پرتودرمانی که بر بدن تأثیر می گذارد بیشتر باشد، خطر ابتلا به سرطان خون بیشتر می شود.

چنین پرتو های یونیزه کننده در رادیوتراپی علیه سرطان نیز استفاده می شود. نه تنها آن ها می توانند سلول های سرطانی را مطابق دلخواه از بین ببرند، بلکه می توانند به ماده ژنتیکی موجود در سلول های سالم نیز آسیب بزنند. در موارد نادر، بیماران مبتلا به سرطان دوم ناشی از تشعشع هستند.

پرتو های ایکس همچنین یونیزه کننده هستند. با این حال، متخصصان تصور می کنند که معاینه گاه به گاه با اشعه X نمی تواند باعث سرطان خون شود. با این وجود، اشعه ایکس فقط در صورت لزوم باید انجام شود. این امر به این دلیل است که صدماتی که پرتو ها بر روی بدن دارند، می توانند در طول زندگی باهم جمع شده و خرابی به بار بیاورند.

مواد شیمیایی

مواد شیمیایی مختلفی می توانند خطر ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند. این ها شامل بنزن و سایر حلال های آلی است. سموم دفع آفات (حشره کش ها) و محصولات محافظتی گیا هان (علف کش ها) نیز مظنون به پیشرفت سرطان خون هستند. این ارتباط برای دارو های خاصی که در واقع برای درمان سرطان استفاده می شود (مانند دارو های سیتواستاتیکی) حتمی است. آن ها می توانند در طولانی مدت پیشرفت سرطان لوسمی را تقویت کنند. بنابراین پزشکان قبل از استفاده از چنین دارو هایی، مزایا و خطرات چنین دارو هایی را با دقت می سنجند.

ویروس ها

برخی از ویروس ها (ویروس های HTL نوع I و II) در ایجاد یک فرم بسیار نادر از سرطان خون نقش دارند. این لوسمی به اصطلاح سلول T انسانی بوده و به طور عمده افراد ساکن در مناطق ژاپنی را درگیر می کند. این نوع سرطان خون در کشور های دیگر بسیار نادر است. تمام اشکال دیگر سرطان خون (AML، CML، ALL، CLL و غیره) مطابق با وضعیت فعلی دانش، بدون دخالت ویروس ها یا سایر عوامل بیماریزا توسعه می یابند.

معاینات و تشخیص سرطان خون

اگرچه لوسمی مزمن معمولاً برای مدت طولانی بدون علامت باقی می ماند، اما اشکال حاد نسبتاً ناگهانی شروع می شوند و به سرعت پیشرفت می کنند. اما علائمی از قبیل کاهش عملکرد، رنگ پریدگی، تنگی نفس، خونریزی مکرر بینی یا تب مداوم نیز در بسیاری از بیماری های دیگر و گاه بی ضرر بروز می کند. بنابراین همیشه جدی گرفته نمی شوند.

با وجود چنین ناراحتی هایی، همیشه سوء ظن به سرطان خون وجود دارد. به همین دلیل باید حتماً به پزشک مراجعه کنید. اولین جایی که در صورت وجود شک به سرطان خون باید مراجعه کرد، پزشک خانواده است. در صورت لزوم، وی بیمار را به عنوان مثال به متخصص بیماری های خون و سرطان (هماتولوژیست یا انکولوژیست) ارجاع می دهد.

مصاحبه و معاینه بدنی

پزشک ابتدا از سابقه پزشکی شخص بیمار استفاده می کند. برای انجام این کار، وی می پرسد که بیمار به طور کلی چه احساسی دارد، چه ناراحتی دارد و چه مدت آن ها وجود داشته اند. اطلاعات مربوط به هر بیماری دیگری که در حال حاضر فرد به آن مبتلاست یا قبلاً مبتلا بوده نیز ممکن است مهم باشد.

بعلاوه، پزشک از شما سؤال خواهد کرد که آیا بیمار دارویی را مصرف می کند و آیا سرطان در خانواده سابقه داشته است یا خیر. این یک معاینه کامل بدنی است. از جمله موارد دیگر، پزشک ریه ها و قلب را معاینه می کند، فشار خون را اندازه گیری می کند و کبد، طحال و غدد لنفاوی را لمس می کند. نتایج به پزشک کمک می کند تا وضعیت کلی بیمار را بهتر ارزیابی کند.

آزمایش خون و تشخیص سرطان خون

اگر مشکوک به لوسمی یا یک بیماری مرتبط باشید، آزمایش خون مهم است. یک شمارش خون کوچک و شمارش خون دیفرانسیلی انجام می شود. شمارش خون کوچک موارد دیگری بغیر از تعداد گلبول های سفید خون (تعداد کل)، گلبول های قرمز و پلاکت ها را نیز نشان می دهد. برای شمارش خون دیفرانسیلی، زیر گروه های مختلف گلبول های سفید بصورت جداگانه اندازهگیری می شود.

علاوه بر این، ظاهر سلول های خونی نیز می تواند زیر میکروسکوپ ارزیابی شود. مقادیر خونی تغییر یافته پاتولوژیکی مانند افزایش تعداد گلبول های سفید خون و عدم وجود گلبول های قرمز می تواند نشانه مهمی از لوسمی باشد. با این حال، آن ها همچنین می توانند علت بسیاری از بیماری های دیگر باشند. علاوه بر سلول های خونی، سایر پارامتر های خونی نیز در آزمایشگاه ارزیابی می شود، به عنوان مثال مقادیر مربوط به کلیه و مقادیر مربوط کبد. این مقادیر نشان می دهد که این دو عضو چگونه کار می کنند.

اگر لوسمی در دوره بعدی بیماری تأیید شود و کلیه و یا کبد بیمار ضعیف باشند، باید هنگام برنامه ریزی درمانی در نظر گرفته شود. آزمایشگاه همچنین آزمایش می کند که آیا علائم عفونت ناشی از باکتری ها، ویروس ها یا قارچ ها در خون وجود دارد یا خیر. این می کروب ها همچنین می توانند مسئول برخی از ناراحتی ها مانند افزایش تعداد گلبول های سفید خون، تب و خستگی باشند.

سوراخ کردن مغز استخوان

هر زمان که فردی مشکوک به لوسمی باشد، لازم است مغز استخوان به طور دقیق بررسی شود. برای این منظور، پزشک از یک سوزن مخصوص تحت بی حسی موضعی برای گرفتن نمونه مغز استخوان، معمولاً از استخوان لگن (سوراخ کردن مغز استخوان) استفاده می کند. در آزمایشگاه تعداد و ظاهر سلول های مغز استخوان ارزیابی می شود. در تغییرات معمولی، لوسمی به وضوح قابل شناسایی است. بعضی اوقات حتی شکل بیماری را نیز می توان تعیین کرد.

علاوه بر این، سلول ها می توانند برای تغییر در ماده ژنتیکی آن ها (به عنوان مثال، “کروموزوم فیلادلفیایی” در لوسمی میلوییدی مزمن) مورد بررسی قرار گیرند. بزرگسالان و کودکان بزرگتر معمولاً قبل از برداشتن مغز استخوان تحت بی حسی موضعی قرار می گیرند. برای کودکان کوچکتر بیهوشی کوتاه می تواند مفید باشد. کل فرایند سوراخ کردن معمولاً فقط حدود 15 دقیقه طول می کشد و می تواند به صورت سرپایی انجام شود.

تحقیقات بیشتر

اگر تشخیص سرطان خون تأیید شود، اغلب معاینات بیشتر لازم است. آن ها باید نشان دهند که آیا مناطق و اندام های دیگر بدن نیز تحت تأثیر سلول های سرطانی قرار دارند یا خیر. همچنین با کلیه معاینات می توان وضعیت عمومی بیمار را بهتر ارزیابی کرد. این برای برنامه ریزی درمانی مهم است.

به عنوان مثال، اندام های داخلی (طحال، کبد و غیره) با استفاده از سونوگرافی قابل معاینه هستند. توموگرافی رایانه ای (CT) نیز ممکن است انجام شود. این روش تصویربرداری همچنین برای ارزیابی استخوان ها مناسب است. این مسئله در صورتی مهم است که پزشک گمان کند سلول های سرطانی نه تنها در مغز استخوان بلکه در خود استخوان نیز گسترش یافته است. گاهی اوقات یک توموگرافی رزونانس مغناطیسی (MRT) یا یک سینتی گرافی انجام می شود.

در لوسمی حاد لنفاوی (ALL) و برخی از انواع لوسمی میلوییدی حاد (AML)، سلول های سرطانی گاهی به مغز یا مننژ ها حمله می کنند. علائم احتمالی آن سردرد و همچنین نارسایی عصبی مانند اختلال در بینایی و فلجی است. سپس می توان نمونه ای از مایع نخاعی (سوراخ کمر) گرفته و در آزمایشگاه آنالیز کرد. MRI همچنین می تواند در تشخیص سرطان مغز مفید باشد.

بیشتر بخوانید: با روغن ماهی سرطان خون درمان می شود

دوره بیماری و پیش آگهی

برای بسیاری از مبتلایان به لوسمی، احتمال بقا امروزه بسیار بهتر از چندین سال یا دهه قبل است. روش های درمانی مدرن اغلب می توانند شانس بهبودی را بیشتر کنند. با این حال، اگر سرطان در حال حاضر خیلی پیشرفته شده است، درمان حداقل می تواند علائم بسیاری از بیماران را کاهش دهد و مدت عمر آن ها را طولانیتر کند.

در موارد فردی، پیش آگهی سرطان خون به عوامل مختلفی بستگی دارد. اول و مهمتر از همه، نوع سرطان و مرحله بیماری در زمان تشخیص. پیش آگهی همچنین تحت تأثیر چگونگی واکنش بیمار به درمان است. سایر عوامل مؤثر بر امید به زندگی و احتمال بهبودی از سرطان خون، سن و وضعیت عمومی بیمار و هرگونه بیماری همزمان است.

احتمال بهبودی سرطان خون

“آیا لوسمی قابل درمان است؟” بسیاری از بیماران و نزدیکان آن ها این سؤال را از خود می پرسند. در اصل، درمانی برای لوسمی حاد وجود دارد. هرچه زودتر این بیماری کشف و درمان شود، احتمال بهبودی بیشتر می شود. این به ویژه در مورد بیماران جوان صادقتر است. بدون درمان، بیشتر بیماران تنها در حدود سه ماه از تشخیص لوسمی حاد زنده می مانند.

با درمان، 95 درصد از کودکان و 70 درصد از بزرگسالان مبتلا به لوسمی لنفاوی حاد (ALL) هنوز پنج سال پس از تشخیص زنده هستند. در لوسمی میلوییدی حاد (AML)، میزان بقای 5 ساله در بیماران زیر 60 سال، 40 و 50 درصد در گروه سنی 60+ است. حتی اگر سرطان به عقب رانده شود عود (بالاگرفتن) بیماری ممکن است بعداً حتی پس از ماه ها و سال ها رخ دهد. به خصوص در مورد عود زودرس، احتمال بهبودی کاهش می یابد. سپس بیماران لوسمی مجدداً تحت معالجه قرار می گیرند.

بعضی اوقات پزشکان یک روش تهاجمی تر یا سایر روش های درمانی را انتخاب می کنند. در لوسمی مزمن، سلول های سرطانی کندتر از اشکال حاد سرطان تکثیر می شوند (استثناء: بحران انفجار در CML) و معمولاً سال ها به طول می انجامد. بنابراین معمولاً درمان با شدت کمتری دنبال می شود، اما باید در دراز مدت ادامه یابد. به طور کلی، لوسمی مزمن قابل درمان نیست (تنها شانس درمان خطرناک پیوند سلول های بنیادی است). با این حال، در بسیاری از بیماران این روش درمانیمی تواند علائم را کاهش داده و پیشرفت لوسمی مزمن را کندتر کند.