نوروپاتی دیابتی نوعی آسیب عصبی است که در صورت ابتلا به دیابت ایجاد می شود. قند خون بالا می تواند به اعصاب بدن به ویژه اعصاب پاها آسیب وارد کند.
به گزارش مایوکلینیک، بسته به اعصاب آسیب دیده علائم نوروپاتی دیابتی می تواند منجر به درد و بی حسی در پاها گرفته تا مشکلات سیستم گوارشی، دستگاه ادراری، رگ های خونی و قلب شود. برخی از افراد علائم خفیفی دارند، اما برای برخی نوروپاتی دیابتی می تواند کاملا دردناک و ناتوان کننده باشد.
نوروپاتی دیابتی یک عارضه جدی دیابت محسوب می شود که ممکن است تا 50 درصد افراد مبتلا به دیابت را درگیر کند، اما شما اغلب می توانید با مدیریت مداوم قند خون و پیروی از یک سبک زندگی سالم از نوروپاتی دیابتی جلوگیری کرده یا پیشرفت آن را کاهش دهید.
علائم نوروپاتی دیابتی
چهار نوع اصلی نوروپاتی دیابتی وجود دارد که فرد مبتلا می تواند یک یا چند نوع نوروپاتی را تجربه کند. علائم به اعصاب شما بستگی خواهد داشت و معمولا علائم به تدریج ایجاد می شود. ممکن است تا زمانی که آسیب عصبی قابل توجهی رخ ندهد فرد متوجه این بیماری نشود.
نوروپاتی محیطی
به این نوع نوروپاتی ممکن است نوروپاتی محیطی متقارن دیستال نیز گفته شود. این نوع رایج ترین نوروپاتی دیابتی است و نخست هم روی پاها تاثیر می گذارد و پس از آن دست ها و بازوها را درگیر می کند. علائم و نشانه های نوروپاتی محیطی اغلب در شب بدتر می شود و ممکن است شامل بی حسی یا کاهش توانایی احساس درد یا تغییرات دما، احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش، درد یا گرفتگی شدید، افزایش حساسیت به لمس برای برخی از افراد حتی وزن روتختی نیز می تواند دردناک باشد و مشکلات جدی در پا مانند زخم، عفونت و درد استخوان و مفصل باشد.
نوروپاتی خودمختار
سیستم عصبی خودمختار قلب، مثانه، معده، روده، اندام های جنسی و چشم شما را کنترل می کند. دیابت می تواند اعصاب هر یک از این مناطق را تحت تاثیر قرار دهد و احتمالا باعث عدم آگاهی از پایین بودن سطح قند خون (عدم آگاهی از افت قند خون)، مشکلات مثانه یا روده، تخلیه آهسته معده (گاستروپارزی)، باعث حالت تهوع، استفراغ و از دست دادن اشتها می شود، تغییراتی در نحوه تنظیم چشمان شما از نور به تاریکی و کاهش پاسخ جنسی می شود.
نوروپاتی پروگزیمال
این نوع نوروپاتی که آمیوتروفی دیابتی نیز نامیده می شود اغلب بر اعصاب ران، باسن یا پاها تاثیر می گذارد. همچنین می تواند ناحیه شکم و قفسه سینه را نیز درگیر کند. علائم معمولا در یک طرف بدن رخ می دهد، اما ممکن است به طرف دیگر نیز گسترش یابد. ممکن است درد شدید در ران یا باسن، ضعف و جمع شدن عضلات ران، مشکل بلند شدن از حالت نشسته و درد شدید معده را در این حالت تجربه کنید.
مونونوروپاتی
مونونوروپاتی به دو نوع جمجمه و محیطی تقسیم می شود و به آسیب به یک عصب خاص اشاره دارد. مونونوروپاتی همچنین ممکن است منجر به مشکل در تمرکز یا دید، چشم درد، فلجی در یک طرف صورت، بی حسی یا سوزن سوزن شدن در دست یا انگشتان و ضعف در دستان شود.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
اگر موارد زیر را دارید باید حتما به پزشک مراجعه کنید:
بریدگی یا زخم روی پای شما که عفونت کرده و بهبود نمی یابد
سوزش، سوزن سوزن شدن، ضعف یا درد در دست ها یا پاها که باعث اختلال در فعالیت های روزمره یا خواب می شود
تغییر در هضم، ادرار یا عملکرد جنسی
سرگیجه و غش کردن
انجمن دیابت آمریکا توصیه می کند غربالگری نوروپاتی دیابتی بلافاصله پس از تشخیص بیماری دیابت نوع 2 و پنج سال پس از تشخیص بیماری دیابت نوع 1 آغاز شود، پس از آن نیز غربالگری سالانه انجام شود.
بیشتربخوانید:درد پای دیابتی؛ علت، علائم، تشخیص و درمان درد پای دیابتی
بیشتربخوانید:چرا پای افراد دیابتی نیاز به معاینه منظم دارد؟
علل نوروپاتی دیابتی
علت دقیق هر نوع نوروپاتی هنوز ناشناخته است و محققان تصور می کنند با گذشت زمان قند خون کنترل نشده به اعصاب آسیب می رساند و توانایی آنها در ارسال سیگنال را مختل می کند که منجر به نوروپاتی دیابتی می شود. قند خون بالا همچنین باعث ضعیف شدن دیواره رگ های خونی کوچک (مویرگ ها) که اکسیژن و مواد مغذی اعصاب را تامین می کنند، می شود.
عوامل خطر نوروپاتی دیابتی
هر فردی که دیابت داشته باشد می تواند به نوروپاتی مبتلا شود، اما این عوامل خطر احتمال آسیب عصبی را برای شما بیشتر می کند:
کنترل ضعیف قند خون: قند خون کنترل نشده شما را در معرض خطر هر عارضه دیابت از جمله آسیب عصبی قرار می دهد.
سابقه دیابت: خطر ابتلا به نوروپاتی دیابتی هرچه بیشتر به دیابت مبتلا می شوید به ویژه اگر قند خون به خوبی کنترل نشده باشد نیز افزایش می یابد.
بیماری کلیوی: دیابت می تواند به کلیه ها آسیب برساند و با ارسال سموم به خون می تواند منجر به آسیب عصبی شود.
اضافه وزن داشتن: داشتن شاخص توده بدنی زیاد ممکن است خطر ابتلا به نوروپاتی دیابتی را افزایش دهد.
سیگار کشیدن: سیگار کشیدن رگ ها را تنگ و سخت می کند و باعث کاهش جریان خون در پاهای شما می شود و به اعصاب محیطی آسیب می رساند.
عوارض نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی دیابتی می تواند تعدادی از عوارض جدی ایجاد کند، از جمله:
عدم آگاهی از افت قند خون: سطح قند خون زیر 70 میلی گرم در دسی لیتر به طور معمول باعث لرزش، تعریق و ضربان قلب سریع می شود، اما اگر به نوروپاتی اتونوم مبتلا باشید ممکن است این علائم هشدار دهنده را مشاهده نکنید.
آسیب به انگشت یا پا: آسیب عصبی می تواند احساس پاهای شما را از دست بدهد، بنابراین حتی بریدگی های جزئی می تواند به زخم تبدیل شود بدون اینکه خودتان متوجه شوید. در موارد شدید عفونت حتی می تواند به استخوان گسترش یابد یا منجر به مرگ بافت شود. برداشتن (قطع) انگشت، پا یا حتی ساق پا ممکن است لازم باشد.
عفونت و بی اختیاری ادرار: اگر اعصابی که مثانه شما را کنترل می کنند آسیب دیده باشند، ممکن است نتوانید مثانه خود را به طور کامل تخلیه کنید. باکتری ها می توانند در مثانه و کلیه جمع شده و باعث عفونت دستگاه ادراری شوند. همچنین آسیب عصبی می تواند بر توانایی شما در احساس هنگام نیاز به دفع ادرار یا کنترل عضلات آزاد کننده ادرار تاثیر بگذارد و منجر به نشت (بی اختیاری) شود.
افت شدید فشار خون: آسیب به اعصابی که جریان خون را کنترل می کنند می تواند بر توانایی بدن در تنظیم فشار خون تاثیر بگذارد که می تواند باعث افت شدید فشار هنگام ایستادن پس از نشستن شود که ممکن است سرگیجه و غش را به همراه داشته باشد.
مشکلات گوارشی: اگر آسیب عصبی بر دستگاه گوارش شما اثر بگذارد، می توانید یبوست یا اسهال یا هر دو را تجربه کنید. آسیب عصبی مربوط به دیابت می تواند منجر به گاستروپارزی شود وضعیتی که در آن معده خیلی آهسته تخلیه می شود یا به هیچ وجه تخلیه نمی شود که باعث نفخ و سوهاضمه می شود.
اختلال عملکرد جنسی: نوروپاتی خودمختار اغلب به اعصابی که بر اندام های جنسی تاثیر می گذارند آسیب می رساند و مردان ممکن است اختلال نعوظ را تجربه کنند. زنان هم ممکن است در روانکاری و تحریک مشکل داشته باشند.
افزایش یا کاهش تعریق: آسیب عصبی می تواند نحوه عملکرد غدد عرق شما را مختل کند.
پیشگیری از نوروپاتی دیابتی
با کنترل دقیق قند خون و مراقبت دقیق از پاها می توانید از نوروپاتی دیابتی و عوارض ناشی از آن پیشگیری کنید یا عواقب آن را به تاخیر بیندازید.
مدیریت قند خون
انجمن دیابت آمریکا توصیه می کند افراد دیابتی حداقل سالی دو بار آزمایش “ای وان سی” را انجام دهند. این آزمایش میانگین سطح قند خون شما را برای دو سه ماه گذشته تخمین می زند.
مراقبت از پا
مشکلات پا از جمله زخم هایی که بهبود نمی یابند و حتی قطع عضو از عوارض شایع نوروپاتی دیابتی است، اما می توانید یک بار در سال از پزشک خود بخواهید پاهای شما را بررسی کند، خودتان نیز از پاهایتان در خانه به خوبی مراقبت کنید، این راهکارها می تواند تا حدودی از عواقب ناشی از این بیماری بکاهد.
برای محافظت از سلامت پاها کارهای زیر را انجام دهید:
هر روز پاهای خود را بررسی کنید: به دنبال تاول، بریدگی، کوفتگی، ترک خوردگی و لایه برداری پوست، قرمزی و تورم باشید. از آینه استفاده کنید یا از دوست یا یکی از اعضای خانواده خود بخواهید تا به بررسی قسمت هایی از پا که به سختی قابل دیدن هستند به شما کمک کند.
پاها را تمیز و خشک نگه دارید: پاها را هر روز با آب ولرم و صابون ملایم بشویید. از خیساندن پاها خودداری کنید و پاها حتی بین انگشتان خود را با دقت خشک کنید.
پاهای خود را مرطوب کنید: این کار به جلوگیری از ترک خوردگی کمک می کند، اما بین انگشتان پا لوسیون نزنید زیرا ممکن است منجر به رشد قارچ شود.
ناخن های پا را با دقت کوتاه کنید: ناخن های پایتان را با دقت بگیرید نباید لبه های ناخن هایتان تیز باشد.
جوراب های تمیز و خشک بپوشید: به دنبال جوراب های ساخته شده از الیاف پنبه ای یا رطوبت گیر باشید که نوارهای محکم یا درزهای ضخیم ندارند.
کفش های بالشتی بپوشید که کاملا مناسب باشد: برای محافظت از پا همیشه کفش یا دمپایی بپوشید. اطمینان حاصل کنید که کفش های شما اندازه پاهایتان هستند و انگشتان پای شما به راحتی در آن حرکت می کنند. یک پزشک پا می تواند به شما یاد دهد چگونه با انتخاب کفش های مناسب از بروز مشکلاتی مانند میخچه و پینه جلوگیری کنید.
مترجم: الهه زارعی
