مکمل های مولتی ویتامین مینرال حاوی ترکیبی از مواد معدنی و ویتامین ها هستند که گاهی ترکیبات دیگری هم در آنها به کار می رود. مولتی ویتامین ها با نام ها و برندهای مختلف در بازار در دسترس همگان هستند. همچنین ویتامین ها و مواد معدنی که محتویات مولتی ویتامین مینرال ها را تشکیل داده اند نقش ویژه و خاصی در بدن دارند.
مکمل های مولتی ویتامین مینرال
مولتی ویتامین ها مکمل های رایج در دنیا هستند که محبوبیت آنها رو به افزایش است. مدل های مختلفی از مولتی ویتامین در بازار موجود است که در نهایت تولیدکنندگان تصمیم می گیرند که چه مقدار از ویتامین ها، مواد معدنی و سایر ترکیبات در هر MVM ای موجود باشد.
چه کسانی باید مولتی ویتامین مینرال مصرف کنند؟
قطعا مولتی ویتامین مینرال نمی تواند جایگزین مناسبی برای رژیم غذایی مفید و سالم باشد، زیرا غذا ویتامین ها و مواد معدنی بیشتری را که برای سلامت بدن مفید است، تامین می کند.
مکمل های مولتی ویتامین مینرال در واقع تامین کننده ویتامین ها و مواد معدنی در بدن افرادی اند که رژیم غذایی آنها ناقص و یا به بیماری خاصی مبتلا هستند. در حقیقت برخی از افراد به مصرف مولتی ویتامین مینرال احتیاجی ندارند و استفاده سرخود از مکمل های معدنی و ویتامین ها بدون تجویز پزشک به هیچ عنوان توصیه نمی شود.
به طور کلی بررسی های علمی استفاده از مکمل ها را در چند مورد توصیه می کند:
کودکان و نوجوانان
مصرف مکمل های مولتی ویتامین مینرال نه تنها باعث رشد جسمی و ذهنی در کودکان می شود بلکه از ایجاد عفونت در این گروه سنی پیشگیری می کند.
سالمندان
بدن به مرور با بالا رفتن سن ضعیف می شود و به سختی می تواند مواد مغذی را جذب کند به همین دلیل کمبود ویتامین در این گروه سنی به وضوح دیده می شود. سالمندان مهم ترین گروه برای استفاده از مولتی ویتامین ها هستند.
گیاهخواران
این گروه از افراد به دلیل عدم استفاده از پروتئین و سایر محصولات حیوانی باید مولتی ویتامین مصرف کنند تا کمبود ویتامین A، ویتامین D و ریبوفلاوین ها (ویتامین B2) جبران شود.
خانم های باردار
در دوران بارداری تغییرات هورمونی باعث ایجاد تهوع، استفراغ و به دنبال آن کاهش وزن در فرد می شود که متخصص بنابر شرایط بیمار در سه ماهه دوم مولتی ویتامین تجویز می کند. در دوران بارداری مصرف خودسرانه این مکمل غذایی ممنوع است.
خانم ها در دوران یائسگی:
خانم ها در این دوران باید حتما کلسیم و ویتامین دی مصرف کنند زیرا بیشتر از هر زمان دیگری در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند.
خانم ها در دوران شیردهی:
مادرانی که نوزادشان از شیر خودشان تغذیه می کند حتما باید ویتامین دی مصرف کنند، زیرا مصرف این ویتامین نقش مهمی در متابوليسم مادر و نوزاد ايجاد کرده به طوری که برای هر دو مصونيت از بيماری ايجاد می کند.
گروه‌های دیگری از افراد که ممکن است به مولتی ویتامین نیاز داشته باشند:
- افرادی که کم اشتها هستند.
- کسانی که رژیم های کم کالری می گیرند.
- افرادی که مواد مغذی لازم و کافی را از غذا نمی گیرند.
- افرادی که جراحی برای کاهش وزن داشته اند.
مولتی ویتامین ها از چه موادی تشکیل شده اند؟
13 نوع ویتامین و حداقل 16 ماده معدنی وجود دارد که برای سلامتی بدن شما ضروری هستند. بسیاری از این ویتامین ها یا مواد معدنی در واکنش های آنزیمی بدن شرکت دارند، یا مثل هورمون ها، مولکول های پیام رسان یا عناصر ساختاری عمل می کنند.
برخی از ویتامین ها و مواد معدنی که باید در مولتی ویتامین مینرال ها وجود داشته باشد:
ویتامین E
ویتامین E یک آنتی اکسیدان است که از بدن در مقابل آسیب ناشی از رادیکال های آزاد محافظت می کند. همچنین برای تقویت سیستم ایمنی، ارتباط بین سلول ها و بیان ژن مهم است. بیان ژن به استفاده از ژن برای تولید پروتئین اطلاق می شود.
ویتامین B1
استفاده از این ویتامین سلامت قلب، پوست، چشم و موها را تضمین می کند. همچنین نه تنها به بهبود عملکرد مغز کمک می کند بلکه استرس را کاهش می دهد و ایمنی بدن را بالا می برد.
ویتامین B2
به ویتامین B2 ریبوفلاوین هم گفته می شود. ویتامین B2 با کمک سایر ویتامین های ب نقش مهمی در متابولیزم مواد غذایی و تبدیل آن ها به انرژی، فعالیت غدد کلیوی و آرام سازی سیستم اعصاب مرکزی دارد.
ویتامین B6
ویتامین ب 6 که به پیرودوکسین هم شناخته می شود، یک ویتامین قابل حل در آب است که بدن آن نیاز دارد. این ویتامین در بدن ذخیره نمی شود و از طریق ادرار دفع می شود. ب 6 به کارکرد متابولیسم پروتئین و گلوکز، ساخت هموگلوبین و حفظ سلامت غدد لنفاوی کمک می کند.
ویتامین B12
ویتامین ب 12 یک ویتامین مهم برای بدن است که وظیفه آن همانند سازی ژن های هسته سلول است. این ویتامین به تکثیر سلول ها در بافت عصبی، دستگاه گوارش و مغز استخوان کمک می کند. همچنین در تولید سلول های قرمز خون نقش مهمی دارد و برای ساخت DNA کمک کننده است.
ویتامین A
ویتامین A یک آنتی اکسیدان قوی است که پیری را به تعویق می اندازد که به شکل گیری و تقویت دندان ها، بافت اسکلتی و بافت نرم، غشاهای مخاطی و پوست سالم کمک می کند. همچنین باعث تقویت بینایی در نور کم هم می شود. ویتامین A موجود در مولتی ویتامین به نام رتینول هم شناخته می شود.
علاوه بر موارد گفته شده این ویتامین باعث تقویت سیستم ایمنی بدن، بینایی بهتر، سلامت پوست و روحیه بهتر می شود.
ویتامین C
ویتامین C نقش مهمی در حفظ سلامتی بدن دارد و مانند یک آنتی اکسیدان عمل می کند. این ویتامین محلول درآب است که بدن به تنهایی قادر نیست آن را تولید و در خود ذخیره کند. پس به خاطر داشته باشید در رژیم غذایی خود روزانه مقدار زیادی میوه و سبزیجات حاوی ویتامین C مصرف کنید.
کلسیم
کلسیم فراوان ترین ماده معدنی در بدن است که برای تنگ و گشاد شدن رگ ها، انقباض و عملکرد صحیح عضلات، انتقال پیام های عصبی توسط سیستم اعصاب و عملکرد صحیح سلول های بدن ضروری است. کلسیم در ساخته شدن طبیعی دندان ها و استخوان ها نقش مهمی دارد، به همین دلیل مقادیر مناسب و کافی آن در طول زندگی از بروز استئوپروزیس جلوگیری می کند.
آهن
آهن یکی از مواد معدنی مهم و حیاتی برای بدن است که نه تنها به رشد کمک می کند بلکه موجب افزایش مقاومت بدن در مقابل بیماری ها می شود و از خستگی جلوگیری می کند. همچنین این ماده معدنی به پوست رنگ موزونی می دهد و کم خونی های حاصل از کمبود آهن را معالجه و پیشگیری می کند.
منیزیم در بعضی از اعضاء بدن مانند مغز سر و تیموس، خون و عضلات موجود است. این عنصر در تبدیل قندخون به انرژی اهمیت زیادی دارد و نه تنها با افسردگی مبارزه می کند بلکه کار سیستم رگ های خونی و قلب را تنظیم و از حمله قلب جلوگیری می کند. همچنین عمل هضم را آسان می کند و از رسوب کلسیم در کلیه ها و کیسه صفرا جلوگیری می کند.
پس به خاطر داشته باشید بدن برای بقا، تولید مثل، رشد و تنظیم فرایندها به این مواد نیاز دارد. قرص های مولتی ویتامین در شکل ها و مقادیر مختلف ممکن است از این مواد معدنی و خیلی از ویتامین های دیگر تشکیل شده باشند. علاوه بر این موارد ممکن است حاوی مواد دیگری مانند گیاهان دارویی، آمینو اسید و اسیدهای چرب باشند.
همچنین مولتی ویتامین ها چون استاندارد خاصی ندارند ممکن است حاوی سطوح بالاتر یا پایین تری از مواد مغذی درج شده روی برچسب باشند.
علاوه بر موارد گفته شد چون در صنعت مکمل ها تقلب زیاد است، پس ممکن است مولتی ویتامین ها تمام مواد مغذی درج شده بر روی برچسب را نداشته باشند.
مزایای مصرف مولتی ویتامین مینرال
- ارتقا سلامت بدن
- پیشگیری از ریزش مو
- افزایش قد و وزن کودکان
- افزایش رشد مو
- درمان کم اشتهایی
- ارتقا سلامت پوست
- تقویت رشد ناخن
- پیشگیری از چین و چروک صورت
- درمان کم خونی ناشی از فقر آهن
مولتی ویتامین چه تاثیری بر سلامتی دارد؟
به گفته محققان افراد برای کاهش خطر ابتلا به بیماری، تقویت سیستم ایمنی و افزایش جذب مواد مغذی از مکمل های مولتی ویتامین استفاده می کنند.
افزایش جذب مواد مغذی
هنگامی که فرد نمی تواند مواد مغذی و ویتامین های لازم را از رژیم غذایی خود بگیرد، مصرف مولتی ویتامین باعث جذب ویتامین ها و مواد معدنی لازم می شود. البته بهتر است مکملی مصرف شود که بدن شما به آن نیاز دارد.
همچنین بدون تجویز پزشک از مکمل مولتی ویتامین استفاده نکنید زیرا مصرف بیش از حد ویتامین و سایر مواد معدنی عوارض زیادی دارد.
ارتقا سلامت و پیشگیری از بیماری های مزمن
برخی از مولتی ویتامین ها برای افراد خاصی که از مشکلات سلامتی رنج می برند، مفید است. به عنوان مثال مصرف دوز بالایی از برخی ویتامینها و مواد معدنی می تواند در کاهش سرعت ابتلا به پیرچشمی موثر باشد. البته شواهد نشان می دهد مصرف این مکمل ها همیشه مفید نیست، به عنوان مثال، مطالعات نشان داده مصرف مولتی ویتامین برای افراد سالم نه تنها شانس ابتلا به زنده ماندن را افزایش نمی دهد بلکه هیچ تاثیری در کاهش ابتلا به سرطان، دیابت و بیماری های قلبی و عروقی را ندارد.
بهبود عملکرد مغز
پژوهش ها بیانگر این است که مصرف مولتی ویتامین مینرال نه تنها باعث تقویت حافظه در بزرگسالان می شود بلکه به بهتر شدن خلقیات فرد هم کمک می کند؛ زیرا بین خلق و خوی بد و کمبود مواد مغذی در بدن ارتباط وجود دارد.
با این وجود که نتایج برخی از مطالعات نشان دهنده این است که مصرف مولتی ویتامین باعث کاهش علائم افسردگی می شود، برخی دیگر از مطالعات ادعا می کنند این دو هیچ ارتباطی با هم ندارند.
تاثیر مولتی ویتامین بر سلامت چشم
بیماری تباهی لکه زرد یکی از مهم ترین دلایل نابینایی در جهان است. نتایج حاصل از یک مطالعه نشان می دهد مصرف آنتی اکسیدان ها، ویتامین ها و مواد معدنی سرعت پیشرفت این بیماری را کندتر می کند اما با این وجود مدرکی مبنی بر مصرف مولتی ویتامین و پیشگیری از پیشرفت بیماری در مرحله ابتدایی وجود ندارد.
علاوه بر موارد گفته شده، شواهدی وجود دارد که نشان می دهد مولتی ویتامین ها می توانند خطر ابتلا به آب مروارید را کاهش دهند.
تاثیر مولتی ویتامین بر بیماری های قلبی
یکی از شایع ترین علت های مرگ و میر در جهان بیماری های قلبی است. با اینکه بسیاری از مردم معتقد هستند استفاده از مولتی ویتامین از بیماری های قلبی پیشگیری می کند اما شواهد علمی کافی برای اثبات این ادعا وجود ندارد.
نتایج برخی از مطالعات حاکی از این است که مصرف این مکمل ها خطر قلبی را کاهش می دهد اما در عین حال سایر مطالعات چنین ادعایی را اثبات نکرده اند.
با مطالعه بر روی 14 هزار پزشک میانسال، مشخص شد مصرف روزانه مولتی ویتامین نقشی در کاهش حمله های قلبی، سکته مغزی یا حتی مرگ و میر ندارد. اما با این وجود نتایج حاصل از مطالعات و مشاهدات در این زمینه متفاوت است.
به عنوان مثال نتایج حاصل از یک پژوهش بر روی زنان نشان داد که مصرف مولتی ویتامین حداقل به مدت سه سال می تواند خطر مرگ ناشی از بیماری های قلبی را کاهش دهد.
تاثیر مولتی ویتامین بر سرطان ها
در مورد تاثیر مصرف مولتی ویتامین مینرال و کاهش خطر ابتلا به سرطان هم نتایج متفاوتی به دست آمده است. برخی از مطالعات نشان می دهد که مصرف مولتی ویتامین هیچ تاثیری بر ابتلا به سرطان وجود ندارد، در حالی که نتایج برخی دیگر از مطالعات بیانگر این است که بین مصرف مولتی ویتامین و سرطان ارتباط وجود دارد.
به عنوان مثال، مطالعه ای به بررسی نتایج تصادفی کنترل شده ( استاندارد طلایی تحقیق) با حدود 47289 شرکت کننده پرداخته است. نتایج این بررسی نشان داد زنانی که مولتی ویتامین مصرف می کنند 31 درصد کمتر به سرطان مبتلا شده اند، علی رغم اینکه این مکمل ها هیچ تاثیر این چنینی روی مردان ندارند.
همچنین نتایج دو پژوهشی که بر روی مردان و زنان به طور جداگانه انجام شده است، نشان داد که مصرف طولانی مدت مولتی ویتامین خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش می دهد.
از طرف دیگر مصرف این مکمل غذایی به صورت طولانی مدت باعث کاهش ابتلا به سرطان در مردانی شد که سابقه ابتلا به این بیماری را ندارند.
جلوگیری از پیری پوست
با افزایش سن چین و چروک ها در پوست ظاهر می شوند و تولید کلاژن در پوست کمتر می شود. اما با رساندن ویتامین ها و مواد مغذی لازم به پوست می توانیم روند پیری پوست را به تاخیر بیندازیم.
افزایش سطح انرژی در بدن
مصرف مولتی ویتامین مینرال نه تنها سیستم سلامت بدن را تقویت می کند بلکه باعث افزایش انرژی در بدن می شود. مصرف یک مکمل غذایی مناسب هنگام رعایت رژیم غذایی می تواند نقش مهمی در تامین انرژی فرد داشته باشد.
بهبود خلقیات
کاهش برخی از ویتامین ها در بدن باعث ایجاد نوسان های خلقی در فرد می شود. با رساندن ویتامین ها ومواد معدنی به بدن این نوسانات خلقی از بین می روند.
مضرات مصرف مولتی ویتامین
گاهی مصرف مولتی ویتامین ممکن است برای بدن مضر باشد، اگر نوشیدنی و غذاهای غنی شده یا مکمل های غذایی مصرف می کنید مطمئن شوید که مصرف مولتی ویتامین دوز بالایی از ویتامین یا مواد معدنی را وارد بدن شما نمی کند.
همچنین به مقدار ویتامین A، بتاکاروتن و آهن موجود در مولتی ویتامین ها توجه ویژه ای داشته باشید، زیرا:
- خانم هایی که در دوران بارداری بیش از حد ویتامین A دریافت می کنند خطر ریسک به دنیا آوردن جنین با نواقص قلبی و نخاعی را افزایش می دهند. میزان مصرف توصیه شده ویتامین A در روز برای خانم های بارداری که 18 سال سن دارند 750 میکروگرم است. اما زنان بارداری که بین 19 تا 50 سالگی باردار شده اند باید 770 میکروگرم ویتامین A در روز دریافت کنند.
به توصیه اداره مواد غذایی آمریکا (FDA)زنان باردار می توانند ویتامین A را در قالب بتاکاروتن دریافت کنند، زیرا بتاکاروتن نوع غیرفعال و قابل حل در آب است که از گیاهان می توان دریافت کرد. مصرف این نوع از ویتامین A در دوران بارداری مضر نیست.
- افراد سیگاری یا کسانی که قبلا سیگار می کشیدند هم باید به دوز ویتامین A و بتاکاروتن موجود در مولتی ویتامین مینرال توجه کنند، زیرا مصرف دوز بالای این ویتامین ها خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می دهد.
- مردان بالغ و زنان یائسه هم باید از مصرف مولتی ویتامین هایی که حاوی دوز بالایی از آهن (18 میلی گرم یا بیشتر) است، خودداری کنند، مگر اینکه دکتر به آنها گفته باشد کمبود یا فقر هنآهن دآهن دارید. اگر بدن بیش از مقداری که قادر به دفع آن است آهن دریافت کند، ممکن است آهن در بافت ها و اندام های بدن مانند کبد و قلب تجمع کنند و به آنها آسیب برساند.
تداخل مصرف مولتی ویتامین مینرال با داروهای دیگر
اگر مولتی را مطابق دستور پزشک مصرف کنید معمولا با سایر داروها تداخل ندارد. البته یک استتثنای مهم در این زمینه وجود دارد، اگر از داروهایی مانند وارفارین و سایر داروهای مشابه برای جلوگیری از غلطت خون استفاده می کنید حتما پیش از مصرف مولتی ویتامین یا مکمل های غدایی دارای ویتامین K با پزشک خود مشورت کنید.
بهترین زمان مصرف مولتی ویتامین مینرال
حتما شما هم شنیده اید که می گویند بهترین زمان برای مصرف مولتی ویتامین مینرال صبح ها یا شب ها قبل از خواب است، البته بعضی ها هم اعتقاد دارند مصرف آن بعد از غذا جذب خیلی بهتری دارد. اما به گفته دکتر تیرنگ نیستانی متخصص تغذیه: ” مولتی ویتامینها ترکیبی از ویتامینهای محلول در آب و چربی هستند که گاهی مواد معدنی هم دارند. مصرف برخی از مولتی ویتامینها و مینرال ها با معده خالی بهتر است و برخی دیگر همراه با غذا، زیرا اگر در مولتی ویتامین، ویتامین A و D وجود داشته باشد، جذب آن با ترشح شیره گوارش در صفرا بهتر انجام میشود اما اگر حاوی مینرالی مانند آهن باشند، برخی عوامل بر جذب آهن اثر میگذارد و تا حدودی میزان جذب آن را کاهش میدهد مثلا اگر مولتی ویتامین مینرالی که حاوی آهن است، همزمان با غذا مصرف شود، فیبر موجود در غذاهای فیبردار یا کلسیم موجود در شیر و ماست میتواند تا حدودی اثر مهاری بر جذب آن داشته باشد.
به گفته دکتر نیستانی: “جذب مولتی ویتامینهایی هم که حاوی زینک (روی) هستند، تحت تاثیر همین عوامل قرار میگیرد بنابراین به طور کلی بهتر است مصرف مولتی ویتامین یا مولتی ویتامین مینرال پس از صرف غذا باشد. البته مصرف آنها هیچ تداخلی با هم ندارد و پزشک با توجه به شرایط و وضعیت فرد نوع مولتی ویتامین (به شکل قرص یا شربت) را تجویز میکند”.
آیا مصرف مولتی ویتامین ها عوارض جانبی دارند؟
اسهال، یبوست و یا ناراحتی معده از عوارض معمول و موقت مولتی ویتامین ها هستند. اگر این عوارض طولانی مدت یا باعث بروز حساسیت مانند خارش، جوش، تورم و سرگیجه شد باید حتما به پزشک مراجعه کنید. اگر مکمل را بر اساس تجویز پزشک مصرف کرده اید، جای نگرانی نیست.
چه کسانی باید در مصرف مولتی ویتامین احتیاط کنند؟
- اگر باردار هستید به هیچ عنوان خودسرانه مولتی ویتامین مینرال مصرف نکنید، توجه داشته باشید این دارو باید زیر نظر متخصص زنان مصرف شود.
- اگر دچار حساسیت دارویی هستید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر تحت مراقبت برای بیماری خاصی هستید، دکتر خود را در جریان بگذارید.
- بیماران مبتلا به دیابت باید توجه داشته باشند که در مولتی ویتامین مینرال مصرفی آنها، جنسینگ استفاده نشده باشد زیرا باعث نوسانات قندی می شود.
- اگر به شیر، تخم مرغ، کره بادام زمینی حساسیت دارید حتما به پزشکتان بگویید.
آیا مولتی ویتامین ها تاریخ انقضا دارند؟
بله مولتی ویتامین ها تاریخ انقضا دارند، هنگام خرید دقت باشید که حداقل یک سال تا تاریخ انقضا باقی مانده باشد و آن را در جای خشک و دور از تابش مستقیم نور خورشید قرار دهید. همچنین بعد مصرف در دارو را محکم ببندید.
چرا مولتی ویتامین رنگ ادرار را تغییر می دهد؟
تغییر رنگ ادرار به این معنا نیست که مواد مغذی همراه ادرار خارج می شوند، بلکه بیانگر این است که بدن در حال متابولیزه کردن ویتامین B موجود در مولتی ویتامین و خارج کردن موائد زائد است.
آیا مولتی ویتامین باعث چاقی می شود؟
همه ما تصور می کنیم مصرف مولتی ویتامین مینرال به جذب بهتر غذا می کند و باعث چاقی می شود اما باید بگوییم این یک تصور غلط است، زیرا مولتی ویتامین ها تنها ریز مغذی های بدن را تامین می کنند. در یک فرد لاغر که رژیم غذایی درستی ندارد و بدن با کمبود ریز مغذی ها و ویتامین ها مواجه است، مصرف مولتی ویتامین مینرال بر اشتهای فرد تاثیر گذاشته و باعث افزایش وزن می شود، اما توجه داشته باشید که این افزایش وزن چشم گیر نیست. در افراد چاق این موضوع کاملا برعکس است، مصرف مولتی ویتامین باعث کاهش وزن می شود، زیرا متابولیسم را سریع تر کرده و به کاهش وزن کم می کنند.
سخن پایانی
با تمام فوایدی که برای مصرف مولتی ویتامین در نظر گرفته شده است، اما برخی از مطالعات بیانگر این است که مصرف بعضی از مکمل ها و مواد معدنی بیش از آنکه فایده داشته باشد، ممکن است مضر باشد. پس به یاد داشته باشید قبل از مصرف هر مکملی با پزشک خود مشورت کنید.
همچنین مصرف مولتی ویتامین مینرال جایگزین مناسبی برای رژیم غذایی بد نیست. داشتن یک رژیم غذایی متعادل، برای حفظ و تقویت سلامت در بلندمدت بسیار تاثیرگذار است.
گزارش: نازنین کریمی
