سطح اکسیژن خون میزان اکسیژن در حال گردش در خون است. اغلب اکسیژن توسط گلبول های قرمز خون منتقل می شود که اکسیژن را از ریه ها جمع می کند و به تمام قسمت های بدن می رساند. بدن از نزدیک سطح اکسیژن خون را کنترل می کند تا آنها را در یک محدوده خاص نگه دارد به طوری که اکسیژن کافی برای نیازهای هر سلول در بدن وجود داشته باشد. به گزارش مدیکال نیوزتودی، سطح اکسیژن خون یک فرد شاخصی است که بدن به خوبی توزیع اکسیژن از ریه ها به سلول ها را انجام می دهد و برای سلامت افراد گزینه مهمی است.
سطح اکسیژن خون چگونه اندازه گیری می شود؟
کارآمدترین راه برای کنترل سطح اکسیژن انجام آزمایش گاز خون شریانی یا آزمایش ای بی جی“ABG” است. این آزمایش روی نمونه خون گرفته شده از سرخرگ یا شریان رادیال یا دیگر سرخرگ انجام شده و طی آن میزان درصد گازهای محلول در خون، همچنین PH خون محاسبه می شود. نمونه‌گیری توسط سرنگ نازک و ویژه توسط پزشک یا پرستار ماهر باید انجام شود. به طور معمول نمونه خون از سرخرگ رادیال در ناحیه مچ دست گرفته می شود. این روش بسیار دقیق است، اما ممکن است کمی دردناک باشد.
انجام تست ای بی جی در خانه دشوار است، بنابراین ممکن است فرد بخواهد یک آزمایش جایگزین با استفاده از دستگاه کوچکی بنام پالس اکسیمتر انجام دهد. پالس اکسیمتر یک کلیپس کوچک است که اغلب روی انگشت قرار می گیرد اگرچه می تواند روی گوش یا انگشت پا نیز استفاده شود. اکسیژن خون را به طور غیر مستقیم با جذب نور از طریق نبض فرد اندازه گیری می کند.
اگرچه آزمایش پالس اکسیمتر آسان تر، سریع تر و دردناک نیست، اما به اندازه آزمایش ای بی جی هم دقیق نیست. این به این دلیل است که می تواند تحت تاثیر عواملی مانند انگشتان کثیف، نورهای شدید، لاک ناخن و گردش خون ناچیز در اندام ها قرار گیرد. برای افرادی که مایل به خرید پالس اکسیمتر هستند طیف وسیعی از دستگاه ها برای خرید بصورت آنلاین موجود است.
سطح طبیعی اکسیژن خون
سطح طبیعی اکسیژن خون بین 75 تا 100 میلی متر جیوه متغیر است. سطح اکسیژن خون زیر 60 میلی متر جیوه کم در نظر گرفته می شود و بسته به تصمیم پزشک و موارد خاص ممکن است به استفاده از وسایل مکمل تامین اکسیژن نیاز باشد. وقتی سطح اکسیژن خون در مقایسه با سطح متوسط یک فرد سالم خیلی کم باشد می تواند نشانه ای از وجود یک بیماری باشد که به عنوان هایپوکسمی شناخته می شود. این بدان معناست بدن در انتقال اکسیژن به تمام سلول ها، بافت ها و اندام های خود مشکل دارد.
علائم سطح پایین اکسیژن خون
سطح پایین اکسیژن خون می تواند منجر به گردش غیر طبیعی شود و علائم زیر را ایجاد کند:
تنگی نفس
سردرد
بی قراری
سرگیجه
تنفس سریع و پی در پی
درد قفسه سینه
گیجی
فشار خون بالا
عدم هماهنگی
اختلالات بینایی
حس سرخوشی
ضربان قلب سریع
علل بروز سطح پایین اکسیژن خون
هیپوکسمی یا سطح اکسیژن زیر مقادیر طبیعی ممکن است به دلیل موارد زیر ایجاد شود:
اکسیژن کافی در هوا وجود ندارد
ناتوانی ریه ها در استنشاق و ارسال اکسیژن به تمام سلول ها و بافت ها
ناتوانی جریان خون در گردش به ریه ها، جمع آوری اکسیژن و انتقال آن به سایر نقاط بدن
چندین شرایط پزشکی نیز می تواند در عوامل فوق موثر باشد، از جمله:
آسم
بیماری های قلبی از جمله بیماری قلب مادرزادی
ارتفاع بالا
کم خونی
بیماری مزمن انسدادی ریه یا COPD
بیماری ریه بینابینی
آمفیزم
سندرم زجر حاد تنفسی یا ARDS
ذات الریه
انسداد شریان در ریه به عنوان مثال به دلیل لخته شدن خون
فیبروز یا زخم ریوی و آسیب به ریه ها
وجود هوا یا گاز در قفسه سینه که باعث افت عملکرد ریه ها می شود
مایعات اضافی در ریه ها
آپنه خواب که در آن تنفس هنگام خواب قطع می شود
داروهای خاص از جمله برخی مواد مخدر و مسکن
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر افراد همراه سطح پایین اکسیژن هر یک از موارد زیر را داشته باشند باید به سرعت به پزشک مراجعه کنند:
تنگی نفس شدید و ناگهانی را تجربه کنند
در حالت استراحت تنگی نفس را تجربه کنند
دچار تنگی نفس شدید که حین ورزش یا فعالیت بدنی بدتر می شود
بطور ناگهانی با تنگی نفس یا احساس خفگی بیدار شوند
در ارتفاع زیاد بیش از 8 هزار فوت یا 2 هزار و 400 متر قرار دارند و دچار تنگی نفس شدید همراه با سرفه، ضربان قلب سریع و احتباس مایعات می شوند
درمان سطح پایین اکسیژن خون
درمان سطح پایین اکسیژن خون شامل دریافت اکسیژن مکمل است. زمانی که به آن اکسیژن درمانی در خانه یا HOT گفته می شود می توان این کار را در خانه انجام داد. طیف وسیعی از دستگاه ها برای تحویل و نظارت بر HOT وجود دارد، اما برخی از آنها دارو محسوب می شوند و به تجویز نسخه نیاز دارند. برخی از اقدامات خود مراقبتی می تواند توسط مردم برای کاهش علائم تنگی نفس انجام شود تا سلامت عمومی و کیفیت زندگی را بهبود بخشد. این شامل:
ترک سیگار
اجتناب از حضور در مکان هایی که دیگران سیگار می کشند
داشتن یک رژیم غذایی سالم همراه با میوه و سبزی های فراوان
ورزش منظم
چشم انداز درباره سطح پایین اکسیژن خون
سطح پایین اکسیژن خون لزوما مضر نیست و در افرادی که می توانند بهبود یابند یا در افراد سالم وقتی در ارتفاع زیاد هستند ممکن است رخ دهد. این افراد نیازی به کنترل منظم سطح اکسیژن خون خود ندارند، اما افرادی که مبتلا به بیماری های مزمن ریوی مانند COPD، فیبروز ریوی یا آمفیزم هستند ممکن است به دلیل بیماری سطح اکسیژن خون کمتر از حد طبیعی داشته باشند، بنابراین این گروه از افراد به نظارت منظم بر اکسیژن خون نیاز دارند. افرادی که اکسیژن خون کمی دارند می توانند تغییراتی در شیوه زندگی ایجاد کنند مانند عدم استعمال سیگار، بهبود رژیم غذایی، ورزش و همچنین درمان با اکسیژن مکمل.
مترجم: الهه زارعی