مسافران، روزه داران و ورزشکاران بخوانند / با کم آبی بدن چه باید کرد؟

کمبود آب بدن زمانی رخ می دهد که بدن مایعات بیشتری نسبت به نوشیدنی مصرفی از دست بدهد.

علل شایع آن عبارتند از:
تعریق بیش از حد
استفراغ
اسهال
کلینیک مایو به زنان نوشیدن 11 لیوان آب و به مردان نوشیدن 15 لیوان آب را در روز توصیه می کند. مسافران، روزه داران، ورزشکاران و افرادی که در معرض دمای بالا قرار دارند باید میزان آب مصرفی خود را به منظور جلوگیری از کم آبی بدن افزایش دهند. هنگامی که مقدار زیادی آب از بدن دفع می شود اندام ها، سلول ها و بافت های بدن آن طور که باید عمل نمی کنند و این امر منجر به بروز عوارض خطرناکی می شود. حتی اگر کمبود آب بدن به سرعت اصلاح نشود میتواند منجر به شوک به فرد شود. کمبود آب بدن می تواند خفیف یا شدید باشد به طور معمول می توان کمبود آب بدن خفیف را در خانه درمان کرد، اما کم آبی شدید نیاز به درمان در بیمارستان یا مراقبت های اورژانسی دارد.

عوامل خطر کم آبی

بدنسازان و شناگران از جمله ورزشکارانی هستند که به طور معمول دچار کم آبی می شوند. شاید عجیب به نظر برسد، اما در آب هم عرق می کنید و شناگران هنگام شنا از طریق عرق آب زیادی از دست می دهند. خطر ابتلا به کم آبی در برخی افراد بیشتر از سایرین است، از جمله:
افرادی که در فضای باز در معرض گرمای زیاد کار می کنند (به عنوان مثال جوشکار، کارگران ساختمانی و مکانیک)
بزرگترها
افراد مبتلا به بیماری های مزمن
ورزشکاران به ویژه دونده ها، دوچرخه سواران و بازیکنان فوتبال
نوزادان و کودکان خردسال
افراد ساکن در ارتفاعات

کم آبی چگونه ایجاد می شود؟

بدن به طور منظم از طریق تعریق و ادرار آب خود را از دست می دهد. اگر این آب جایگزین نشود بدن دچار کمبود آب می شود. هر وضعیت یا شرایطی که باعث از دست دادن آب بیش از حد معمول بدن شود منجر به کم آبی بدن می شود.

تعریق

تعریق بخشی از روند خنک کننده طبیعی بدن به شمار می آید. هنگامی که گرم تان می شود غدد عرق فعال می شود تا با آزاد کردن رطوبت بدن آن را خنک کند. همانطور که یک قطره عرق از روی پوست تبخیر می شود، مقدار کمی گرما نیز با خود می گیرد. هرچه عرق بیشتری تولید شود با انجام تبخیر بیشتر بیشتر خنک می شوید، همچنین تعریق باعث آبرسانی به پوست و حفظ تعادل الکترولیت ها در بدن می شود. مایعی که عرق می کنید به طور عمده از نمک و آب تشکیل شده است. تعریق زیاد باعث کم آبی بدن می شود زیرا مقدار زیادی آب از دست می دهید. اصطلاح فنی تعریق زیاد هایپرهیدروز است.

بیماری

بیماری هایی که باعث استفراغ مداوم یا اسهال می شوند منجر به کم آبی بدن می شوند زیرا استفراغ و اسهال باعث دفع آب زیادی از بدن می شود. الکترولیت های مهم نیز از طریق این فرایندها از بین می روند. الکترولیت ها مواد معدنی هستند که بدن برای کنترل عضلات، شیمی خون و فرایندهای اندام از بدن استفاده می کند. این الکترولیت ها در خون، ادرار و مایعات دیگر در بدن یافت می شوند. استفراغ یا اسهال ضمن ایجاد اختلال در این عملکردها عوارض شدیدی مانند سکته مغزی و کما ایجاد می کند.

تب

اگر تب دارید بدن مایعات را از طریق سطح پوست از دست می دهد تا درجه حرارت را کاهش دهد. غالبا، تب می تواند به حدی عرق کند که اگر مایعات مصرف نکنید بدن را در معرض خطر کم آبی قرار دهید.

ادرار کردن

دفع ادرار روش طبیعی برای آزاد سازی سموم از بدن است. برخی شرایط باعث عدم تعادل شیمیایی می شود که میزان ادرار را افزایش می دهد. اگر مایعات بیش از حد از دست رفته در اثر ادرار را جایگزین نکنید دچار کم آبی می شوید.

بیشتر بخوانید:راه های ساده برای خلاص شدن از شر چربی های شکم

علائم کم آبی بدن چیست؟

علائم کمبود آب بدن بسته به خفیف یا شدید بودن بیماری متفاوت است. علائم کم آبی احتمال می رود قبل از بروز کم آبی کامل شروع شود. علائم کم آبی خفیف تا متوسط شامل موارد زیر است:
خستگی
خشکی دهان
تشنگی زیاد
کاهش ادرار
تولید اشک کمتر
خشکی پوست
یبوست
سرگیجه
سبکی سر
سردرد
علاوه بر علائم کم آبی خفیف، کم آبی شدید علائم زیر را ایجاد می کند:
تشنگی بیش از حد
عدم تولید عرق
فشار خون پایین
ضربان سریع قلب
تنفس سریع و پی در پی
چشم های گود رفته
ادرار تیره
کم آبی شدید یک فوریت پزشکی محسوب می شود که باید به سرعت به پزشک مراجعه کرد، بنابراین در صورت بروز هر یک از این علائم و نشانه ها بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

فوریت های پزشکی

کودکان و بزرگسالان حتی در صورت تجربه علائم کم آبی خفیف باید به سرعت تحت درمان قرار بگیرند. اگر فردی در هر گروه سنی علائم زیر را پیدا کرد به دنبال مراقبت های اضطراری باشید:
اسهال شدید
مشاهده خون در مدفوع
اسهال به مدت 3 روز یا بیشتر
از خود بیخود شدن

کم آبی چگونه تشخیص داده می شود؟

قبل از شروع انجام هرگونه آزمایش پزشک ضمن معاینه از بیمار شرح حال می گیرد سپس علائم حیاتی از جمله ضربان قلب و فشار خون را بررسی می کند. فشار خون پایین و ضربان قلب سریع کمبود آب بدن را نشان می دهد. پزشک ممکن است برای بررسی سطح الکترولیت ها از آزمایش خون استفاده کند که می تواند به از دست دادن مایعات کمک کند، همچنین با انجام آزمایش خونسطح کراتینین بدن نیز مورد بررسی قرار می گیرد. این کار به پزشک در تعیین و بررسی عملکرد خوب کلیه ها کمک می کند که نشان دهنده میزان کم آبی بدن است. آنالیز ادرار معاینه ای است که با استفاده از نمونه ادرار وجود باکتری ها و از بین رفتن الکترولیت ها را بررسی می کند. علاوه براین، رنگ ادرار می تواند کمبود آب را در صورت ترکیب با علائم دیگر نشان دهد. توجه داشته باشید ادرار تیره رنگ به تنهایی نمی تواند کمبود آب را تشخیص دهد.

راهکارهایی برای درمان کم آبی بدن

درمان های کم آبی بدن شامل روش های آبرسانی مجدد، جایگزینی الکترولیت و درمان اسهال یا استفراغ در صورت نیاز است.

بیشتر بخوانید:تاثیرات مفید شیر مادر بر قلب نوزاد نارس

بازجذب آب

جبران کمبود آب بدن در اثر نوشیدن ممکن است برای همه افراد مانند کسانی که اسهال یا استفراغ شدید دارند ممکن نباشد، بنابراین در این حالت می توان مایعات را به صورت داخل وریدی تامین کرد. برای انجام این کار یک لوله IV کوچک در رگ بازو یا دست وارد می شود که اغلب ترکیبی از آب و الکترولیت است. برای کسانی که قادر به نوشیدن هستند نوشیدن آب همراه با یک نوشیدنی آبرسانی حاوی الکترولیت مانند نوشیدنی های ورزشی کم قند یا الکترولیت توصیه می شود. برای کودکان مبتلا به کم آبی بدن اغلب داروی پدیالیت تجویز می شوند.

محلول آب رسان خانگی

اگر نوشیدنی الکترولیت در دسترس نیست می توانید محلول آب رسان خود را به روش زیر تهیه کنید:
یک دوم قاشق چایخوری نمک
6 قاشق چایخوری شکر
1 لیتر آب
از اندازه گیری ها به طور دقیق استفاده کنید زیرا استفاده بیش از حد از نمک یا شکر خطرناک است.

مواردی که باید از مصرف آنها اجتناب کرد

از مصرف نوشابه، الکل، نوشیدنی های بیش از حد شیرین یا کافئین خودداری کنید زیرا این نوشیدنی ها کمبود آب بدن را تشدید می کنند.

عوارض کم آبی درمان نشده

کم آبی بدن بدون درمان منجر به عوارض تهدید کننده زندگی می شود، مانند:
گرمازدگی
گرفتگی عضلات در گرما
فرسودگی ناشی از گرما
تشنج به دلیل از دست دادن الکترولیت
حجم کم خون
نارسایی کلیه
کما

چگونه می توان از کمبود آب بدن جلوگیری کرد؟

در اینجا چند روش برای جلوگیری از کم آبی بدن وجود دارد:
اگر بیمار هستید مصرف مایعات را به ویژه در صورت ابتلا به استفراغ و اسهال افزایش دهید. در صورت عدم کنترل وضعیت به پزشک مراجعه کنید.
اگر قصد ورزش یا فعالیت فیزیکی دارید قبل از انجام آن آب بنوشید. در فواصل منظم در طول تمرین مایعات مصرف کند و حتما بعد از ورزش آب یا الکترولیت بنوشید.
در ماه های گرم سال لباس خنک بپوشید و اگر می توانید از قرار گرفتن در معرض آفتاب و گرما خودداری کنید.
حتی در صورت عدم فعالیت باز هم مقدار توصیه شده مایعات را بنوشید.

در پایان

کمبود آب بدن زمانی رخ می دهد که مایعات کافی دریافت نکنید. کمبود آب بدن ناشی از ورزش، آب و هوای گرم یا بیماری می تواند به سرعت خطرناک شود بدون اینکه علت بروز آن مهم باشد. در صورت مشاهده علائم اولیه از دست دادن مایعات می توانید با نوشیدن مقدار زیادی آب در طول روز و مصرف الکترولیت از کمبود آب بدن جلوگیری کنید.
مترجم: الهه زارعی