بلوغ زودرس با تغییر خیلی زودهنگام بدن به سمت دوران بزرگسالی (بلوغ) رخ می دهد. آغاز بلوغ قبل از 8 سالگی در دختران و قبل از 9 سالگی در پسران بلوغ زودرس محسوب می شود.

بلوغ شامل رشد سریع استخوان ها و عضلات، تغییر در شکل و اندازه بدن و رشد توانایی تولید مثل بدن است. اغلب علت بلوغ زودرس را نمی توان یافت، اما به ندرت وجود برخی شرایط خاص مانند عفونت، اختلالات هورمونی، تومورها، ناهنجاری های مغزی یا صدمات باعث بلوغ زودرس می شوند. درمان بلوغ زودرس به طور معمول شامل مصرف دارو برای به تاخیر انداختن رشد بیشتر است.

علائم بلوغ زودرس

علائم و نشانه های بلوغ زودرس شامل موارد زیر قبل از 8 سالگی در دختران و قبل از 9 سالگی در پسران است.
رشد پستان و شروع نخستین قاعدگی در دختران
بزرگ شدن بیضه ها و آلت تناسلی مرد، رشد موهای صورت و دو رگه شدن صدا در پسران
رشد موهای شرمگاهی یا زیر بغل
رشد سریع قد
آکنه
بوی بدن بزرگسالان

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت وجود هر یک از نشانه ها و علائم بلوغ زودرس در فرزند خود برای معاینه به پزشک مراجعه کنید.

علل بروز بلوغ زودرس

برای درک چرایی بلوغ زودرس در برخی از کودکان باید روی عوامل شروع بلوغ زودرس متمرکز شد. مغز این فرآیند را با تولید هورمونی به نام هورمون آزادکننده گنادوتروپین‌ ها (GnRH) آغاز می کند.

هنگامی که این هورمون به غده هیپوفیز (غده لوبیایی شکل کوچکی در پایه مغز) می رسد منجر به تولید هورمون های بیشتری در تخمدان ها برای خانم ها (استروژن) و بیضه های مردان (تستوسترون) می شود.

استروژن در رشد و نمو خصوصیات جنسی زنان و تستوسترون در رشد و نمو خصوصیات جنسی مردان نقش دارند. اینکه چرا این روند در برخی از کودکان از اوایل آغاز می شود به این بستگی دارد آیا آنها بلوغ زودرس مرکزی دارند یا بلوغ زودرس محیطی.

بلوغ زودرس مرکزی

علت این نوع بلوغ زودرس اغلب قابل شناسایی نیست. در بلوغ زودرس مرکزی روند بلوغ خیلی زود شروع می شود. در غیر این صورت الگوی و زمان بندی مراحل کار طبیعی است.

برای اکثر کودکان مبتلا به این بیماری هیچ مشکل پزشکی اساسی و هیچ دلیل قابل تشخیصی برای بلوغ زودرس وجود ندارد. در موارد نادر بلوغ زودرس مرکزی به دلیل موارد زیر ایجاد می شود:
وجود تومور در مغز یا نخاع (سیستم عصبی مرکزی)
نقص در مغز هنگام تولد مانند تجمع مایعات اضافی (هیدروسفالی) یا تومور غیرسرطانی (هامارتوم)
وارد شدن اشعه به مغز یا نخاع
آسیب مغزی یا نخاعی
نشانگان مک کین آلبرایت به عنوان یک بیماری ژنتیکی نادر بر استخوان ها و رنگ پوست تاثیر می گذارد و باعث بروز مشکلات هورمونی می شود
هیپرپلازی آدرنال مادرزادی، گروهی از اختلالات ژنتیکی شامل تولید غیرطبیعی هورمون توسط غدد فوق کلیوی
کم کاری تیروئید، وضعیتی که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند

بیشتر بخوانید:آیا خوابیدن کودک با دهان باز نگران کننده است؟

بلوغ زودرس محیطی

استروژن یا تستوسترون در بدن کودک باعث این نوع بلوغ زودرس می شود. بلوغ زودرس محیطی بدون درگیری هورمونی در مغز (GnRH) کمتر رخ می دهد که به طور معمول شروع بلوغ را تحریک می کند.

در عوض، علت آزادسازی استروژن یا تستوسترون در بدن به دلیل بروز مشکلات در تخمدان ها، بیضه ها، غدد فوق کلیوی یا غده هیپوفیز است. در دختران و پسران موارد زیر منجر به بلوغ زودرس محیطی می شود:
وجود تومور در غدد فوق کلیوی یا هیپوفیز که استروژن یا تستوسترون آزاد می کند
نشانگان مک کین آلبرایت به عنوان یک اختلال ژنتیکی نادر رنگ پوست و استخوان ها را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث بروز مشکلات هورمونی می شود
قرار گرفتن در معرض منابع خارجی استروژن یا تستوسترون مانند کرم ها یا پمادها
در دختران بلوغ زودرس محیطی نیز ممکن است با موارد زیر همراه باشد:
کیست های تخمدان
تومورهای تخمدان
در پسران بلوغ زودرس محیطی نیز ممکن است به دلیل موارد زیر ایجاد شود:
وجود توموری در سلول های تولید کننده اسپرم (سلول های زایا) یا در سلول های تولید کننده تستوسترون (سلول های لیدیگ).
یک اختلال نادر به نام زودرس جنسی خانوادگی مستقل از گنادوتروپین که به دلیل نقص در یک ژن ایجاد می شود که منجر به تولید زودهنگام تستوسترون در پسران به طور معمول در سنین 1 تا 4 سالگی می شود.

عوامل خطر بلوغ زودرس

عواملی که خطر بلوغ زودرس کودک را افزایش می دهد عبارتند از:
جنسیت زن. دختران به احتمال بسیار زیاد دچار بلوغ زودرس می شوند.
نژاد آفریقایی – آمریکایی. به نظر می رسد بلوغ زودرس بیش از کودکان نژادهای دیگر افراد آفریقایی-آمریکایی را تحت تاثیر قرار می دهد.
چاقی. کودکان دارای اضافه وزن قابل توجه بیشتر در معرض خطر بلوغ زودرس قرار دارند.
قرار گرفتن در معرض هورمون های جنسی. تماس با کرم یا پماد استروژن یا تستوسترون یا سایر مواد حاوی این هورمون ها (مانند داروهای بزرگسالان یا مکمل های غذایی) خطر ابتلا به بلوغ زودرس کودک را افزایش می دهد.
داشتن سایر شرایط پزشکی. بلوغ زودرس می تواند عارضه نشانگان مک کین آلبرایت یا هیپرپلازی آدرنال مادرزادی باشد شرایطی که شامل تولید غیرطبیعی هورمون های مردانه (آندروژن) است. در موارد نادر، بلوغ زودرس نیز با کم کاری تیروئید همراه است.
دریافت پرتودرمانی از سیستم عصبی مرکزی. پرتودرمانی برای تومورها، سرطان خون یا سایر شرایط خطر بلوغ زودرس را افزایش می دهد.

بیشتر بخوانید:روش های فرم دهی و پرتز باسن و عوارض جانبی آن

عوارض بلوغ زودرس

عوارض احتمالی بلوغ زودرس عبارتند از:
قد کوتاه. كودكانی كه بلوغ زودرس دارند در مقایسه با همسالان خود در ابتدا به سرعت رشد كرده و قد بلندی داشته باشند، اما از آنجا که استخوان های آنها سریع تر از حد طبیعی بالغ می شوند اغلب زودتر از حدمعمول رشد نمی کنند.

این امر می تواند باعث شود در بزرگسالی کوتاه تر از حد متوسط باشند. درمان زودرس بلوغ زودرس به ویژه هنگامی که در کودکان بسیار خردسال رخ می دهد می تواند به آنها در رشد قد کمک کند.
مشکلات اجتماعی و عاطفی. دختران و پسران که بلوغ را زودتر از همسن و سالان خود شروع می کنند نسبت به تغییرات رخ داده در بدن بسیار خودآگاه باشند. این امر می تواند بر عزت نفس آنها تاثیر بگذارد و خطر افسردگی یا سوءمصرف مواد را افزایش دهد.

جلوگیری از بروز بلوغ زودرس

برخی از عوامل خطر بلوغ زودرس مانند جنسیت و نژاد قابل پیشگیری نیست، اما مواردی وجود دارد که می توانید برای کاهش احتمال بلوغ زودرس کودک خود انجام دهید، از جمله:
دور نگه داشتن کودک از منابع خارجی استروژن و تستوسترون مانند داروهای تجویز شده برای بزرگسالان یا مکمل های غذایی حاوی استروژن یا تستوسترون
تشویق کودک برای حفظ وزن سالم
مترجم: الهه زارعی