در بیماری هیپوگلیسمی سطح قند خون (گلوکز) کمتر از حد طبیعی است. گلوکز منبع اصلی تامین انرژی بدن محسوب می شود. هیپوگلیسمی اغلب مربوط به درمان دیابت است، اما مصرف سایر داروها و شرایط مختلف بسیار نادر باعث کاهش قند خون در افرادی می شوند که حتی دیابت ندارند.
هنگام کاهش سطح قند خون پایین باید فوری تحت درمان قرار گیرد. برای بسیاری از افراد قند خون ناشتا 70 میلی گرم در دسی لیتر یا 3.9 میلی مول در لیتر یا پایین تر باید به عنوان یک علامت هشدار دهنده برای افت قند خون محسوب شود.
درمان شامل بازگشت سریع قند خون به حالت عادی یا با غذاها یا نوشیدنی های پر قند یا با مصرف داروها است. درمان طولانی مدت مستلزم شناسایی و درمان علت بروز افت قند خون است.
علائم هیپوگلیسمی یا افت قند خون
اگر سطح قند خون خیلی کم شود علائم و نشانه های آن شامل موارد زیر است:
ضربان نامنظم یا سریع قلب
خستگی
پوست رنگ پریده
لرزش
اضطراب
تعریق
گرسنگی
تحریک پذیری
سوزن سوزن شدن یا بی حسی لب ها، زبان یا گونه
با تشدید هیپوگلیسمی علائم و نشانه ها شامل موارد زیر است:
گیجی، رفتار غیر عادی یا هر دو مانند عدم توانایی در انجام کارهای معمول
اختلالات بینایی مانند تاری دید
تشنج
از دست دادن هوشیاری
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر:
ممکن است علائم افت قند خون داشته باشید، اما به دیابت مبتلا نباشید
دیابت دارید و هیپوگلیسمی به درمان پاسخ نمی دهد مانند نوشیدن آب یا نوشابه های معمولی، خوردن آب نبات یا مصرف قرص های گلوکز
برای فرد مبتلا به دیابت یا دارای سابقه افت قند خون علائم شدیدی دارد یا از هوش می رود با اورژانس تماس بگیرید.
علل هیپوگلیسمی
هنگام کاهش شدید سطح قند خون (گلوکز) افت قند خون رخ می دهد. دلایل مختلفی برای بروز آن وجود دارد، اما شایع ترین آن عارضه جانبی داروهایی است که برای درمان دیابت استفاده می شود.
بیشتر بخوانید:علت درد پهلو چیست ؟ / راه های درمان آن را بدانیم
تنظیم قند خون
هنگام غذا خوردن بدن کربوهیدرات های موجود در مواد غذایی مانند نان، برنج، ماکارونی، سبزیجات، میوه و محصولات شیر را به مولکول های مختلف قند از جمله گلوکز تجزیه می کند.
گلوکز به عنوان منبع اصلی تامین انرژی بدن با کمک انسولین، هورمونی که توسط لوزالمعده ترشح می شود وارد سلول های بیشتر بافت ها می شود. انسولین گلوکز را قادر می سازد برای تامین سوخت مورد نیاز وارد سلول ها شود و گلوکز اضافی نیز به صورت گلیکوژن در کبد و عضلات ذخیره می شود.
در صورت غذا نخوردن برای چندین ساعت سطح قند خون پایین می آید هورمون دیگری از پانکراس به شما نشان می دهد گلیکوژن ذخیره شده را تجزیه کرده و گلوکز را در جریان خون آزاد می کند.
این امر باعث می شود قند خون در حد طبیعی باشد تا زمانی که دوباره غذا بخورید، همچنین بدن توانایی تولید گلوکز را دارد. این روند به طور عمده در کبد و کلیه ها نیز رخ می دهد.
دلایل احتمالی با دیابت
در صورت ابتلا به دیابت انسولین کافی تولید نکنید (دیابت نوع 1) یا کمتر به آن پاسخ دهید (دیابت نوع 2). در نتیجه گلوکز تمایل به تجمع در جریان خون دارد و می تواند به میزان خطرناکی به سطح بالایی برسد. برای اصلاح این مشکل از انسولین یا داروهای دیگر برای کاهش سطح قند خون استفاده کنید، اما استفاده بیش از حد از انسولین یا داروهای دیابت ممکن است باعث خیلی پایین آمدن سطح قند خون در نیتجه منجر به افت قند خون شود. اگر بعد از مصرف داروی دیابت کمتر از حد معمول غذا بخورید یا بیش از حد معمول ورزش کنید افت قند خون رخ می دهد.
علل احتمالی بدون دیابت
کاهش قند خون در افراد بدون دیابت بسیار کمتر است. علل می تواند موارد زیر باشد:
داروها. مصرف داروی خوراکی دیابت شخص دیگری به طور تصادفی دلیل احتمالی افت قند خون است. سایر داروها می توانند باعث افت قند خون به ویژه در کودکان یا در افراد مبتلا به نارسایی کلیه شوند.
نوشیدن بیش از حد الکل: نوشیدن زیاد بدون غذا می تواند کبد را از آزاد شدن گلوکز ذخیره شده در جریان خون جلوگیری کرده و باعث افت قند خون شود.
برخی از بیماری ها: بیماری های شدید کبدی مانند هپاتیت شدید یا سیروز کبدی می تواند باعث افت قند خون شود. اختلالات کلیه که می تواند بدن را از دفع صحیح داروها باز دارد به دلیل تجمع آن گروه از داروها می تواند بر سطح گلوکز تاثیر بگذارد.
گرسنگی طولانی مدت: همانطور که اختلال خوردن در بی اشتهایی عصبی رخ می دهد می تواند منجر به مقدار کمی از مواد مورد نیاز بدن برای تولید گلوکز شود.
تولید بیش از حد انسولین: تومور نادر لوزالمعده (انسولینوما) می تواند باعث تولید بیش از حد انسولین و در نتیجه افت قند خون شود. تومورهای دیگر نیز می توانند منجر به تولید بیش از حد مواد شبه انسولین شوند. بزرگ شدن سلول های لوزالمعده که انسولین تولید می کنند می تواند منجر به ترشح بیش از حد انسولین و افت قند خون شود.
کمبود هورمون: برخی از اختلالات تومور غده فوق کلیه و هیپوفیز می تواند منجر به کمبود هورمون های اصلی شود که تولید گلوکز را تنظیم می کنند. اگر کودکان هورمون رشد کمی داشته باشند ممکن است دچار افت قند خون شوند.
کاهش قند خون بعد از غذا
هیپوگلیسمی به طور معمول هنگامی رخ می دهد که غذا نخورده باشید، اما نه همیشه. برخی اوقات علائم هیپوگلیسمی بعد از برخی وعده های غذایی حاوی مقدار زیادی قند رخ می دهد زیرا بدن انسولین بیشتری از میزان نیاز خود تولید می کند.
این نوع از افت قند خون که به آن هیپوگلیسمی واکنشی یا افت قند خون بعد از غذا گفته می شود در افرادی که جراحی بای پس معده داشته اند بیشتر رخ می دهد.
بیشتر بخوانید:تاثیر پتاسیم بر فشار خون بالا
عوارض هیپوگلیسمی
کاهش قند خون درمان نشده می تواند منجر به موارد زیر شود:
تشنج
از دست دادن هوشیاری
مرگ
همچنین کاهش قند خون به موارد زیر منجر می شود:
سرگیجه و ضعف
سقوط
صدمات
حوادث وسایل نقلیه موتوری
خطر بیشتر زوال عقل در افراد میانسال و سالمند
عدم آگاهی از افت قند خون
با گذشت زمان دوره های مكرر افت قند خون می تواند منجر به عدم آگاهی از افت قند خون شود. بدن و مغز دیگر علائم و نشانه هایی ، مانند لرز یا ضربان نامنظم قلب ایجاد نمی کند که هشدار دهنده کاهش قند خون باشد. هنگام وقوع این اتفاق خطر افت قند خون شدید و تهدید کننده زندگی افزایش می یابد.
دیابت درمان نشده
در صورت ابتلا به دیابت قسمت های پایین قند خون ناراحت کننده و حتی ترسناک است. ترس از افت قند خون باعث می شود انسولین کمتری مصرف کنید تا اطمینان حاصل شود سطح قند خون خیلی پایین نخواهد آمد. این امر منجر به دیابت کنترل نشده می شود. دوز داروی دیابت خود را بدون نظر پزشک تغییر ندهید.
روش های جلوگیری
اگر دیابت دارید
برنامه مدیریت دیابت خود را دنبال کنید. در صورت مصرف داروهای جدید اگر برنامه غذایی یا داروی خود را تغییر می دهید یا ورزش جدیدی را اضافه می کنید باید با پزشک خود در مورد اینکه چگونه این تغییرات بر مدیریت دیابت و خطر ابتلا به قند خون پایین تاثیر می گذارد مشورت کنید.
دستگاه مانیتورینگ مداوم گلوکز (CGM) برای برخی از افراد به ویژه در گروهی که از عدم آگاهی از افت قند خون برخوردار هستند یک گزینه محسوب می شود. این دستگاه دارای یک سیم کوچک است که زیر پوست قرار داده شده و می تواند قند خون را به گیرنده ارسال کند. اگر سطح قند خون خیلی پایین باشد برخی از مدل های CGM با زنگ هشدار آلارم می دهند. برخی از پمپ های انسولین در حال حاضر با CGM ها ادغام شده اند و می توانند هنگام جلوگیری از کاهش قند خون سرعت انسولین را متوقف کنند.
اگر دیابت ندارید
برای دوره های مکرر هیپوگلیسمی خوردن وعده های غذایی مکرر در طول روز یک روش توقف برای جلوگیری از پایین آمدن سطح قند خون است. با این حال، این روش به عنوان یک استراتژی بلند مدت توصیه نمی شود و باید برای شناسایی و درمان علت افت قند خون با پزشک خود صحبت کنید.
مترجم: الهه زارعی
