برای همه ما پیش آمده گاهی اوقات در شرایطی قرار بگیریم که دچار استرس شویم. استرس پاسخ طبیعی بدن نسبت به شرایطی است که بدن باید نسبت به آن‌ها واکنش مناسبی را بروز دهد. عوامل مختلفی می‌توانند باعث وقوع استرس شوند و این موضوع با توجه به افراد و شرایطی که در آن قرار دارند، متفاوت است. برخی از افراد به دلیل مسائلی که در شغل خود دارند، دچار نگرانی و تشویش می‌شوند. برای دانش‌آموزان، امتحان و تکالیف می‌تواند عامل ایجاد کننده‌ی استرس باشد. با این حال چیزی که باید بدانیم، این است که دچار شدن به استرس، پاسخ طبیعی بدن نسبت به شرایط است و تنها زمانی خطرناک است که به استرس مزمن تبدیل شود.
استرس چیست؟
استرس پاسخ طبیعی بدن در برابر شرایط آسیب‌زا است و وقتی احساس می‌شود که فرد در معرض اتفاقات یا شرایطی قرار گیرد که به آن علائم استرس‌زا می‌گویند. استرس دو نوع است:
- استرس حاد: استرس کوتاه‌مدت و شکل معمول‌تر و مرسوم‌تر استرس است.
- استرس مزمن: این نوع استرس، در طول یک دوره طولانی شدت می‌یابد و بسیار مضر است.
علائم استرس کدامند؟
به مانند تمامی اختلالات و بیماری‌ها، هنگام دچار شدن به استرس برخی از علائم بروز پیدا می‌کنند. علائم استرس می‌توانند علائم فیزیکی و علائم احساسی باشند. البته نوع و شدت علائم با توجه به نوع استرسی که یک نفر تجربه می‌کند می‌تواند متغیر باشد. عوامل زیادی می‌توانند بر استرس تاثیر بگذارند. برای مثال، بر اساس یک تحقیق در سال ۲۰۱۲، عواملی مانند مشکلات مالی و یا اداره کردن خانواده به صورت تنهایی (تنها پدر و یا تنها مادر)، باعث وقوع استرس در والدین می‌شوند و می‌توانند باعث بروز چاقی در فرزندان آن‌ها شوند.
تعرق، سردرد و بروز تیک‌های عصبی برخی از علائم فیزیکی استرس هستند. استرس علائم احساسی‌ای مانند خستگی، احساس ناامنی و فراموش‌کاری نیز دارد. فردی که دچار استرس است ممکن است به برخی رفتارها مانند پرخوری، مصرف دخانیات، گریه کردن مکرر و زودرنجی و عصبانیت روی آورد. همچنین اگر فردی مکررا در معرض عوامل استرس‌زا باشد و دچار استرس مزمن شود، علائم استرس وی می‌توانند به صورت زیر باشند:
- اضطراب
- افسردگی
- بیماری‌های قلبی
- فشار خون بالا
- ایمنی پایین در برابر بیماری
نقش هورمون کورتیزول در استرس چیست؟
هنگامی که فردی در محیط استرس‌زا قرار گیرد، برخی تغییرات فیزیولوژیکی در وضعیت بدن او به وجود می‌آید. در این جا هورمونی به نام هورمون کورتیزول از غدد فوق کلیوی ترشح می‌شود. هورمون کورتیزول را هورمون استرس نیز می‌نامند. پس از ترشح هورمون کورتیزول، علائم استرس نمایان می‌شوند. در واقع هورمون کورتیزول بر اساس مکانیزم «ستیز و گریز» ترشح می‌شود. این مکانیزم به این معنی است که بدن یا باید از خطری که او را تهدید می‌کند فرار کند یا اینکه خود را برای مقابله با آن آماده سازد. اگر می‌خواهید در مورد هورمون کورتیزول بیشتر بدانید، می‌توانید مقالهی هورمون کورتیزول چیست را مطالعه کنید.
هورمون کورتیزول چه ربطی به سندروم کوشینگ دارد؟
هورمون کورتیزول، یک هورمون استروئیدی است. به این معنی که از کلسترول تولید می‌شود. اگر فردی بیش از حد در معرض علائم استرس قرار گیرد و میزان هورمون کورتیزول ترشح شده توسط غدد فوق کلیوی وی زیاد باشد، فرد به یک بیماری به نام سندروم کوشینگ دچار می‌شود. این بیماری علائمی دارد. مانند:
- ضعف عضلانی
- افزایش عطش
- افزایش ادرار
همچنین خستگی و اختلال در عملکرد مغز نیز از دیگر مشکلاتی هستند که به سبب بالا بودن ترشح هورمون کورتیزول می‌توانند برای فرد به وجود بیایند. اگر می‌خواهید در مورد علائم استرس بیشتر بدانید، می‌توانید مقالهی علائم استرس را مطالعه کنید.
چطور میزان هورمون کورتیزول را برای کاهش علائم استرس به کنترل درآوریم؟
برای پیشگیری از بیماری‌های و مشکلاتی که از بالا بودن هورمون کورتیزول ناشی می‌شوند، باید تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کرد که به موجب آن‌ها میزان استرس کاهش یابد. خوشبختانه راه‌های زیادی برای کنترل استرس وجود دارد. استفاده از برخی از این روش‌ها به تمرین احتیاج ندارد و می‌توان آن‌ها را هر جایی انجام داد. مانند:
هدایت کردن قوه تخیل به سمت موضوعی خاص
سعی کنید از ذهن خود را از فضایی که در آن حضور دارید بیرون ببرید. مثلا تصویر کنید کنار ساحل نشسته‌اید و امواج دریا را تماشا می‌کنید، یا سعی کنید خاطرات خوب خود را به خاطر بیاورید. برای این کار می‌توانید برای چند دقیقه چشمان خود را ببندید و به چیزی دیگر فکر کنید. این کار می‌تواند به کم‌رنگ شدن علائم و درمان استرس شما کمک کند . اگر مایل هستید در مورد راه‌های درمان استرس بیشتر بدانید می‌توانید مقالهی درمان استرس و راه‌های کاهش آن را مطالعه کنید.
داشتن خواب مناسب
ما تقریبا یک سوم عمر خود را در خواب هستیم. خوب اهمیت بالایی در تصفیه ضایعات مغزی دارد و به ما کمک می‌کند انرژی تحلیل رفته‌ی خود را بازیابی کنیم. داشتن خواب کافی و مناسب می‌تواند در کنترل میزان هورمون کورتیزول نقش داشته باشد. هنگامی که برای مدتی طولانی دچار کمبود خواب باشید میزان هورمون کورتیزول با افزایش مواجه می‌شود. به همین دلیل لازم است به میزان کیفیت خواب خود توجه لازم را داشته باشید.
جمبع‌بندی نهایی
در این نوشته، مختصرا در مورد استرس و برخی علائم آن صحبت شد. همچنین در مورد هورمون کورتیزول و نقش آن به عنوان هورمون استرس نیز توضیح داده شد. همانطور که گفتیم استرس پاسخ طبیعی بدن در هنگام مواجهه با بدن است. در هنگام قرار گرفتن در معرض شرایط استرس‌زا، هورمون کورتیزول از غدد فوق کلیوی ترشح می‌شود و با بروز علائم استرس به بدن کمک می‌کند تا یا از خطر فرار کند یا خود را برای مواجهه با آن آماده سازد. علائم استرس، علائم احساسی و فیزیکی هستند و می‌توانند منجر به رفتارهایی مانند پرخوری و مصرف دخانیات نیز بشوند. برای درمان استرس و کاهش ترشح هورمون کورتیزول نیز، باید تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کرد و به اهمیت خواب کافی توجه داشت.
