بیماری آلزایمر به عنوان یک اختلال عصبی پیشرونده باعث کوچک شدن مغز (آتروفی) و مرگ سلول های مغزی می شود. بیماری آلزایمر از شایع ترین علت زوال عقل محسوب می شود، کاهش مداوم مهارت های تفکر، رفتاری و اجتماعی که بر توانایی فرد برای عملکرد مستقل تاثیر می گذارد.
تقریبا 5.8 میلیون نفر در ایالات متحده 65 سال به بالا با بیماری آلزایمر زندگی می کنند. از این تعداد 80 درصد 75 سال به بالا هستند. از بین تقریبا 50 میلیون نفر در جهان مبتلا به زوال عقل بین 60 تا 70 درصد از آنها مبتلا به بیماری آلزایمر هستند.
علائم اولیه این بیماری شامل فراموشی رویدادها یا مکالمات اخیر است. با پیشرفت بیماری، فرد مبتلا به آلزایمر دچار اختلال شدید حافظه می شود و توانایی انجام کارهای روزمره خود را از دست می دهد. داروها به طور موقت پیشرفت علائم را بهبود بخشیده یا آهسته می کنند.
این درمان ها برخی اوقات می توانند به افراد مبتلا به آلزایمر برای افزایش بهبود عملکرد و حفظ استقلال کمک کنند. برنامه ها و خدمات مختلف نیز می توانند به افراد مبتلا به بیماری آلزایمر و مراقبین آنها کمک کنند. هیچ درمانی برای بیماری آلزایمر یا تغییر روند بیماری در مغز وجود ندارد. به گزارش مایو کلینیک، در مراحل پیشرفته بیماری، عوارض ناشی فقدان عملکرد مغز مانند کم آبی بدن، سوء تغذیه یا عفونت منجر به مرگ می شود.
علائم بیماری آلزایمر
از دست دادن حافظه علامت اصلی بیماری آلزایمر محسوب می شود. علائم اولیه شامل مشکل در به خاطر سپردن رویدادها یا مکالمات اخیر است. با پیشرفت بیماری، اختلالات حافظه تشدید شده و سایر علائم ظاهر می شود.
در ابتدا فرد مبتلا به آلزایمر از مشکل در به خاطر سپردن چیزها و سازماندهی افکار آگاه است. یکی از اعضای خانواده یا دوست به احتمال زیاد متوجه تشدید علائم می شود. تغییرات مغزی مرتبط با بیماری آلزایمر باعث افزایش مشکلات زیر می شود:
حافظه
همه افراد گاه به گاه دچار نقص حافظه می شوند، اما از دست دادن حافظه مرتبط با بیماری آلزایمر همچنان ادامه دارد و بدتر می شود و بر توانایی کار در محل کار یا خانه تاثیر می گذارد. افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است:
- جملات و سوالات خود را بارها و بارها تکرار کنند
- مکالمات، قرارها یا رویدادها را فراموش کنند و حتی بعدا آنها را به خاطر نیاورند
- به طور معمول اموال خود را جا به جا می گذارند، اغلب آنها را در مکان های غیرمنطقی قرار می دهند
- در مکان های آشنا گم می شوند
- در نهایت نام اعضای خانواده و وسایل روزمره را فراموش می کنند
- در یافتن کلمات مناسب برای شناسایی اشیاء، بیان افکار یا شرکت در مکالمات مشکل دارند
تفکر و استدلال
بیماری آلزایمر باعث بروز مشکل در تمرکز و تفکر به ویژه در مورد مفاهیم انتزاعی مانند اعداد می شود. چند وظیفه ای به طور ویژه سخت است و مدیریت امور مالی، بررسی دسته چک و پرداخت قبوض به موقع دشوار باشد. در نهایت فرد مبتلا به آلزایمر نمی تواند اعداد را تشخیص دهد.
بیشتر بخوانید:بررسی علل درد شانه و کتف
قضاوت و تصمیم گیری
آلزایمر باعث کاهش توانایی تصمیم گیری و قضاوت منطقی در شرایط روزمره می شود. به عنوان مثال، یک فرد ممکن است در تعاملات اجتماعی انتخاب های نامناسب یا نامشخصی انجام دهد یا لباس های نامناسب در آب و هوای خاص بپوشد. حتی احتمال می رود پاسخ موثر به مشکلات روزمره مانند سوختن غذا روی اجاق گاز یا شرایط رانندگی غیر منتظره برای این افراد دشوارتر باشد.
برنامه ریزی و انجام کارهای آشنا
فعالیت های روزمره که نیاز به مراحل متوالی دارد مانند برنامه ریزی و پخت غذا یا انجام یک بازی مورد علاقه با پیشرفت بیماری به یک مبارزه تبدیل می شود. در نهایت، افراد مبتلا به آلزایمر پیشرفته اغلب نحوه انجام کارهای اساسی مانند لباس پوشیدن و حمام کردن را فراموش می کنند.
تغییراتی در شخصیت و رفتار
تغییرات مغزی که در بیماری آلزایمر رخ می دهد می تواند بر خلق و خو و رفتارها تاثیر بگذارد. مشکلات شامل موارد زیر است:
- افسردگی
- بی تفاوتی
- کناره گیری اجتماعی
- نوسانات خلقی
- بی اعتمادی به دیگران
- تحریک پذیری و پرخاشگری
- تغییر در عادات خواب
- سرگردانی
- از بین رفتن حجب و حیا
- هذیان گویی مانند باور اینکه چیزی به سرقت رفته
مهارت های حفظ شده
بسیاری از مهارت های مهم حتی در صورت تشدی علائم برای مدت طولانی تری حفظ می شوند. مهارت های حفظ شده شامل خواندن یا گوش دادن به کتاب ها، قصه گویی و یادآوری خاطرات، آواز خواندن، گوش دادن به موسیقی، رقصیدن، طراحی یا انجام کاردستی است.
این مهارت ها مدت بیشتری حفظ می شوند زیرا توسط قسمت هایی از مغز تحت تاثیر قرار می گیرند که بعدها در طول بیماری ایجاد می شوند.
زمان مراجعه به پزشک
تعدادی از شرایط از جمله قابل درمان ها می توانند منجر به از دست دادن حافظه یا سایر علائم زوال عقل شوند. در صورت نگرانی پیرامون حافظه یا سایر مهارت های تفکری خود برای ارزیابی و تشخیص کامل با پزشک خود مشورت کنید.
علل بروز آلزایمر
علل دقیق بیماری آلزایمر هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما در سطح ابتدایی پروتئین های مغز عملکرد طبیعی خود را از دست می دهند که باعث ایجاد اختلال در کار سلول های مغزی (سلول های عصبی) و ایجاد یک سری رویدادهای سمی می شود. نورون ها آسیب می بینند، ارتباطات خود را با یکدیگر از دست می دهند و در نهایت می میرند.
دانشمندان بر این باورند برای اکثر مردم، بیماری آلزایمر ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی، شیوه زندگی و عوامل محیطی است که به مرور زمان بر مغز تاثیر می گذارند. کمتر از یک درصد مواقع، آلزایمر ناشی از تغییرات ژنتیکی خاصی است که فرد را به سمت ابتلا به این بیماری سوق می دهند. این موارد نادر به طور معمول منجر به بروز بیماری در میانسالی می شود.
آسیب اغلب در ناحیه ای از مغز کنترل کننده حافظه شروع می شود، اما این روند سال ها قبل از بروز نخستین علائم شروع می شود. از بین رفتن سلول های عصبی به طریقی تا حدودی قابل پیش بینی به سایر مناطق مغز سرایت می کند. در اواخر مرحله بیماری مغز به طور قابل توجهی کوچک می شود. محققان در تلاش برای درک علت بیماری آلزایمر بر نقش دو پروتئین متمرکز شده اند:
پلاک ها آمیلوئید بتا قطعه ای از پروتئین بزرگ تر است. هنگام تجمع این تکه ها با هم به نظر می رسد اثر سمی بر نورون ها داشته و ارتباط سلول به سلول را مختل می کند. این خوشه ها رسوبات بزرگتری به نام پلاک های آمیلوئید تشکیل می دهند که شامل بقایای سلولی دیگر نیز می شوند.
گره ها پروتئین های تائو در حمل و نقل داخلی سیستم عصبی و حمل مواد مغذی و سایر مواد ضروری نقش دارند. در بیماری آلزایمر، پروتئین های تائو تغییر شکل می دهند و خود را در ساختارهایی به نام گره های عصبی فشاری سازماندهی می کنند. گره ها سیستم حمل و نقل را مختل کرده و برای سلول ها سمی است.
عوامل خطر برای ابتلا به بیماری آلزایمر
سن
افزایش سن به عنوان بزرگ ترین عامل خطر شناخته شده برای بیماری آلزایمر محسوب می شود. آلزایمر بخشی از روند طبیعی پیری نیست، اما با افزایش سن احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر افزایش می یابد. به عنوان مثال، یک مطالعه نشان می دهد سالانه چهار تشخیص جدید به ازای هزار نفر در سنین 65 تا 74 سال، 32 تشخیص جدید در هر هزار نفر در سنین 75 تا 84 سال و 76 تشخیص جدید در هر هزار نفر در سن 85 سال و بالاتر وجود دارد.
سابقه خانوادگی و ژنتیک
در صورت ابتلای یکی از بستگان درجه یک مانند والدین یا خواهر و برادر به این بیماری خطر ابتلا به آلزایمر تا حدودی افزایش می یابد. اکثر مکانیسم های ژنتیکی آلزایمر بین خانواده ها تا حد زیادی غیرقابل توضیح است و عوامل ژنتیکی به احتمال زیاد پیچیده هستند.
یکی از عوامل ژنتیکی که بهتر درک می شود ، شکلی از ژن آپولیپوپروتئین ایی است. تنوع ژن، APOE e4 خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می دهد. تقریبا 25 تا 30 درصد مردم حامل 4APOE e هستند، اما همه افراد با این تنوع ژنی به این بیماری مبتلا نمی شوند.
دانشمندان تغییرات نادر (جهش) را در سه ژن شناسایی کرده اند که عملا تضمین می کند فردی که یکی از آنها را به ارث برده باشد دچار آلزایمر می شود، اما این جهش ها کمتر از یک درصد افراد مبتلا به بیماری آلزایمر را تشکیل می دهند.
سندرم داون
بسیاری از افراد مبتلا به سندرم داون به بیماری آلزایمر مبتلا می شوند. این به احتمال زیاد مربوط به داشتن سه نسخه از کروموزوم 21 است و متعاقبا سه نسخه از ژن پروتئینی که منجر به ایجاد آمیلوئید بتا می شود. علائم و نشانه های آلزایمر در افراد مبتلا به سندرم داون 10 تا 20 سال زودتر از افراد عادی ظاهر می شود.
جنسیت
به نظر می رسد تفاوت کمی در خطر بین مردان و زنان وجود دارد، اما به طور کلی زنان بیشتری به این بیماری مبتلا هستند زیرا به طور عمومی بیشتر از مردان عمر می کنند.
اختلال شناختی خفیف
اختلال شناختی خفیف (MCI) کاهش حافظه یا سایر مهارت های تفکر است که برای سن افراد بیشتر از حد معمول است، اما این کاهش مانع از عملکرد فرد در محیط های اجتماعی یا کاری نمی شود.
افراد مبتلا به اختلال شناختی خفیف در معرض خطر قابل توجهی از ابتلا به زوال عقل هستند. هنگامی که نقص اولیه اختلال شناختی خفیف حافظه است، این بیماری به دلیل آلزایمر به زوال عقل تبدیل می شود. تشخیص اختلال شناختی خفیف تمرکز بیشتر روی تغییر شیوه زندگی سالم، ایجاد استراتژی هایی برای جبران از دست دادن حافظه و برنامه ریزی ملاقات های منظم پزشک برای نظارت بر علائم را تشویق می کند.
بیشتر بخوانید:فواید ویتامین C برای بدن/ عوارض مصرف بیش از حد این ویتامین
ضربه به سر
افرادی که دچار ضربه شدید سر شده اند بیشتر در معرض ابتلا به بیماری آلزایمر هستند. چندین مطالعه بزرگ نشان می دهد در افراد 50 سال به بالا که دچار آسیب مغزی شده اند خطر زوال عقل و بیماری آلزایمر افزایش می یابد. خطر در افراد مبتلا به آسیب مغزی شدیدتر و چندگانه افزایش می یابد. برخی از مطالعات نشان می دهند این خطر در 6 ماه نخست تا دو سال پس از آسیب مغزی بیشتر باشد.
آلودگی هوا
مطالعات روی فاز حیوانی نشان می دهد ذرات آلودگی هوا می توانند سرعت تخریب سیستم عصبی را افزایش دهند و مطالعات در فاز انسانی نیز حاکی از آن است که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا با خطر زوال عقل بیشتر همراه است.
مصرف زیاد الکل
از مدت ها پیش گفته می شد نوشیدن مقدار زیادی الکل باعث تغییرات مغزی می شود. چندین مطالعه و بررسی بزرگ نشان می دهند اختلالات ناشی از مصرف الکل با افزایش خطر ابتلا به زوال عقل به ویژه زوال عقل زودرس مرتبط است.
الگوهای ضعیف خواب
تحقیقات نشان می دهند الگوهای ضعیف خواب مانند مشکل در به خواب رفتن یا خواب ماندن با افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر مرتبط است.
سبک زندگی و سلامت قلب
تحقیقات نشان می دهند همان عوامل خطر مرتبط با بیماری های قلبی خطر ابتلا به آلزایمر را نیز افزایش می دهند. این شامل:
- عدم تحرک و ورزش
- چاقی
- سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود دست دوم
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- کنترل ضعیف دیابت نوع 2
همه این عوامل قابل اصلاح هستند، بنابراین تغییر عادات زندگی می تواند تا حدودی میزان خطر را تغییر دهد. به عنوان مثال، ورزش منظم و رژیم غذایی کم چرب و سرشار از میوه و سبزیجات با کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر مرتبط است.
یادگیری مادام العمر و مشارکت اجتماعی
مطالعات بین مشارکت مادام العمر در فعالیت های تحریک کننده ذهنی و اجتماعی و کاهش خطر ابتلا به آلزایمر ارتباط نشان می هد. سطوح پایین تحصیلات – کمتر از تحصیلات دبیرستانی – به نظر می رسد یک عامل خطر برای بیماری آلزایمر باشد.
عوارض بیماری آلزایمر
از دست دادن حافظه و زبان، اختلال در قضاوت و سایر تغییرات شناختی ناشی از آلزایمر می تواند درمان سایر بیماری ها را پیچیده کند. فرد مبتلا به آلزایمر نمی تواند موارد زیر را انجام دهد:
- چه دردی تجربه می کند
- علائم بیماری دیگر را توضیح دهد
- از برنامه درمانی تجویز شده پیروی کند
- عوارض جانبی ناشی از مصرف دارو را توضیح دهد
با پیشرفت بیماری آلزایمر تا آخرین مراحل تغییرات مغزی بر عملکردهای فیزیکی مانند بلع، تعادل و کنترل روده و مثانه تاثیر می گذارد. این اثرات می تواند آسیب پذیری را در برابر مشکلات بهداشتی اضافی مانند موارد زیر افزایش دهد:
- استنشاق غذا یا مایع در ریه ها (آسپیراسیون)
- آنفولانزا، ذات الریه و سایر عفونت ها
- افتادن
- شکستگی ها
- زخم بستر
- سوءتغذیه یا کم آبی بدن
- یبوست یا اسهال
- مشکلات دندانی مانند زخم دهان یا پوسیدگی دندان
راه های جلوگیری از بروز آلزایمر
بیماری آلزایمر یک بیماری قابل پیشگیری نیست. با این حال، تعدادی از عوامل خطرساز شیوه زندگی برای آلزایمر قابل تغییر است. شواهد نشان می دهند تغییر در رژیم غذایی، ورزش و عادات – گام هایی برای کاهش خطر بیماری های قلبی عروقی – خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و سایر اختلالات ایجاد کننده زوال عقل را کاهش می دهد.
انتخاب شیوه زندگی سالم برای حفظ سلامت قلب که خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش می دهد شامل موارد زیر است:
- ورزش منظم
- رژیم غذایی شامل محصولات تازه، روغن های سالم و غذاهای کم چرب اشباع مانند رژیم مدیترانه ای
- پیروی از دستورالعمل های درمانی برای کنترل فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا
- ترک سیگار
مطالعات نشان می دهند مهارت های تفکر حفظ شده در آینده و کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر با شرکت در رویدادهای اجتماعی، خواندن، رقصیدن، انجام بازی های فکری، خلق هنر، نواختن ساز و سایر فعالیت های نیازمند به مشارکت ذهنی و اجتماعی مرتبط است.
مترجم: الهه زارعی
