سندرم روده تحریک پذیر به عنوان یک اختلال طولانی مدت گوارشی می تواند باعث بروز ناراحتی مداوم شود. با این حال، اکثر افراد عوارض شدیدی را تجربه نمی کنند، همچنین افراد از سندرم روده تحریک پذیر به عنوان کولیت اسپاستیک، کولیت مخاطی و روده بزرگ عصبی یاد می کنند. سندرم روده تحریک پذیر در گروه بیماری های مزمن قرار می گیرد. با این حال، علائم آن در طول سال ها تغییر می کند، بنابراین با یادگیری مدیریت بیماری علائم اغلب بهبود می یابد.
تا همین اواخر دانشمندان به طور قطع نمی دانستند چه چیزی باعث سندرم روده تحریک پذیر می شده، اما شواهد فزاینده ای وجود دارد که نشان می دهند میکروب های موجود هنگام گاستروانتریت عفونی باعث بروز واکنش طولانی مدت می شوند. به گزارش مدیکال نیوزتودی، در این مقاله علائم، علل و درمان و چگونگی تاثیر رژیم غذایی بر سندرم روده تحریک پذیر مورد بررسی قرار می گیرد.
شایع ترین علائم سندرم روده تحریک پذیر عبارتند از:
تغییر در عادات روده
درد و گرفتگی شکم که اغلب پس از دفع مدفوع کاهش می یابد
احساس خالی بودن روده ها پس از دفع مدفوع
عبور گاز اضافی
دفع مخاط از راست روده
نیاز ناگهانی و فوری به استفاده از حمام
تورم یا نفخ شکم
علائم اغلب بعد از غذا تشدید می شوند. شعله ور شدن ممکن است چند روز طول بکشد سپس علائم یا بهبود می یابد یا به طور کامل برطرف می شود. علائم و نشانه ها در افراد مختلف متفاوت است. علائم این بیماری اغلب شبیه علائم سایر بیماری ها و شرایط هستند و قسمت های مختلف بدن را می توانند تحت تاثیر قرار دهند. اینها شامل موارد زیر است:
تکرر ادرار
هالیتوز یا بوی بد دهان
سردرد
درد مفاصل یا عضلات
خستگی مداوم
در زنان رابطه جنسی دردناک یا دیسپارونیا
قاعدگی نامنظم
اضطراب و افسردگی نیز ممکن است رخ دهد، اغلب به دلیل ناراحتی و خجالت همراه با این بیماری است.
رژیم غذایی در سندرم روده تحریک پذیر
عوامل رژیم غذایی می توانند در ایجاد علائم سندرم روده تحریک پذیر نقش داشته باشند. علائم اغلب پس از مصرف برخی محصولات مانند شکلات، شیر یا الکل تشدید می شوند و احتمال می رود باعث بروز یبوست یا اسهال شوند.
برخی از میوه ها، سبزی ها و نوشابه ها می توانند باعث ایجاد نفخ و ناراحتی شوند. هنوز مشخص نیست آیا حساسیت غذایی یا عدم تحمل در آن نقش دارد یا خیر. محرک های معمول رژیم غذایی برای گرفتگی یا نفخ شامل مواد غذایی است که باعث نفخ می شوند، مانند:
لوبیا
کرفس
پیاز
هویج
کشمش
موز
زردآلو
آلو
جوانه بروکسل
پرتزل
شیرینی
سایر مواد غذایی که می توانند باعث شعله ور شدن شوند عبارتند از:
محصولات لبنی
صمغ بدون قند
آب نبات
محصولات حاوی کافئین ممکن است به دلیل قند، سوربیتول یا عدم تحمل کافئین نیز باعث تشدید علائم سندرم روده تحریک پذیر شوند
مراحل رژیم غذایی که به فرد در کاهش خطر ابتلا به شعله ور کمک می کند عبارتند از:
مدیریت مصرف فیبر: برخی از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر باید میزان فیبر خود را افزایش دهند، در حالی که برخی دیگر باید کمتر مصرف کنند. سطح متعادل فیبر در رژیم غذایی می تواند به هضم سالم کمک کند.
مکمل های پروبیوتیکی: مصرف پروبیوتیک ها به برخی از افراد کمک می کنند. پروبیوتیک ها به عنوان باکتری های مفید از سلامت روده حمایت می کنند. فرد ممکن است بلافاصله اثرات بهبودی را احساس نکند، بنابراین باید چند هفته طول بکشد تا تاثیر آن بر سلامت روده را در مدت زمان طولانی تری بسنجد.
دفترچه یادداشت غذایی: ثبت سوابق مواد غذایی خاص در رژیم غذایی و اثرات جسمانی آنها به فرد در تشخیص مواد غذایی محرک اصلی کمک می کند.
تغییر در عادات غذایی می تواند به کنترل علائم کمک کند. هیچ رژیم غذایی سندرم روده تحریک پذیر برای هر فردی کار نمی کند، بنابراین یک فرد ممکن است برای یافتن رژیم غذایی ثابت و راحت مختص خود مرحله آزمایش و خطا را طی کند.
علل بروز سندرم روده تحریک پذیر
هنوز مشخص نشده چه چیزی باعث بروز سندرم روده تحریک پذیر می شود، اما کارشناسان معتقدند عوامل میکروبی ممکن است نقش کلیدی را در ابتلا به آن ایفا کنند. محققان آن را با مسمومیت غذایی مرتبط می دانند.
در واقع، از هر 9 نفر یک نفر مسمومیت غذایی را تجربه می کند، سپس دچار سندرم روده تحریک پذیر می شود. به نظر می رسد میکروب های دخیل در گاستروانتریت عفونی بر سیستم ایمنی بدن تاثیر دارد که منجر به تغییرات طولانی مدت در روده می شود. عوامل دیگری که نقش دارند عبارتند از:
رژیم غذایی
عوامل محیطی مانند استرس
عوامل ژنتیکی
هورمون ها
اندام های گوارشی با حساسیت بالا نسبت به درد
یک واکنش غیر معمول به عفونت
نقص در ماهیچه هایی که غذا را در بدن حرکت می دهند
ناتوانی دستگاه عصبی مرکزی (CNS) در کنترل دستگاه گوارش
وضعیت روحی و روانی فرد می تواند در توسعه سندرم روده تحریک پذیر نقش داشته باشد. افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) بیشتر در معرض ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر هستند. در نظر داشته باشید این بیماری مسری نیست و ارتباطی با سرطان ندارد.
تغییرات هورمونی می تواند علائم را تشدید کند. به عنوان مثال، علائم اغلب در زنان در زمان قاعدگی شدیدتر می شود. عفونت هایی مانند گاستروانتریت ممکن است باعث ایجاد سندرم روده تحریک پذیر پس از عفونت (PI-IBS) شود.
آیا سندرم روده تحریک پذیر قابل درمان است؟
هیچ درمان قطعی برای سندرم روده تحریک پذیر وجود ندارد. با این حال، اگر فرد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر از محرک ها اجتناب کند، رژیم غذایی خود را کنترل کند و از توصیه پزشک خود پیروی کند می تواند خطر ابتلا به بیماری و ناراحتی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. هدف از گزینه های درمانی سندرم روده تحریک پذیر تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی است.
درمان سندرم روده تحریک پذیر
درمان سندرم روده تحریک پذیر به طور معمول شامل برخی تغییرات رژیم غذایی، شیوه زندگی و یادگیری نحوه مدیریت استرس است.
مدیریت رژیم غذایی
مراحل زیر به بهبود و کنترل علائم کمک می کنند:
اجتناب از مصرف جایگزین های قند در برخی از آدامس ها، غذاهای رژیمی و شیرینی های بدون قند زیرا می توانند باعث بروز اسهال شوند
مصرف بیشتر غذاهای حاوی جو دوسر برای کاهش گاز یا نفخ
عدم حذف وعده های غذایی
هر روز سر ساعت مشخص غذا بخورید
آهسته غذا خوردن
محدود کردن مصرف الکل
اجتناب از نوشیدنی های گازدار و شیرین مانند نوشابه
محدود کردن مصرف برخی میوه ها و سبزیجات
حداقل هشت لیوان مایعات در روز بنوشید
اجتناب از مصرف گلوتن می تواند خطر ابتلا به شعله ور شدن را کاهش دهد. محصولات غذایی و جایگزین های بدون گلوتن در حال حاضر به طور گسترده ای در دسترس هستند.
اضطراب و استرس
موارد زیر به کاهش یا تسکین علائم کمک می کنند:
تکنیک های آرام سازی از جمله تمرینات یا مدیتیشن
فعالیت هایی مانند تای چی یا یوگا
ورزش منظم بدنی
مشاوره استرس یا رفتار درمانی شناختی
داروها
داروهای زیر به بهبود و کنترل علائم سندرم روده تحریک پذیر کمک می کنند:
داروهای ضد اسپاسم: این داروها با شل کردن ماهیچه های روده گرفتگی و درد شکم را کاهش می دهند.
ملین های حجیم: این داروها می توانند به فرد در رفع یبوست کمک کنند البته باید در مصرف آنها احتیاط شود.
داروهای ضد تحرک: این داروها می توانند علائم اسهال را کاهش دهند. گزینه ها شامل لوپرامید است که انقباضات ماهیچه های روده را آهسته می کند.
داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای (TCA): این داروها اغلب به کاهش درد و گرفتگی عضلات کمک می کنند.
داروهای خاص درمان سندرم روده تحریک پذیر عبارتند از:
آلوسترون: برای اسهال شدید سندرم روده تحریک پذیر غالب در زنان
لوبیپروستون: برای سندرم روده تحریک پذیر غالب یبوست در زنان
ریفاکسیمین: به عنوان یک آنتی بیوتیک می تواند به کاهش اسهال در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر کمک کند
ایلوکسادولین
این موارد به طور معمول آخرین خط درمان محسوب می شوند در صورتی که سایر شیوه های زندگی یا مداخلات درمانی با شکست مواجه شده باشند و علائم همچنان شدید باشند.
درمان روانشناختی
برخی از افراد درمان روانشناختی را در کاهش علائم سندرم روده تحریک پذیر و تاثیر علائم مفید می دانند
هیپنوتیزم درمانی: این شیوه درمانی می تواند به تغییر نحوه واکنش ذهن ناخودآگاه به علائم جسمانی کمک کند.
رفتار درمانی شناختی: این شیوه درمانی به افراد کمک می کند تا استراتژی هایی را برای واکنش متفاوت نسبت به شرایط از طریق تکنیک های آرام سازی و نگرش مثبت ایجاد کنند.
ورزش نیز می تواند به کاهش علائم در برخی افراد کمک کند.
همانطور که کارشناسان در مورد پیوندهای احتمالی بین سندرم روده تحریک پذیر و فعالیت میکروبی اطلاعات بیشتری کسب می کنند روزنه امید وجود دارد که روزی درمان های جدیدی برای غلبه بر این بیماری در دسترس قرار گیرد.
تشخیص سندرم روده تحریک پذیر
تا همین اواخر هیچ تصویربرداری یا آزمایش خاصی برای حمایت از تشخیص سندرم روده تحریک پذیر وجود نداشت. با این حال، در حال حاضر یک آزمایش خون می تواند به طور دقیق د رتشخیص آن کمک کند که آیا فرد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر همراه با اسهال یا بیماری روده تحریک پذیر است یا خیر.
در طول تشخیص پزشک شرایط و علائم مشابه سندرم روده تحریک پذیر را نیز رصد می کند، همچنین روشی را برای طبقه بندی علائم دنبال می کنند. سه نوع اصلی سندرم روده تحریک پذیر وجود دارد:
سندرم روده تحریک پذیر با یبوست: فرد دچار درد معده، ناراحتی، نفخ، دفعات نادر یا تاخیری روده یا مدفوع سفت یا توده ای می شود.
سندرم روده تحریک پذیر با اسهال: معده درد، ناراحتی، نیاز فوری به توالت رفتن، مدفوع بسیار مکرر یا مدفوع آبکی یا شل وجود دارد.
سندرم روده تحریک پذیر با الگوی متناوب مدفوع: فرد هم یبوست و هم اسهال را تجربه می کند.
بسیاری از افراد با گذشت زمان انواع مختلفی از سندرم روده تحریک پذیر را تجربه می کنند. پزشک اغلب می تواند با پرسیدن سوال درباره علائم، سندرم روده تحریک پذیر را تشخیص دهد، به عنوان مثال:
آیا تغییری در عادات روده مانند اسهال یا یبوست ایجاد شده است؟
آیا درد یا ناراحتی در شکم وجود دارد؟
هر چند وقت فرد احساس نفخ می کند؟
آزمایش خون به پیگیری سایر شرایط احتمالی نیز کمک می کند، از جمله:
عدم تحمل لاکتوز
رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک
بیماری سلیاک
اگر علائم یا نشانه های خاصی وضعیت متفاوتی را نشان می دهد انجام آزمایش بیشتری لازم است که شامل:
کم خونی
تورم موضعی در راست روده و شکم
کاهش وزن بدون دلیل
درد شکم در شب
تشدید علائم به تدریج
مقدار قابل توجهی خون در مدفوع
سابقه خانوادگی بیماری التهابی روده، سرطان روده بزرگ یا بیماری سلیاک
افراد دارای سابقه سرطان تخمدان، افراد سال به بالا با تغییر عادات روده نیاز به آزمایش بیشتری دارند که این امر می تواند خطر ابتلا به سرطان روده را نشان دهد.
عوامل خطر برای سندرم روده تحریک پذیر
بررسی 38 مطالعه در سال 2019 نشان داد ویژگی ها و شرایط زیر خطر ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر را افزایش می دهد:
گاستروانتریت
افزایش سن
سابقه اضطراب یا افسردگی
استرس
استفاده بیش از حد از مراقبت های بهداشتی
سابقه خانوادگی ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر
درد
اختلالات خواب
تحقیقات در مورد سندرم روده تحریک پذیر در حال توسعه اقدامات پیشگیرانه برای کنترل و بهبود علائم و درمان های جدید است. در حال حاضر، توجه به رژیم غذایی و مدیریت استرس بهترین گام ها برای جلوگیری از بروز ناراحتی است.
مترجم: الهه زارعی
