اگر شما هم قصد درمان ناباروری و اقدام به بچه‌دار شدن با روش IVF دارید، حتماً این سؤال برایتان پیش آمده که چه دلایلی باعث آی وی اف ناموفق می‌شود. تکنیک لقاح آزمایشگاهی یا آی‌وی‌اف، یکی از روش‌های رایج درمان نازایی در سراسر جهان است که قدمت زیادی ندارد ولی نتایج قابل قبولی را در درمان زوج‌های نابارور ارائه داده است. بااین‌حال، آی وی اف نیز مانند سایر روش‌های درمانی درصد موفقیت صددرصدی ندارد و در برخی موارد با شکست مواجه می‌شود.
همچنین گاهی به علت شکست مکرر IVF و عدم بارداری زن، پزشک راهکارهای دیگری را پیشنهاد می‌دهد. از همین رو لازم است زوج‌های نابارور پیش از اقدام به درمان IVF از عوامل شکست و راه‌های افزایش موفقیت این تکنیک مطلع شوند.
روش درمانی آی وی اف (IVF) چیست؟
روش لقاح خارج از رحم (In Vitro Fertilization) که به اختصار آی وی اف (IVF) نامیده می‌شود، تکنیکی است که طی آن پس از استخراج تخمک و اسپرم، این سلول‌های جنسی در آزمایشگاه لقاح می‌یابند. درواقع با انجام عمل پانکچر برای خارج کردن تخمک از تخمدان‌های زن و همچنین دریافت اسپرم از نمونه مایع منی مرد، این سلول‌های جنسی در مجاورت هم قرار داده می‌شوند تا لقاح صورت گیرد. سپس با گذشت چند تقسیم سلولی و بررسی سلامت رویان‌های به‌دست‌آمده، تعداد مشخصی از این جنین‌ها به روش واژینال به رحم زن منتقل می‌شود تا بارداری آغاز گردد.
در مواردی که مرد نیز دچار مشکلات اسپرم همچون نقص در مورفولوژی یا آزواسپرمی باشد، می‌توان به روش‌های دیگری نظیر بیوپسی یا نمونه‌برداری از بافت بیضه‌ها، اسپرم را استخراج کرد.
درصد موفقیت روش آی وی اف
همان‌طور که اشاره شد، آی وی اف یک روش صددرصد موفق نیست و طبق بررسی‌ها حدود ۲۵ درصد –و حداکثر ۴۰ درصد– از درمان‌های IVF به بارداری منجر می‌شود. بنابراین انتظار ۲ یا ۳ مرتبه منفی شدن IVF وجود دارد و نباید از درمان ناامید شد. در شرایطی که اولین مرتبه درمان IVF به نتیجه نرسد و نیاز به انجام آی وی اف برای بار دوم یا بیشتر وجود داشته باشد، فاصله بین دو آی وی اف بر اساس وضعیت جسمانی فرد و نظر پزشک تعیین می‌گردد.
علل IVF ناموفق
عدم موفقیت آی وی اف ناشی از عوامل مختلفی می‌باشد که برطرف نمودن آن‌ها نیازمند بررسی و معاینات دقیق پزشکی است. از مهم‌ترین علل شکست IVF می‌توان موارد زیر را نام برد:
- بالا بودن سن زنان
- کیفیت پایین تخمک و اسپرم یا جنین
- ایراد در فرایند لقاح آزمایشگاهی
- مشکلات رحمی
- شکست در فرایند لانه‌گزینی و کاشت جنین
- اختلالات کروموزومی
- سبک زندگی ناسالم
بالا بودن سن
از آن‌جایی که شانس بارداری با افزایش سن کاهش می‌یابد، احتمال شکست آی وی اف در سنین بالاتر نیز بیشتر است. طبق تحقیقات، درصد موفقیت IVF در زنان ۳۵ ساله حدود ۳۲ درصد و در بانوان ۴۰ ساله حداکثر ۱۶ درصد است. این در حالی است که خانم‌های زیر ۳۵ سال می‌توانند با احتمال ۴۰ درصد، به کمک تکنیک آی وی اف باردار شوند. افزایش سن علاوه بر کاهش ذخیره تخمدان و کاهش پاسخ تخمدان‌ها به داروهای هورمونی، مشکلاتی نظیر افت کیفیت تخمک‌ها و افزایش اختلالات کروموزومی در آن‌ها را به دنبال دارد.
کیفیت پایین تخمک، اسپرم و جنین
کیفیت جنین که وابسته به کیفیت تخمک و اسپرم است، اهمیت زیادی در موفقیت‌آمیز بودن IVF دارد. معمولاً شرایطی نظیر سن بالای خانم، استفاده از برخی داروها و سبک زندگی نامناسب (مصرف سیگار و الکل، قرارگیری در معرض مواد سمی و شیمیایی و…) کیفیت تخمک را کاهش می‌دهد.
سبک زندگی ناسالم روی افت کیفیت اسپرم مردان هم اثر می‌گذارد و قدرت تحرک آن‌ها را برای لقاح با تخمک کم می‌کند. بنابراین پایین بودن کیفیت جنین در آی وی اف ممکن است منجر به شکست این روش درمانی شود.
مشکل در فرایند لقاح آزمایشگاهی
در موارد معدودی، علت تشکیل نشدن جنین در آی وی اف و شکست فرایند لقاح به شرایط آزمایشگاه بستگی دارد. محیط کشت نامناسب، عدم رعایت بهداشت در فضای آزمایشگاه، دقت و مهارت پایین تکنسین مربوطه و… مانع از تشکیل جنین باکیفیت جهت انتقال به رحم زن می‌شود.
مشکلات رحمی
پزشک معمولاً علاوه بر بررسی سابقه بیماری‌ها و سلامت عمومی فرد، با روش‌هایی نظیر هیستروسکوپی به معاینه رحم می‌پردازد. گاهی به دلیل چسبندگی داخل رحم، نازک بودن آندومتر (پوشش داخلی رحم)، داشتن فیبروم و سپتوم رحمی، ابتلا به آندومتریوز، عفونت و هیدروسالپنکس (تورم لوله‌های فالوپ و تجمع مایع در آن‌ها) امکان رشد جنین در رحم فراهم نمی‌شود و روند درمان آی وی اف به شکست می‌انجامد.
باید گفت که معمولاً مشکلات رحمی جزو اصلی‌ترین دلایل شکست مکرر درمان ناباروری به شمار می‌رود و شانس موفقیت بارداری را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. البته در چنین شرایطی هم امکان بارداری با روش‌های دیگر –نظیر رحم جایگزین یا رحم اجاره‌ای– وجود دارد.
شکست در فرایند لانه‌گزینی و کاشت جنین
با تشکیل رویان در آزمایشگاه و انتقال جنین به رحم مادر، مدتی طول می‌کشد تا جنین در رحم شروع به رشد کند. این فرایند که به کاشت جنین یا لانه‌گزینی معروف است، نیازمند وجود شرایط مناسب در رحم برای طی شدن موفقیت‌آمیز روند درمان می‌باشد.
از عوامل مؤثر در لانه‌گزینی جنین در آی وی اف باید به مشکلاتی نظیر جریان خون ضعیف رحم، کیست و پولیپ تخمدان، استرس شدید مادر و… اشاره کرد. این عوامل باعث رشد نکردن جنین در رحم می‌شود و بارداری را متوقف می‌کند.
ناهنجاری‌های کروموزومی
وجود ناهنجاری‌های کروموزومی -اغلب در تخمک و گاهی در اسپرم- با افزایش خطر سقط جنین باعث شکست آی وی اف می‌شود. اختلالات کروموزومی ممکن است ناشی از برخی ویژگی‌های ارثی و ژنتیکی باشد؛ اما افزایش سن نیز با جلوگیری از تقسیم صحیح کروموزوم‌ها، اجازه رشد جنین و تولد موفقیت‌آمیز آن را نمی‌دهد. از جمله آزمایش‌های مفید برای تعیین مشکلات کروموزومی و علل شکست مکرر IVF می‌توان به تست‌های DFI و روش PGD اشاره کرد.
از دلایل دیگری که از روش pgd استفاده می شود، درصد موفقیت بالای این روش _نزدیک به 100 درصد_ در تعیین جنسیت جنین است.
سبک زندگی ناسالم
پیروی از یک سبک زندگی ناسالم مانند تغذیه نامناسب، قرارگیری مداوم در معرض استرس و اضطراب، مصرف سیگار یا استنشاق دود آن، داشتن اضافه‌وزن و چاقی مفرط، تماس با مواد سمی و شیمیایی و… از دیگر دلایل ناموفق بودن آی وی اف به شمار می‌رود. درصورت وجود چنین موانعی، بعد از آی وی اف منفی و پیش از اقدام به تکرار آن باید نسبت به اصلاح سبک زندگی خود اقدام نمود؛ در غیر این صورت احتمال شکست مجدد IVF وجود خواهد داشت.
علت آی وی اف ناموفق کدام بیماری ها است؟
وجود اختلالات انعقادی خون در زنان می تواند سبب تشکیل نشدن جنین در آی وی اف شود. به علاوه برخی از بیماری ها نظیر آندومتریوز، عفونت مزمن لوله های رحمی و… با آسیب رساندن به جنین یا ایجاد مانع برای لانه گزینی، می تواند از علل شکست آی وی اف و از رشد و لانه گزینی جنین جلوگیری کند و موجب عدم موفقیت در IVF شود. بنابراین می‌بایست پیش از آغاز درمان ناباروری و به کمک روش‌های مناسبی همچون دارودرمانی یا جراحی، درمان بیماری‌های مؤثر در IVF ناموفق انجام شود.
برای اطلاعات بیشتر در زمینه منفی شدن نتیجه ای وی اف و دلایل شکست مکرر این روش درمانی می‌توانید به لینک زیر مراجعه کنید:
https://raadinahealth.com/fa/blog/reasons-for-failure-of-ivf
سخن پایانی
استفاده از روش آی وی اف برای درمان ناباروری، یکی از رایج‌ترین راهکارهای فرزندآوری در زوج‌های نابارور است که در صورت طی کردن یک برنامه دقیق و پیروی از توصیه‌های پزشکی، درصد موفقیت قابل قبولی دارد. بااین‌حال، از آن‌جایی که این روش نیز مانند سایر درمان‌ها ممکن است با شکست مواجه شود، رعایت برخی نکات در سبک زندگی و اقدام به درمان بیماری‌های مؤثر بر IVF ضرورت دارد. باید دانست که بسیاری از افراد چند بار آی وی اف ناموفق داشته و سپس باردار شده‌اند. همچنین گزارش‌هایی درباره بارداری طبیعی بعد از IVF ناموفق وجود دارد. لذا در هیچ مرحله از درمان نباید امید خود را از دست داد و باید با حفظ آرامش و دوری از نگرانی یا استرس، درمان خود را پیش برد.
افرادی که قصد درمان ناباروری در شهر یزد (قطب درمان ناباروری ایران) یا در بقیه نقاط کشور را دارند، می‌توانند از طریق سایت رادینا سلامت اقدام کرده و مشاوره‌های لازم را دریافت نمایند. راه‌های ارتباط با رادینا سلامت:
03537283090 (بخش گردشگری سلامت)
یزد، بلوار شهید صدوقی، پل نواب، نبش کوچه نهم پاسدار، پلاک 50
