ماشین گرفتگی یا در واقع سرگیجه و تهوع افراد در خودرو در حال حرکت، یکی از متداول‌ترین بیماری‌هایی است که مسافران و سرنشینان خودرو از آن شکایت دارند. البته این ماشین گرفتگی بیش‌تر در میان کودکان و کهنسالان سابقه دارد و اگر گروه سنی نوجوانان و جوانان و بزرگسالان، از سرگیجه و تهوع در خودرو در حال حرکت شکایت داشته باشند، به نسبت دو گروه دیگر، نادر است.
سرگیجه و حالت تهوع در خودرو در حال حرکت، اتفاقی نادر برای گروه سنی کودکان و کهنسالان نیست و احتمال رخداد این مساله همواره وجود دارد. اما در این گفتار، راهکارهایی برای پیشگیری و درمان سرگیجه و تهوع در خودرو برای گروه‌های سنی مختلف ارائه شده است.
بیماری سفر چیست؟
بیماری سفر در واقع حالات جسمی، روحی و روانی است که برای مسافر در طول سفر پدیدار شده و لحظات سخت و دردناکی برایش رقم می‌زند. بیماری سفر، معمولا نیازی به جراحی تهاجمی یا غیر تهاجمی نداشته و بیش از آن‌که نیاز به درمان داشته باشد، قابل پیشگیری است. بیماری سفر، گریبان‌گیر بسیاری از مسافران با وسایل حمل‌ونقل گوناگون را می‌گیرد.
بیماری سفر در مسافران اتوبوس، قطار و به خصوص اگر اقدام به خرید بلیط هواپیما کرده‌اید، بسیار دیده می‌شود و گزارش شده است. برخی از کارشناسان اعتقاد دارند که بستر اصلی ایجاد بیماری سفر مثل تهوع و سرگیجه در هواپیما و خودرو در حال حرکت، هم فیزیولوژی و حرکتی است هم مسائل روحی هم تاثیر گذار است. این‌که مسافر، شب را به خوبی استراحت کرده یا خاطره بدی از حمل‌ونقل با وسیله خاصی نداشته باشند، تاثیر زیادی در اجتناب از بیماری سفر دارد.
اما بیماری سفر در میان کودکان بسیار گزارش شده است. کودکانی که پس از سوار شدن به خودرو و در مسیرهای پر پیچ و خم، با حالت تهوع روبرو شده و نیاز است که مدتی استراحت کنند. والدین نباید نگران شوند و از تجویز خودسرانه قرص و دارو پرهیز کنند. اگر تهوع و سرگیجه فرد در زمان سوار شدن به خودرو، مداوم است و تکرار شدنی، حتما بایستی به پزشک عمومی مراجعه کرده تا پس از معاینه کامل، به متخصصین از جمله گوارش یا مغز و اعصاب ارجاع شود.
علت اصلی ماشین گرفتگی چیست؟
حالت تهوع و سرگیجه، حالتی است که برای هر فردی در شرایط مکانی و زمانی گوناگون اتفاق می‌افتد. اگر مداومت داشته باشد، بایستی حتما به پزشک معالج مراجعه کرد. زمان حرکت با وسایل نقلیه، شاهد برخی اجسام هستیم که بر خلاف حس دریافتی از اطراف بوده و منجر به ارسال پالس‌های غلط به مغز انسان می‌شود. هنگامی‌که میان حس‌های گوناگون، تضاد وجود داشته باشد، فرد دچار حالت تهوع شده و نسبت به وضعیت فیزیکی و روانی او، معمولی یا شدید است.
وقتی سوار چرخ و فلک می‌شوید و به صورت وارونه حرکت می‌کند، ماهیچه و گوش داخلی شما با چشم شما، هماهنگ نیست و درک متفاوت دارند از اوضاع. این درک متفاوت از شرایط سبب سرگیجه و سردرد و حالت تهوع شده و در اکثر مواقع، طولانی مدت نیست. گیج شدن مغز در واکنش به شرایط خاص، سبب سرگیجه می‌شود.
به همین خاطر است که به سرنشنیان خودرو در حال حرکت توصیه می‌شود که از مطالعه طولانی مدت در خودرو و نگاه کردن به تلویزیون و صفحه موبایل و مانیتور رایانه شخصی پرهیز کنند تا سردرد و سرگیجه نگیرند.
دقت داشته باشید که گوش داخلی، نقش بسیار مهمی در ایجاد تعادل حس‌های گوناگون بدن شما داشته و بخشی از سیستم تعادلی بدن است که وستیبولار نام دارد. سیستم شامل سه جفت کانال نیم دایره و دو کیسه است. این بخش‌هایی که نام بردیم، همه اطلاعاتی که از پیرامون ما دریافت می‌کنند را به مغز ارسال می‌کنند. برای همین است که مغز انسان، یکی از پیچیده‌ترین سیستم‌ها در منظومه شمسی ما است.
این دو کیسه که نام بردیم، مغز شما را از وضعیت نشستن یا ایستادن شما با خبر کرده و در واقع به نیروی جاذبه کره زمین حساس هستند.
مغز انسان چه نقشی در بیماری حرکت دارد؟
این سوال مهمی است. توجه کنید که مغز، عضوی پیچیده از بدن انسان بوده که همه داده‌ها را دریافت کرده و با جمع‌آوری و تحلیل آن، به نتیجه‌ای می‌رسد. اگر سیگنال مخدوش و گیچ کننده به مغز مخابره کنید، باید منتظر عواقبش باشید. مثل سقوط آزاد در پارک‌های بازی.
زمانی‌که در یک هواپیمای در حال حرکت نشسته‌اید، احساس دارید که در حال حرکت بوده اما چشم شما حسی از حرکت ندارد. چون به نظر می‌رسد که شما روی یک صندلی در کابین هواپیمای بدون حرکت نشسته‌اید. اما در واقع این‌گونه نیست و هواپیما با سرعت ۸۰۰ کیلومتر در ساعت در حال حرکت به سمت مقصد است. لذا چشم شما، حالتی از حرکت را تجربه نمی‌کند.
در این حالت، تضاد حسی شکل گرفته و بعضا پس از یک سفر دریایی طولانی نیز چنین حسی برای مسافران دریا ایجاد می‌شود. هنگامی‌که روی خشکی قرار دارید، چنین حسی دارید که در حرکت هستید. نتیجه یکسان است. حالت تهوع و سرگیجه.
کودکان و زنان باردار در سفر، بیش‌تر حالت تهوع دارند. بیش‌تر با این مشکل روبرو شده و اگر در دوران قاعدگی باشند، یا در حال هورمون درمانی باشند، این حالت را بیش‌تر حس می‌کنند. افرادی که مبتلا به میگرن هستندو سینوزیت دارند و کودکان زیر ۱۲ سال، معمولا این حالت را تجربه می‌کنند.
اگر مسافرانی هستند که داروهایی مثل: آنتی بیوتیک، نارکوتیک، داروهای آسم، داروهای ضد افسردگی و حتی برخی از داروهای متداولی چون ایبوپروفن و ناپروکسین را مصرف می‌کنند، احتمال تهوع و سرگیچه ان‌ها در سفر زیاد است.
علائم و نشانه‌های ماشین‌گرفتگی و سرگیجه
دقت کنید که این بیماری، مسری نیست. ارتباطی به مسائل ویروسی و میکروبی و کرونا و غیره ندارد. از نشانه‌های ماشین گرفتگی می‌توان به سرد شدن ناگهانی بدن، عرق سرد و حالت تهوع اشاره کرد. سرگیجه، رنگ پردیگی، سردی بدن، افزایش ترشح بزاق و بی اشتهایی برای مدتی کوتاه از جمله علائم ماشین گرفتی یا حالت تهوع در خودرو است.
علاوه بر این‌ها، برخی از افراد نیز دچار سردرد، احساس خستگی و نفس نفس زدن شده و برخی افراد نیز تحریک پذیر می‌شوند. این علائم مدت زیادی در فرد نمایان نیست و به مرور زمان و رفع خستگی و آرامش، رفع خواهد شد. نفس عمیق کشیدن و آب خوردن و دراز کشیدن در حالت آرامش و حفظ تعادل، شما را فورا به حالت اولیه بر می‌گرداند.
سفر کنید قبل از سفر، معده خود را خالی نگهداشته و در طول سفر از خوردن و حرف زدن زیاد پرهیز کنید. از مطالعه پرهیز کرده و سر را به این ور و آن طرف حرکت ندهید. از سیگار کشیدن و مصرف نوشیدنی‌های الکلی نیز اجتناب کنید.
اگر با هواپیما سفر می‌کنید، همواره روی صندلی‌های مستقر روی بال هواپیما بنشینید. در کشتی هم کابین‌های بالای عرشه را انتخاب فرمایید. صندلی جلو برای کسانی که تهوع خودرویی دارند، گزینه مناسبی خواهد بود.
بعضا دست‌بندهایی وجود دارد که با فشار بر ناحیه ای از مچ شما، سیگنال‌های الکتریکی به مغز ارسال می‌کند و این حالت تهوع خودرویی را کنترل می‌کند. اما علم، مفید بودن این نوع دست‌بندها را برای طیف مختلف مخاطبان، تایید نکرده است.
چگونه تهوع خودرویی را کنترل کنیم؟
برای کنترل تهوع خودرویی، راهکارهایی در دسترس است. یکی از این روش‌ها، درمان ماشین گرفتی با زنجبیل خام است. بسیار در طب سنتی ایران بر زنجیل تاکید شده است. خواصی برای از بین بردن تهوع دارد. رقیق کننده خون است و در استفاده از آن دقت کنید. مخصوصا اگر قرص فشار خون مصرف کرده یا بیماری قلبی دارید.
از دیگر روش‌های درمان ماشین گرفتگی، استفاده از نعناع خشک است. بوی تسکین دهنده داشته و آرامش بخش است.
درمان حالت تهوع خودرویی با طب سوزنی و فشاری از دیگر روش‌های موجود محسوب می‌شود. بعضی از مسافران، از طب سوزنی و فشاری در نقطه‌ای زیر مچ برای رفع حالت تهوع استفاده می‌کنند. داروهای پزشکی و قرص حالت تهوع، معمول‌ترین رفتار برای رفع این مشکل است. برخی داروها برای رفع ماشین گرفتگی یا بیماری حرکت استفاده می‌شود. البته برای مصرف موارد زیر با پزشک مشورت کنید.
درامامین یا دیمن هیدرینات از خانواده آنتی هیستامین است و بدون نسخه قابلیت خرید دارد. به حفظ تعادل بدن کمک می‌کند و بهتر است یک ساعت پیش از سفر زمینی یا دریایی یا هوایی مصرف کنید. تاثیرگذاری آن بیش‌تر می‌شود اما از مصرف مکرر خودداری کنید. اگر خیلی احساس ماشین گرفتگی دارید، دز بعدی هم چند ساعت پس از سفر مصرف شود.
مادلیمار را باید حتما بانسخه دریافت کنید. همه این داروها دارای عوارض جانبی و خواب آلودگی هستند. با این حالت بدانید که حالت تهوع خودرویی، معمولا خود به خود رفع می‌شود و اصلا نگرانی ندارد. زیاد هم به آن فکر نکنید.
