همه چیز درباره تومور قاعده جمجمه (انواع و درمان آن)

تومور قاعده جمجمه یکی از انواع تومور جمجمه به شمار می رود که در پایین جمجمه قرار گرفته است. آشنایی با انواع تومور قاعده جمجمه می تواند شناخت بهتری از این بیماری به افراد جامعه بدهد.

در این نوشتار ابتدا توضیح داده می شود قاعده جمجمه کجاست. سپس ضمن بررسی تومور قاعده جمجمه، با چند تومور بدخیم قاعده جمجمه آشنا می شوید. در مورد تومور استخوانی جمجمه و عوارض جراحی تومور قاعده جمجمه هم شرح مختصری ارائه خواهد شد. اما پاسخ به این پرسش که بهترین جراح قاعده جمجمه کیست، بسیار دشوار است و در حوصله این نوشتار کوتاه نمی گنجد.

فهرست مطالب:

• قاعده جمجمه کجاست؟
• تومور قاعده جمجمه چیست؟
• انواع تومور قاعده جمجمه
• علائم و نشانه های تومور قاعده جمجمه
• درمان تومور قاعده جمجمه

قاعده جمجمه کجاست؟

مغز در محفظه ای استخوانی به نام جمجمه قرار دارد. به کف این محفظه استخوانی، قاعده جمجمه گفته می شود. قاعده جمجمه از جلو، درست از پشت چشم ها و بینی آغاز می شود. قاعده جمجمه یا همان کف جمجمه توسط بخش هایی از پنج استخوان تشکیل می شود. این استخوان ها محافظت از مغز را از پایین، بر عهده دارند.

تومور قاعده جمجمه چیست؟

نقطه اشتراک انواع تومور قاعده جمجمه فقط یک نکته است: همه آنها توده هایی از سلول های بدن هستند که در مجاورت یا روی قاعده جمجمه قرار دارند. این توده ممکن است در قاعده جمجمه، پشت چشم ها، در مجاورت گوش ها یا پشت بینی رشد یابد و بزرگ شود.

تومور قاعده جمجمه، انواع بسیار متنوعی دارد. اگرچه تومور بدخیم قاعده جمجمه یکی از انواع این تومورها به شمار می رود اما همه این تومورها سرطانی نیستند. بسیاری از تومورهای قاعده جمجمه خوش خیم هستند؛ یعنی سرطانی نیستند.

علائم تومور قاعده جمجمه به نوع آن، اندازه آن و محل قرار گیری آن بستگی دارد. در بیشتر موارد علائم تومور قاعده جمجمه به تدریج خود را نشان می دهند.

انواع تومور قاعده جمجمه

بیشتر تومورهای قاعده جمجمه از داخل جمجمه تشکیل می شوند و رشد می کنند اما برخی از آنها هم به سمت خارج جمجمه به رشد خود ادامه می دهند. برخی تومور ها به طور اولیه از سلول های موجود در همان قاعده جمجمه سرچشمه می گیرند. اما سلول های سرطانی ممکن است از سایر نقاط بدن وارد جریان خون شوند و خود را به قاعده مغز برسانند. بنابراین، گاهی سلول های سرطانی سایر نقاط بدن به طور ثانویه، در قاعده جمجمه رشد می کنند. به این تومورها، تومورهای متاستاتیک قاعده جمجمه گفته می شود.

تومور قاعده جمجمه بر پایه دو شاخص، قابل طبقه بندی است:

• نوع تومور
• محل استقرار تومور در قاعده جمجمه

در بخش جلویی (قدامی) قاعده جمجمه حدقه های چشم و سینوس ها قرار دارند. در این بخش ممکن است انواع زیر بیشتر دیده شود:

• مننژیوما
• نوروبلاستوم بویایی
• سرطان سینوس های بینی یا سینوس های پارانازال

بخش میانی قاعده جمجمه حاوی یک ساختار استخوانی به شکل زین اسب است. در این ساختار استخوانی غده هیپوفیز قرار دارد. به تومورهایی که در این بخش از قاعده جمجمه قرار دارند گاهی تومورهای زینی یا به زبان انگلیسی sellar tumors هم گفته می شود. مهم ترین انواع تومور قاعده جمجمه در بخش میانی به شرح زیر هستند:

• آدنوم های هیپوفیز
• کرانیوفارنژیوما
• کیست شکاف راتکه

در بخش عقب (خَلفی) قاعده جمجمه انواع زیر از تومور قاعده جمجمه بیشتر بروز پیدا می کنند:

• آکوستیک نوروما
• کندروسارکوما (یکی از انواع تومور استخوانی جمجمه)
• کندروما (نوع خوش خیم تومور استخوانی جمجمه)
• تومور اپیدرموئید
• مننژیوما

بدیهی است که انواع تومور قاعده جمجمه به این انواعی که در بالا ذکر شد، محدود نیست. سایر انواع تومور قاعده جمجمه هم که به طور معمول، نادرتر هستند، ممکن است در افراد رخ دهند. برای حفظ اختصار این نوشتار، از ذکر بقیه انواع تومور قاعده جمجمه در این بخش خودداری شده است.

علائم و نشانه های تومور قاعده جمجمه

با رشد تومور قاعده جمجمه، اجزا و عناصر مجاور آن ممکن است تحت فشار قرار گیرند. غده هیپوفیز، اعصاب بینایی چشم، و شریان های کاروتید (رگ هایی که خون را به مغز می رسانند) از مهم ترین اجزای درون جمجمه هستند که شاید به آنها فشار وارد شود.

نوع، موقعیت و اندازه تومور قاعده جمجمه در علائم حاصل از این بیماری نقش تعیین کننده دارند. به عنوان نمونه، آن دسته از تومورهای قاعده جمجمه که در نزدیکی بینی قرار داشته باشند ممکن است با مشکلات تنفسی یا اختلال در حس بویایی خود را نشان دهند.

به طور کلی، مهم ترین علائم حاصل از انواع تومور قاعده جمجمه به شرح زیر است:

• سردرد ها
• مشکلات تنفسی
• تغییرات در حس بویایی
• تار شدن دید چشم یا گاهی دو بینی
• اختلال در بلع و فرو دادن غذا
• از دست دادن حس شنوایی

علائم تومور قاعده جمجمه فقط به موارد بالا محدود نیست. گاهی ممکن است تومور قاعده جمجمه با علائم زیر همراه باشد:

• عدم تعادل
• تهوع و استفراغ
• کاهش حافظه

درمان تومور قاعده جمجمه

پس از تشخیص تومور قاعده جمجمه، نوبت به درمان این بیماری می رسد. به طور معمول، لازم است تا یک تیم درمانی، برنامه درمان تومور قاعده جمجمه را طراحی و اجرا نماید. بدین ترتیب، بهترین گزینه های درمانی برای هر بیمار انتخاب می شود.

سه گزینه درمانی مهم برای تومور قاعده جمجمه وجود دارد:

• مشاهده و پایش
• عمل جراحی تومور قاعده جمجمه
• پرتو درمانی یا درمان با اشعه

عوامل زیر تعیین کننده گزینه درمانیِ منتخب برای هر بیمار هستند:

• محل قرار گیری تومور در قاعده جمجمه
• اندازه تومور
• خوش خیم یا بدخیم بودن تومور یا به عبارت دیگر، سرطانی یا غیر سرطانی بودن تومور
• وضعیت کلی سلامت بیمار و این که کدام گزینه های درمانی برای هر بیمار قابل استفاده هستند

مشاهده و پایش تومور قاعده جمجمه

اگر تومور کوچک باشد و علائم قابل توجهی را ایجاد نکرده باشد، شاید پزشک توصیه نماید که هم اکنون به مشاهده و پایش این تومور بسنده شود. اگر با گذشت زمان، تومور بزرگ نشود و علامت یا نشانه ای ایجاد نکند، شاید به درمان خاصی نیاز نداشته باشد.

عمل جراحی تومور قاعده جمجمه

برای خارج ساختن این تومورها از جمجمه، عمل جراحی یکی از روش های درمانی مرسوم است. بیشتر بیماران مبتلا به یکی از انواع تومور قاعده جمجمه با روش کمتر تهاجمی جراحی اِندونازال با آندوسکوپی قابل درمان هستند. در این روش جراحی برش بزرگ و قابل توجهی روی صورت یا سر انجام نمی شود بلکه دستگاه آندوسکوپی از راه بینی وارد منطقه قاعده جمجمه می شود.

پرتو درمانی تومور قاعده جمجمه

در بیشتر موارد، این گزینه درمانی پس از انجام عمل جراحی تجویز می شود، به ویژه اگر تومور قاعده جمجمه بدخیم و سرطانی باشد. گاهی تومور قاعده جمجمه در جایی قرار دارد که امکان جراحی آن وجود ندارد. در این صورت هم از پر تو درمانی برای درمان تومور قاعده جمجمه استفاده می شود.

دکتر علی کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش و قاعده جمجمه از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده پذیرش بیماران مبتلا به تومور قاعده جمجمه و درمان آنها هستند. خواهشمند است برای دریافت اطلاعات بیشتر با شماره تلفن های کلینیک ایشان واقع در تهران تماس حاصل بفرمایید.

منبع ها:

https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/brain-tumor/skull-base-tumors

https://healthcare.utah.edu/skull-base-tumors/what-are-skull-base-tumors.php#treatmentforskullbasetumors

https://www.hopkinsmedicine.org/brain-tumor/specialty-centers/skull-base/types/index.html

https://www.uchealth.com/en/media-room/health-innovations/understanding-skull-base-conditions#:~:text=The%20skull%20base%20is%20the,brain%20sits%E2%80%9D%20explained%20Ravi%20N.