بارداری با همه لحظات شیرین و دشوارش برای مادر دردسرهایی هم دارد. بسیاری از خانم‌هایی که زمینه دارند در بارداری دچار دیابت حاملگی می‌شوند یا قلب‌شان اذیت می‌شود، ولی این به آن معنا نیست که بارداری باعث بد‌تر شدن بیماری‌ها می‌شود مثلا روماتیسم در بارداری بهتر می‌شود.
در این مطلب توصیه‌های مهمی برای مادرانی که بارداری‌شان همراه با بهتر یا بد‌تر شدن بیماری‌شان است یا اصلا بیماری نداشته‌اند ولی در بارداری به بیماری جدیدی مبتلا شده‌اند، داریم.
در 3 ماهه اول بارداری که جنین در حال تکوین است، اعضای بدن او در حال شکل‌گیری است، مراقبت‌های ویژه برای جلوگیری از ابتلا به انواع بیماری‌ها مثل بیماریهای عفونی و همچنین بیماریهای ویروسی لازم است.
دیابت بارداری
دیابت دوران بارداری نوعی موقت از بیماری دیابت است. در این حالت بدن زن باردار به میزان کافی قادر به تولید هورمون انسولین نیست.
کمبود این هورمون باعث ناتوانی او در استفاده و به‌کارگیری قند موجود در غذا‌ها و تولید قند اضافی در خون این شخص می‌شود. اگر دیابت طی این دوران در سطح قابل‌کنترلی نباشد، می‌تواند فرد را به مشکلاتی از قبیل تولد نوزادی با رشد بسیار زیاد یا قندخون پایین مبتلا کند.
اما نکته حائز اهمیت این است که دیابت دوران بارداری با تولد نوزاد از بین می‌رود اما در برخی موارد نادر بعضی از مادران به دیابت نوع 2 که نوع دائمی از این بیماری است، مبتلا می‌شوند.
چرا دیابت بارداری می‌گیریم؟
طی دوران بارداری ارگانی به نام جفت در رحم رشد می‌کند که عامل اصلی اتصال مادر و نوزاد و راهی برای دستیابی او به غذا و آب کافی از مادر است.
این ارگان مسئول تولید هورمون‌های بسیاری در بدن است و می‌تواند مانعی برای انسولین برای کنترل صحیح قندخون در بدن باشد. بنابراین جنین نیاز به تولید انسولین بیشتر برای ایجاد توازن در تمام ارگان‌های بدن را متحمل می‌شود.
هرگاه پانکراس به عنوان بخشی در بدن که کار تولید انسولین را بر عهده دارد، نتواند انسولین کافی را برای ایجاد سطحی متعادل از قندخون ایجاد کند، دیابت دوران بارداری ایجاد می‌شود.
علائم دیابت دوران بارداری شامل تشنگی، تکرر ادرار، گرسنگی بیش از حد و ضعف در بینایی است. با توجه به این‌که بارداری خود علائمی را به همراه دارد بنابراین داشتن این علائم نمی‌تواند همیشه بر این بیماری دلالت کند.
در این راستا، انجام آزمایش قند برای زن باردار امری مهم محسوب می‌شود چرا که قندخون بالا، باعثمشکلات فراوانی برای مادر و جنین می‌شود.
این نوع دیابت با انجام دو نوع آزمایش قابل‌تشخیص است. در آزمایش اول، سطح قندخون یک ساعت پس از نوشیدن فنجان کوچکی از مایعی شیرین سنجیده می‌شود.
اگر نتیجه، قندخونی بالا را نشان دهد، آزمایش دوم یعنی آزمایش 3 ساعته گلوکز نیاز است. در این آزمایش بیمار به مدت حداقل 8 ساعت از خوردن و نوشیدن هر چیز به جز آب منع می‌شود.
بعد از طی این زمان دوباره آزمایش صورت می‌گیرد و نتیجه آن ثبت می‌شود. سپس بیمار فنجان کوچکی از مایعی شیرین می‌نوشد و تا 3 ساعت هر یک ساعت قندخون او آزمایش می‌شود.
اگر سطح قندخون در همان وضعیت بالا یا بیشتر از آنچه در آزمایش اول و دوم مشاهده شده بود، باشد شخص دچار بیماری دیابت دوران بارداری است.
اگر دیابت بارداری داریم چه کنیم؟
تقریبا تمام زنان باردار بین بیست و چهارمین تا بیست و هشتمین هفته از بارداری خود مورد آزمایش قرار می‌گیرند. چنانچه پزشک تشخیص دهد مادر ریسک زیادی برای ابتلا به این بیماری دارد، این آزمایش‌ها زودتر انجام می‌گیرد.
مواردی از جمله بارداری در 25 سالگی و بعد از آن، سابقه ابتلا به بیماری دیابت، سابقه تولد نوزادی با وزن بیش از 4 کیلوگرم، ارثی بودن بیماری دیابت در خانواده و چاقی مفرط در مادر، خطر ابتلا به دیابت دوران بارداری را افزایش می‌دهد.
بسیاری از زنان باردار با تغییر در رژیم غذایی و انجام ورزش خود قادر به کنترل این بیماری هستند. اگرچه این نوع تغییر در رژیم غذایی و انجام مکرر نرمش‌های مناسب باعث جلوگیری از بروز دوباره این بیماری در بارداری‌های بعد یا ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده می‌شود اما مطمئن‌ترین راه برای کنترل قند خون در این دوران، انجام آزمایش‌های مداوم در منزل و مراجعه منظم به پزشک است.
اگر یک مادر خود قادر به کنترل قندخون با مراقبت در غذا خوردن و ورزش نباشد، ناچار به استفاده از انسولین می‌شود.
تنگی دریچه میترال در بارداری
در این بیماری افزایش برون‌ده قلبی با مقدار خونی که قادر به عبور از دریچه تنگ حین دیاستول است، محدود می‌شود. افزایش ضربان قلب مادر که بر اثر بارداری ایجاد شده، دیاستول را کوتاه می‌کند و پرشدگی بطن چپ را کاهش می‌دهد.
در برخی بیماران، این مسئله به کاهش برون‌ده قلب، افزایش فشار دهلیز چپ و نارسایی قلبی آشکار منجر می‌شود. حدود 40 درصد زنان مبتلا به تنگی میترال حین بارداری کمی کاهش کارکرد قلب را تجربه می‌کنند که باعث ظهور برخی علائم می‌شود.
همچنان که زمان بیشتری از بارداری می‌گذرد، بیماران به تنگی‌نفس همراه با خستگی دچار می‌شوند که در 3 ماهه دوم به سمت ارتوپنه و تنگی نفس شبانه ناگهانی می‌رود.
نتایج تحقیقات مربوط به زنان مبتلا به تنگی خفیف میترال چندان نامطلوب نیست ولی زنان مبتلا به تنگی متوسط تا شدید میترال میزان بالایی از عوارضی مانند ادم ریوی، آریتمی، نیاز به شروع یا افزایش داروهای قلبی و نیاز به بستری در بیمارستان را نشان می‌دهند.
روماتیسم مفصلی در بارداری بهتر می‌شود
گروهی از بیماریهای شایع مفصلی است که اغلب به‌صورت بیماریهای سیستمیک یا کلی بیشتر مفاصل بدن را درگیر می‌کند و در این حالت سیستم ایمنی بدن علیه مفاصل شدید فعال می‌شود.
خشکی و قرمزی مفصل از مهم‌ترین علائم روماتیسم مفصلی است. در آرتریت روماتوئید که مهم‌ترین نوع بیماری روماتیسم مفصلی است، بیشتر بیماران از درد خشکی مفصل به‌خصوص مفاصل کوچک مچ دست و انگشتان رنج می‌برند.
تورم مفصلی، گرمی و قرمزی مفاصل نیز از سایر علائم التهاب مفصل هستند. همچنین دردهای مفصل در اثر بی‌حرکتی تشدید می‌شود. در بارداری این بیماری بهبود می‌یابد.
بیماریهای مادرزادی قلب
بیماریهای مادرزادی قلب به 2 نوع سیانوزدهنده و غیرسیانوزدهنده (سیانوز یعنی کبودی) تقسیم می‌شوند. بیماریهای مادرزادی را در 3 دسته قرار می‌دهند:
الف) شنت چپ به راست
ب) شنت راست به چپ
ج) تنگی‌ها
از آنجا که بعضی از انواع غیر سیانوزدهنده با اختلال عملکرد ثانوی ممکن است در دسته سیانوتیک قرار گیرد، تقسیم‌بندی نوع دوم کامل‌تر به نظر می‌رسد.
برای مثال بیماری بازماندن راه بین دهلیزی که از نوع غیرسیانوزدهنده است، اگر همراه با تنگی تریکوسپید ظاهر شود، در این دسته قرار نمی‌گیرد و بیمار دچار علائم سیانوز خواهد شد.
زنان مبتلا به بیماری عضله قلب و نارسایی، در دوران بارداری به پمپاژ خون بیشتری نیازمندند و هرگونه اختلال در پمپاژ، عوارضی مانند تنگی نفس، تجمع سرم در بافت بینابینی قلب و تظاهر آن به صورت تورم را افزایش می‌دهد و در‌‌نهایت باعث ضعف، بی‌حالی وخستگی می‌شود.
بارداری در زنانی که به بیماریهای مادرزادی قلبی دچار هستند و جهت جریان خون آن‌ها تغییر کرده، مضر است و گاهی می‌تواند باعث مرگشان شود.
با توجه به این‌که بیشتر بیماریهای قلبی طی دوران بارداری ناشناخته‌اند و خطرات جانبی زیادی را برای مادر و جنین به همراه خواهند داشت، بهتر است قبل از باردارشدن به پزشک معالج مراجعه کنند و طی انجام آزمایش‌هایی مشکلات قلبی خود را با دارو و اعمال جراحی برطرف کنند.
فشار خون در بارداری
فشارخون در بارداری شایع است و بلافاصله بعد از تشخیص باید زن باردار بستری و اقدامات تشخیصی درمانی خاصی مانند کنترل وزن، فشارخون، میزان دفع ادرار، بررسی آنزیم‌های کبدی، تست‌های بررسی فعالیت کلیوی و اندازه‌گیری تعداد پلاکت‌ها و بررسی سلامت جنین از طریق سونوگرافی NST تست بررسی سلامت جنین بدون استرس انجام شود.
فشارخون بارداری از فشارخون 140 روی 90 به بالا تشخیص داده می‌شود و به گروه‌های اصلی فشارخون گذرا، پره‌اکلامپسی (مسمومیت بارداری)، اکلامپسی، پره‌اکلامپسی اضافه شده بر فشارخون مزمن قبلی و فشارخون مزمن تقسیم می‌شود.
مکانیسم اصلی ایجاد فشارخون، ایجاد انقباض‌های عروقی (اسپاسم) است که در اثر این انقباضات صدمه عروقی در نتیجه صدمه بافتی در تمام ارگان‌ها ایجاد می‌شود. فشارخون بارداری معمولا خانم‌های با بارداری اول را گرفتار می‌کند.
در حالت طبیعی در فرد بارداری که در 3 ماهه دوم بارداری قرار دارد، فشارخون کمی کمتر از حد طبیعی است و به‌تدریج در باقیمانده دوران بارداری به حالت طبیعی بازمی‌گردد.
با وجود این در 10 درصد زنان باردار بعد از هفته بیستم بارداری، فشارخون افزایش می‌یابد. این افزایش فشارخون در اثر بارداری ایجاد می‌شود که به آن پره‌اکلامپسی (مسمومیت بارداری) گفته می‌شود.
سردردهای میگرنی
سردردهای میگرنی به طور شایع در بارداری دیده می‌شوند زیرا میگرن در خانم‌هایی که در سنین باروری هستند شیوع بیشتری دارد و هورمون‌های بارداری می‌توانند باعث برانگیخته شدن حمله میگرن شوند.
میگرن در بارداری ممکن است احتمال سکته مغزی، بیماری قلبی، لخته شدن خون در رگ‌ها و سایر مشکلات عروقی بارداری را افزایش دهد.
زنانی که حین بارداری دچار میگرن می‌شوند، ممکن است نسبت به زنان دیگر 15 بار بیشتر دچار سکته مغزی، دوبرابر بیشتر دچار حمله قلبی و 3 برابر بیشتر دچار لخته خون و سایر مشکلات عروقی حین بارداری شوند.
زنان دچار میگرن شدید یا مداوم حین بارداری باید به عوامل خطرسازی مانند فشارخون بالا، کلسترول بالا، دیابت، سابقه لخته خون، بیماری قلبی وسکته‌های مغزی توجه داشته باشند. میگرن برخی از زنان هنگام بارداری تسکین پیدا می‌کند. در بعضی از زنان دیگر حملات میگرن مکرر‌تر و شدید‌تر می‌شود.
دلیل این‌که چرا حملات شدید میگرن به سکته مغزی و بیماری عروقی می‌انجامد، روشن نیست اما ممکن است یک علت عدم جبران بدنی کافی در این زنان در مقابل فشارهای عروقی باشد که به‌طور طبیعی حین بارداری رخ می‌دهد.
حین بارداری حجم خون، حجم ضربه‌ای خون تلمبه شده از قلب و ضربان قلب بالا می‌رود. بیماری میگرن و سردرد خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، گرفتگی خونی و فشارخون را در افراد افزایش می‌دهد.
ام‌اس در بارداری بهتر می‌شود
ام‌اس بیماری مزمن التهابی سیستم اعصاب مرکزی (مغز و نخاع) و یک بیماری خود ایمنی است که بدن بر اثر نقص سیستم ایمنی علیه ماده سفید میلین آنتی‌بادی و در نتیجه پلاک‌هایی را تولید می‌کند.
پلاک‌های ایجادشده اختلالاتی در پالس‌های عصبی ایجاد می‌کند که به‌صورت علائم و نشانه‌های بیماری تظاهر می‌کند. این علائم باتوجه به محل درگیری متفاوت است. شایع‌ترین محل‌های درگیر در ام‌اس راه‌ها و گیس‌های بینایی، اطراف بطن‌های مغزی و جسم پینه‌ای (کورپوس کالوزوم) است.
راه‌های نخاعی و مخچه‌ای از دیگر مسیرهای گرفتار است. بارداری، زایمان و میزان بروز عوارض در نوزاد خانم مبتلا به ام‌اس هیچ تفاوتی با افراد طبیعی ندارد.
تاکنون هیچ شواهدی دال بر این‌که ام‌اس باعث اختلال در باروری شود، به دست نیامده است. همچنین میزان بروز سقط‌های خودبه‌خودی و تولد جنین مرده مثل سایر افراد طبیعی است.
خوشبختانه با انجام مطالعه‌های وسیع ثابت شده باور غلط گذشته مبنی بر این‌که بارداری باعث بدترشدن بیماری ام‌اس می‌شود اصلا صحت ندارد.
