هوش مصنوعی (AI) توانایی ماشین‌ها برای انجام وظایفی است که معمولا به هوش انسانی نیاز دارند. هوش مصنوعی اصطلاح جدیدی نیست و مفهوم آن را می‌توان به سال 1950 برگرداند. با این حال، این تکنولوژی تا دو دهه پیش به یک ابزار کاربردی تبدیل نشده بود. با توجه به توسعه سریع سه سنگ بنای فناوری فعلی هوش مصنوعی – داده‌های بزرگ (که از طریق دستگاه‌های دیجیتال می‌آیند)، قدرت محاسباتی و الگوریتم هوش مصنوعی – در دو دهه گذشته، برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی برای ایجاد راحتی در زندگی مردم به کار گرفته شده‌اند.
هوش مصنوعی در دندانپزشکی، در تمام رشته‌های دندانپزشکی مانند دندانپزشکی ترمیمی، پریودنتیکس، ارتودنسی، جراحی دهان، فک و صورت و پروتزها مورد استفاده قرار گرفته است. اکثر کاربردهای هوش مصنوعی در دندانپزشکی به تشخیص مبتنی بر تصاویر رادیوگرافی یا نوری (اپتیکال) می‌پردازند، در حالی که سایر وظایف به دلیل محدودیت‌های در دسترس بودن داده‌ها، یکنواختی داده‌ها و قدرت محاسباتی برای مدیریت داده‌های سه بعدی به اندازه کارهای مبتنی بر تصویر قابل اجرا نیستند.
این مقاله، درباره هوش مصنوعی و کاربردهای آن در دندانپزشکی است و هدف آن کمک به متخصصان دندانپزشکی برای درک بهتر هوش مصنوعی به عنوان ابزاری برای کمک به کار معمول خود با بهبود کارایی است.
هوش مصنوعی چیست؟
چهارمین انقلاب صنعتی، عصر دیجیتال جدیدی را باز می‌کند که یکی از مهم‌ترین بخش‌های آن هوش مصنوعی (AI) است. با افزایش روزافزون دستگاه‌های الکترونیکی که به طور جامع به زندگی مردم کمک می‌کنند، امکان استفاده و تجزیه و تحلیل داده‌های دریافتی از آن دستگاه‌ها توسط هوش مصنوعی به راحتی ممکن می‌شود. AI در همه بخش‌ها به سرعت در حال رشد و گسترش است. این فناوری می‌تواند از تخصص انسانی بیاموزد و کارهایی را انجام دهد که معمولا به هوش انسانی نیاز دارند. یکی از تعاریف آن این گونه است: “تئوری و توسعه سیستم‌های رایانه‌ای که قادر به انجام وظایفی هستند که معمولا به هوش انسانی نیاز دارند، مانند ادراک بصری، تشخیص گفتار، تصمیم‌گیری و ترجمه بین زبان‌ها”.
هوش مصنوعی یک اصطلاح عمومی برای تمام هوش‌های غیر انسانی است و می‌توان آن را به عنوان هوش مصنوعی ضعیف و هوش مصنوعی قوی طبقه بندی کرد. هوش مصنوعی ضعیف که به آن هوش مصنوعی محدود نیز می‌گویند، از برنامه‌ای استفاده می‌کند که برای حل تکالیف یا وظایف خاص آموزش دیده است. هوش مصنوعی امروزی، عمدتا هوش مصنوعی ضعیف است. هوش مصنوعی قوی به هوش و توانایی هوش مصنوعی در مقایسه با انسان اشاره دارد و دارای هوشیاری و رفتار خاص خود است و به اندازه انسان انعطاف‌پذیر می‌باشد. هدف هوش مصنوعی قوی ایجاد یک الگوریتم چند وظیفه‌ای برای تصمیم‌گیری در زمینه‌های مختلف است. تحقیقات روی هوش مصنوعی قوی باید به صورت محتاطانه انجام شود، زیرا می‌تواند خطرناک باشد.
هوش مصنوعی در دندانپزشکی
مانند سایر صنایع، هوش مصنوعی در دندانپزشکی در سال‌های اخیر شروع به شکوفایی کرده است. از دیدگاه دندانپزشکی، کاربردهای هوش مصنوعی را می‌توان به تشخیص، تصمیم گیری، برنامه ریزی درمان و پیش‌بینی نتایج درمان طبقه بندی کرد. در بین تمام کاربردهای هوش مصنوعی در دندانپزشکی، محبوب‌ترین آن‌ها تشخیص است. هوش مصنوعی می‌تواند تشخیص‌های دقیق‌تر و کارآمدتر انجام دهد، بنابراین حجم کاری دندانپزشکان را کاهش می‌دهد. از یک سو، دندانپزشکان برای تصمیم‌گیری به طور فزاینده‌ای به برنامه‌های کامپیوتری تکیه می‌کنند. از سوی دیگر، برنامه‌های کامپیوتری برای استفاده در دندانپزشکی روز به روز هوشمندتر، دقیق‌تر و قابل اعتمادتر می‌شوند.
امروزه، تحقیقات در مورد هوش مصنوعی در تمام زمینه‌های دندانپزشکی گسترش یافته است.
هوش مصنوعی در دندانپزشکی ترمیمی
به طور سنتی، دندانپزشکان پوسیدگی دندان را با معاینه بصری یا با معاینه رادیوگرافی بر اساس یک معیار دقیق تشخیص می‌دهند. با این حال، تشخیص ضایعات در مراحل اولیه چالش برانگیز است. بسیاری از ضایعات فقط در مراحل پیشرفته پوسیدگی شناسایی می‌شوند که منجر به درمان پیچیده‌تر، یعنی روکش دندانی، درمان ریشه یا حتی کاشت ایمپلنت می‌شود. چندین مطالعه نشان داد که هوش مصنوعی نتایج امیدوار کننده‌ای در تشخیص زودهنگام ضایعه، با دقت یکسان یا حتی بهتر در مقایسه با دندانپزشکان دارد. هوش مصنوعی در تشخیص پوسیدگی پروگزیمال در مقایسه با تشخیص دندانپزشکان موثرتر است و هزینه کمتری دارد.
هوش مصنوعی در پریودنتیکس
پریودنتیت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دهان و دندان است و در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به حرکت دندان و حتی از دست دادن آن شود. برای جلوگیری از پریودنتیت شدید، تشخیص و درمان به موقع لازم است. امروزه، هوش مصنوعی در پریودنتیکس برای تشخیص پریودنتیت و طبقه بندی انواع بیماری‌های پریودنتال استفاده می‌شود.
هوش مصنوعی در ارتودنسی
برنامه ریزی درمان ارتودنسی معمولا بر اساس تجربه و ترجیح ارتودنتیست‌ها انجام می‌شود. از آنجایی که هر بیمار و متخصص ارتودنسی منحصر به فرد است، درمان متقابلا توسط هر دو طرف تصمیم گیری می‌شود. به طور سنتی، برای تشخیص مال اکلوژن به تلاش زیاد ارتودنتیست‌ها نیاز است، زیرا متغیرهای زیادی باید در آنالیز سفالومتری در نظر گرفته شوند. در نتیجه تعیین برنامه درمانی و پیش بینی نتایج درمان دشوار است. هوش مصنوعی ابزاری ایده آل برای حل مشکلات ارتودنسی است و کاربردهای بسیاری در ارتودنسی دارد. از جمله برنامه‌ریزی درمان و پیش‌بینی نتایج درمان مانند شبیه‌سازی تغییرات ظاهری صورت قبل و بعد از درمان.
هوش مصنوعی در آسیب شناسی دهان، فک و صورت
آسیب شناسی دهان، فک و صورت (OMFP) تخصصی برای بررسی شرایط پاتولوژیک و تشخیص بیماری‌های ناحیه دهان، فک و صورت است. شدیدترین نوع OMFP سرطان دهان است. آمارهای سازمان بهداشت جهانی (WHO) نشان می‌دهد که سالانه بیش از 657000 بیمار مبتلا به سرطان دهان در سراسر جهان تشخیص داده می‌شوند که در این میان بیش از 330000 مرگ و میر وجود دارد. هوش مصنوعی درOMFP بیشتر برای تشخیص تومور و سرطان بر اساس تصاویر رادیوگرافی، میکروسکوپی و اولتراسونوگرافی مورد تحقیق قرار گرفته است. علاوه‌بر این، علائم غیر طبیعی در حفره دهان، ماهیچه‌های زبان و غدد پاروتید و بزاقی را می‌توان از طریق رادیوگرافی با هوش مصنوعی تشخیص داد. شایان ذکر است که هوش مصنوعی همچنین در مدیریت شکاف لب و کام در پیش بینی خطر، تشخیص، ارتوپدی قبل از جراحی، ارزیابی گفتار و جراحی نقش دارد. بنابراین هوش مصنوعی می‌تواند ابزار مناسبی برای کمک به آسیب شناسان باشد.
هوش مصنوعی در پروتزهای دندانی
کاربرد هوش مصنوعی در پروتزها عمدتا در طراحی ترمیم نهفته است. فناوری CAD/CAM کار طراحی را در محصولات تجاری، دیجیتالی کرده است. اگرچه این امر کارایی فرآیند طراحی را به طور چشمگیری افزایش داده است، اما هنوز نمی‌تواند به طراحی سفارشی برای بیماران دست یابد. جدا از پروتزهای ثابت، طراحی در پروتزهای متحرک چالش برانگیزتر است، زیرا عوامل و متغیرهای بیشتری باید در نظر گرفته شوند. هوش مصنوعی بیشتر بر کمک به فرآیند طراحی پروتزهای متحرک متمرکز است، به عنوان مثال، طبقه بندی قوس‌های دندانی و پیش بینی ظاهر چهره در بیماران بی دندان.
سخن پایانی
فناوری‌های جدید به سرعت در زمینه دندانپزشکی توسعه یافته و پذیرفته می‌شوند. هوش مصنوعی با ویژگی‌هایی مانند دقت و کارایی بالا یکی از امیدوارکننده‌ترین آن‌هاست. همچنین باتوجه به موفقیت آن، ثابت شده است که می‌تواند فراتر از تخصص انسان بیاموزد. دندانپزشکان می‌توانند از هوش مصنوعی به عنوان ابزاری مکمل برای کاهش حجم کاری خود و بهبود دقت و صحت در تشخیص، تصمیم گیری، برنامه ریزی درمان، پیش بینی نتایج درمان و پیش آگهی بیماری استفاده کنند.
