روش‌های تحریک مغز می‌توانند در درمان برخی اختلالات روانی نقش داشته باشند. این روش‌ها شامل فعال یا مهار کردن قسمت‌هایی از مغز به صورت مستقیم با الکتریسیته است. الکتریسیته را می‌توان مستقیماً از طریق الکترودهایی که در مغز کاشته می‌شوند، یا از طریق الکترودهایی که به صورت غیرتهاجمی روی پوست سر قرار می‌گیرند تامین کرد. همچنین الکتریسیته را می‌توان با استفاده از میدان‌های مغناطیسی اعمال‌شده به سر نیز القا کرد. اگرچه این نوع درمان‌ها کمتر از داروها و روان‌درمانی رواج دارند و مورد استفاده قرار می‌گیرند، این روش‌ها برای درمان برخی از اختلالات روانی که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، نویدبخش است.
در بین این روش‌ها الکتروشوک درمانی (Electroconvulsive therapy) بیشتر از بقیه مورد مطالعه قرار گرفته است و طولانی‌ترین سابقه استفاده را دارد. سایر درمان‌های تحریک مغز که در ادامه مورد بحث قرار گرفته‌اند جدیدتر و در برخی موارد هنوز روش‌های تجربی هستند. این روش‌ها شامل موارد زیر است:
- تحریک عصب واگ (VNS)
- تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای (rTMS)
- درمان تشنج مغناطیسی (MST)
- تحریک عمیق مغز (DBS)
برنامه‌ی درمانی اختلالات روانی می‌تواند شامل دارو و روان‌درمانی هم باشد. انتخاب برنامه درمانی مناسب باید بر اساس نیازهای فردی و وضعیت پزشکی فرد و تحت نظر پزشک متخصص باشد.
تحریک مغز به روش الکتروشوک درمانی
الکتروشوک درمانی (ECT: مخفف Electroconvulsive therapy) از جریان الکتریکی برای درمان اختلالات روانی استفاده می‌کند. این نوع درمان معمولاً تنها در صورتی در نظر گرفته می‌شود که بیماری پس از انجام سایر درمان‌ها (مانند داروهای ضد افسردگی یا روان‌درمانی) بهبود نیافته باشد یا در مواردی که نیاز به واکنش سریع است (برای مثال درمورد خطر خودکشی و کاتاتونیا (نوعی جنون))
دلیل انجام این روش چیست؟
این روش اغلب برای درمان افسردگی شدید و مقاوم به درمان استفاده می‌شود، اما ممکن است از نظر پزشکی در سایر اختلالات روانی مانند اختلال دوقطبی یا اسکیزوفرنی نیز استفاده شود. این روش ممکن است در شرایط تهدیدکننده زندگی، مانند زمانی که بیمار قادر به حرکت یا پاسخ به دنیای خارج نیست (به عنوان مثال، کاتاتونیا)، می‌خواهد خودکشی کند یا در نتیجه‌ی افسردگی شدید دچار سوءتغذیه شده است نیز مورد استفاده قرار گیرد.
اگر بیماران درمان‌های تکمیلی را متعهدانه انجام دهند این روش می‌تواند در کاهش شانس عود بیماری موثر باشد. دو مزیت عمده ECT نسبت به مصرف دارو این است که ECT سریع‌تر عمل می‌کند، اغلب در هفته اول تاثیر خود را نشان می‌دهد و بدن افراد مسن به‌طور ویژه‌ای به آن سریع‌تر پاسخ می‌دهند.
این روش چکونه انجام می‌شود؟
قبل از تجویز ECT، فرد با بیهوشی عمومی بیهوش می‌شود و دارویی به نام شل‌کننده عضلات (muscle relaxant) به او داده می‌شود تا از حرکت بدنش در حین عمل جلوگیری شود. یک متخصص بیهوشی، تنفس، ضربان قلب و فشار خون را در طول انجام این فرآیند، که توسط یک تیم پزشکی آموزش‌دیده از جمله پزشکان و پرستاران انجام می‌شود، کنترل می کند. در طول این روش:
- الکترودها در محل‌های دقیق روی سر قرار می‌گیرند.
- یک جریان الکتریکی از طریق الکترودها از مغز عبور می‌کند و باعث ایجاد تشنجی می‌شود که به طور کلی کمتر از یک دقیقه طول می‌کشد. از آنجا که بیمار تحت بیهوشی است و داروی شل‌کننده عضلات مصرف کرده است، برایش دردناک نیست و نمی‌تواند تکانه‌های الکتریکی را احساس کند.
- بیمار پنج تا ده دقیقه پس از اتمام عمل، بیدار می‌شود. ممکن است او در ابتدا با از بین رفتن بیهوشی احساس گرگرفتگی کند. اما بعد از حدود یک ساعت، بیمار معمولاً هوشیار است و می‌تواند فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرد.
یک دوره معمولی الکتروشوک درمانی حدود سه بار در هفته تا بهبود افسردگی بیمار (معمولاً در ۶ تا ۱۲ جلسه) انجام می‌شود. پس از آن، گاهی اوقات به انجام مجدد الکتروشوک درمانی نیاز است تا شانس بازگشت علائم کاهش یابد. درمان مجدد ECT بسته به نیاز افراد متفاوت است و ممکن است از یک جلسه در هفته تا یک جلسه در هر چند ماه متغیر باشد. اغلب اوقات فردی که تحت ECT قرار می‌گیرد، داروهای ضدافسردگی یا داروهای تثبیت‌کننده خلق نیز مصرف می‌کند.
