این روزها ویتامین‌ها و مکمل‌ها جای دیگر هدایایی که به مسافران خارجی داده می‌شد را گرفته است.
مصرف مکمل‌ها، داروهای تقویتی و حتی ویتامین‌ها مورد تأیید است و رد نمی‌شود، اما یک شرط مهم دارد و اینکه با تجویز پزشک صورت بگیرد. فواید چنین فرآورده‌های سلامتی مورد تأیید جامعه پزشکی است، اما مصرف خودسرانه آنها می‌تواند عوارض جدی‌تری را به دنبال داشته باشد و هزینه‌های هنگفتی را به نظام سلامت و خود بیماران تحمیل می‌کند.
این در حالی است که بسیاری از افراد مکمل‌ها و ویتامین‌های مختلف در بسته‌های متنوع را که گاهی حاوی 100کپسول هم می‌شود، خودسرانه مصرف می‌کنند؛ بدون اینکه از عوارض مصرف آنها برای برخی از اعضای بدن و مسمومیت‌هایش مطلع باشند؛ عوارضی که می‌تواند حتی منجر به از دست رفتن یک عضو یا نیاز به پیوند هم شود.
دکتر ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی هم این مسئله را تأیید می‌کند و در توضیح بیشتر می‌گوید: آمار مصرف خودسرانه مکمل‌ها در کشور ما بیش از حد استاندارد است و نه‌تنها فروش ازسوی داروخانه‌ها که تبلیغات فضای مجازی هم این میزان مصرف را تشدید کرده است.
این پزشک با بیان این که این روزها افراد از سفرهای خارجی هم به جای کفش و لباس، دارو و ویتامین سوغات می‌آورند، در ادامه این گفت‌وگو به نکات جالبی اشاره می‌کند؛ از جمله این که مصرف همه ویتامین‌ها و مکمل‌ها به مقدار کم و با دستور پزشک اشکالی ندارد، اما مقادیر زیاد آنها باعث عوارض استخوانی و سنگ کلیه می‌شود و حتی ریزش مو و ناراحتی‌های پوستی نیز ایجاد می‌کند.
قبل از مصرف آزمایش دهید
خسرونیا به عوارض مصرف بدون توجه به نیاز بدن هم اشاره می‌کند و می‌گوید: اتفاق قابل تامل در مصرف ویتامین‌ها و مکمل‌ها این است که افراد بدون درنظر گرفتن آزمایش‌ها شروع به خوردن آنها می‌کنند که می‌تواند عوارض جدی برایشان به دنبال داشته باشد. این در حالی است که مصرف ویتامین‌ها و مکمل‌ها در افراد مسن هم افزایش پیدا کرده و یکی از سوغاتی‌های اصلی مسافران برای سالمندان هم انواع و اقسام چنین محصولاتی شده که آنها به‌صورت روزانه و حتی بدون تجویز پزشک مصرف می‌کنند.
او ادامه می‌دهد: برخی بیماران ما در زمان مراجعه کیسه‌ای از داروهای گران‌قیمت دارند اما مساله اصلی اینجاست که کلیه و کبد سالمندان کارایی کافی ندارد و این داروها موجب مسمومیت می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود که هر محصولی که به‌عنوان دارو مصرف می‌شود، تحت توصیه پزشک باشد.
به گفته رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی، ویتامین‌ها به 2دسته محلول در آب و محلول در چربی تقسیم می‌شوند و در توضیح بیشتر این دو دسته بیان می‌کند: ویتامین‌های محلول در آب از طریق ادرار دفع می‌شوند و موادی که برای خون‌سازی و اعصاب لازم است را نیز با خود دفع می‌کنند. بنابراین وقتی ویتامین مصرف می‌کنیم مقداری از مواد لازم بدن نیز دفع می‌شود. بعضی از ویتامین‌ها هم محلول در چربی هستند که باید از طریق کبد به بدن برسند و اگر به مقدار زیاد از آنها مصرف کنیم در کبد تجمع می‌کنند و باعث چرب شدن کبد خواهند بود. از دیگر عوارض مصرف این ویتامین‌ها آسیب‌های کبدی و مغز استخوان است؛ تا جایی که حتی برخی اوقات باعث از بین رفتن کبد می‌شوند و نیاز به پیوند کبد را به‌وجود می‌آورند.
با ویتامین ب هم مسموم می‌شوید
خسرونیا با بیان این که ویتامین‌های تزریقی مثل ب‌کمپلکس، ب 12و نوروبیون هم خوب هستند، اما باید به‌موقع و به میزان مناسب مصرف شوند، ادامه می‌دهد: توصیه درباره مصرف مکمل‌ها و ویتامین‌ها با تجویز پزشک، برند داخلی و خارجی ندارد و نباید با تصور اینکه محصول خارجی کیفیت بهتری دارد، مصرف خودسرانه صورت بگیرد. تبلیغاتی هم که در فضای مجازی برای خوردن برخی مکمل‌ها از جمله منیزیم صورت می‌گیرد، غلط است و تنها با هدف تبلیغات دارویی و سودجویی صورت می‌گیرد. کمبود منیزیم، هموگلوبین، کلسیم در بدن باید با آزمایش خون و تحت نظر پزشک انجام شود. اگر آزمایش‌ها این کمبود را تأیید کرد، لازم است مصرف آن صورت بگیرد که میزان آن هم باید از سوی پزشک تعیین شود.
به گفته این پزشک همین حالا هم بسیاری از بیماران در حالی به ما مراجعه می‌کنند که میزان ب12در بدن آنها زیاد است و به‌اصطلاح دچار مسمومیت شده‌اند.
کرونا مصرف را افزایش داد
رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی به افزایش مصرف مکمل‌ها و ویتامین‌ها پس از پاندمی کرونا اشاره می‌کند و می‌گوید: حتی در همان روزهایی که هنوز پایان پاندمی اعلام نشده بود، ما بیماران بسیاری داشتیم که با مسمومیت ناشی از افزایش مصرف ویتامین‌ها مراجعه می‌کردند. آنها مقدار زیادی ویتامین دی و سی مصرف کرده بودند.
البته به گفته خسرونیا، اکثر ایرانیان کمبود ویتامین دی دارند، اما همین حالا هم تعداد بیمارانی که با عوارض افزایش مصرف این ویتامین به ما مراجعه می‌کنند هم زیاد است؛ عوارضی ازجمله استفراغ، حالت تهوع، یبوست و معده درد، خستگی، سرگیجه، توهم و گیجی، از دست دادن اشتها و عوارض شدیدتری مانند سنگ کلیه، آسیب کلیه و حتی نارسایی کلیه، فشار خون بالا و ضربان قلب غیرطبیعی.
او ادامه می‌دهد: برخی مردم به بهانه صرفه‌جویی در هزینه‌های آزمایش و ویزیت، خودسرانه اقدام به مصرف ویتامین‌ها و مکمل‌ها می‌کنند که می‌تواند هزینه‌های بیشتری را به آنها تحمل کند و در نهایت مجبور می‌شوند پول بیشتری را برای درمان‌های بعدی بپردازند. مصرف بی‌رویه و خودسرانه ویتامین دی، ویتامین سی و ب‌کمپلکس باعث ناراحتی‌های دستگاه گوارش، بیماری‌های کبد مثل کبد چرب و بیماری‌های کلیه ازجمله سنگ کلیه می‌شود و حتی می‌تواند به مسمومیت فرد منجر شود. حتی مصرف داروهای مکمل برای جلوگیری از ریزش مو و مشکلات پوستی هم نباید خودسرانه صورت بگیرد.
مکمل توصیه‌ای نخورید
این پزشک با تاکید بر این که برخی داروها اوتی‌سی و نیازمند نسخه پزشک نیستند، عنوان می‌کند: نکته قابل ذکر این است که فرد از کجا می‌داند چه میزان از این دارو را باید مصرف کند که دچار مسمومیت نشود؟ این در حالی است که نسخه یکسان برای همه گروه‌های سنی برای مصرف ویتامین‌ها و مکمل‌ها علمی نیست و درواقع وضعیت بدنی فرد 70ساله با افراد جوان‌تر متفاوت است.
خسرونیا به وجود هورمون در برخی ویتامین‌ها و مکمل‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: مصرف این محصولات برای سالمندان منجر به بروز عوارض است و بهتر است از همان دوران جوانی و میانسالی کمبود ویتامین‌ها در بدن از طریق موادغذایی سالم برطرف شود. با مصرف غذاهای سالم، مواد پروتئینی و ویتامین‌ها به بدن می‌رسند و نیازی به مصرف مکمل‌ها نیست. در هیچ جای دنیا هم چنین چیزی رایج نیست، اما در کشور ما مقدار زیادی از بودجه خانواده و دولت صرف خرید این محصولات می‌شود که مصرف‌شان هیچ ضرورتی ندارد.
البته به‌دلیل گرانی موادغذایی بسیاری از این مواد از سفره ایرانی‌ها حذف شده و پزشکان مجبور می‌شوند که آهن و املاح دیگری را به‌عنوان قرص تجویز کنند.
او درباره عوارض مصرف بیش از حد محصولات خوراکی تحت عنوان دارو هم بیان می‌کند: تمامی آنها می‌توانند سبب ناراحتی‌های کبدی، کم‌خونی، کلیوی و… شود. برخی از داروها هم سرطان‌زا هستند و نباید مصرف بالا داشته باشند. این در حالی است که در بسیاری از کشورها، بدون نسخه پزشک، دارو به بیماران نمی‌دهند، اما این مسئله در ایران مرسوم است و شامل ویتامین‌ها و مکمل‌ها هم می‌شود. عجیب است که برخی افراد قوطی‌های ۱۰۰تایی مکمل را مثل نقل و نبات می‌خورند؛ بدون اینکه از عوارض‌شان مطلع باشند. آمارها il نشان می‌دهد که ایران نسبت به جمعیتش بیشترین مصرف آنتی‌بیوتیک و مسکن را در دنیا دارد که این مضر است. بیشتر هم افراد مسن با این مسئله مواجه هستند.
