اگرچه متفورمین اصولاً برای درمان و مدیریت دیابت نوع 2 استفاده می‌شود، اما اخیراً به دلیل مزایای آن در کاهش وزن، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.
کاهش وزن و حفظ آن می تواند دشوار باشد. خصوصا اگر به دلیل شرایط سلامتی مجبور به کاهش وزن باشید، ممکن است شدیدا استرس زا باشد.
اگرچه متفورمین اساساً برای درمان و مدیریت دیابت نوع 2 تجویز می شود، این دارو در سال های اخیر به دلیل فواید آن برای کاهش وزن توجه زیادی را به خود جلب کرده است. با این حال، متفورمین در حال حاضر توسط FDA به عنوان یک داروی کاهش وزن تایید نشده است، اما پزشکان می توانند آن را برای بیمارانی که در معرض خطر ابتلا به شرایط سلامتی مانند دیابت درر نتیجه اضافه وزن یا چاقی هستند، تجویز کنند.
مهم است که قبل از مصرف دارو، اثراتی که متفورمین ممکن است بر شما داشته باشد، در نظر بگیرید، صرف نظر از اینکه از آن برای درمان دیابت یا کنترل وزن خود استفاده می کنید.
متفورمین چیست؟
متفورمین در دسته ای از داروها به نام بیگوانیدها قرار می گیرد؛ گروهی خوراکی از داروهایی که برای درمان دیابت نوع 2 استفاده می شود.
در میان عملکردهای دیگر، متفورمین به کاهش سطح قند خون در افراد مبتلا به دیابت کمک می کند. همچنین می توان آن را برای موارد زیر تجویز کرد:
پیش دیابت: افرادی که سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی دارند.
مقاومت به انسولین: زمانی که بدن پاسخ ضعیفی به انسولین دارد.
دیابت بارداری: دیابتی که در دوران بارداری رخ می دهد.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): وضعیتی که باعث بزرگ شدن تخمدان ها با کیست در لبه های بیرونی می شود.
افزایش وزن ناشی از آنتی سایکوتیک ها: افرادی که با مصرف داروهای ضد روان پریشی دچار افزایش وزن بیش از حد شده اند می توانند برای کاهش وزن از متفورمین استفاده کنند.
متفورمین به صورت خوراکی یا به صورت قرص رهش فوری یا طولانی رهش مصرف می شود.
چگونه متفورمین برای کنترل دیابت استفاده می شود؟
متفورمین به سه روش اصلی سطح گلوکز خون را کاهش می دهد:
تولید گلوکز در کبد
کبد ما به طور طبیعی گلوکز تولید می کند. در افراد مبتلا به دیابت نوع 2، کبد اغلب گلوکز بیش از حد تولید می کند؛ حتی اگر سطح قند خون از قبل بالا باشد.
متفورمین با هدف قرار دادن یک آنزیم کلیدی به نام گلوکونئوژنز کبدی که مسئول تولید بیش از حد گلوکز در کبد است، این مشکل را برطرف می کند.
متفورمین با کاهش میزان گلوکز تولید شده توسط کبد، به کاهش سطح قند خون کمک می کند.
کند شدن جذب گلوکز
متفورمین همچنین میزان گلوکز جذب شده از روده ها به جریان خون را کاهش می دهد و این کار را با کاهش انتقال دهنده های اضافی گلوکز در روده انجام می دهد و مقدار گلوکز ورودی به خون را محدود می کند.
متفورمین با کاهش جذب گلوکز از روده به کنترل قند خون با جلوگیری از افزایش قند پس از مصرف غذا کمک می کند.
افزایش حساسیت به انسولین
انسولین هورمونی است که به طور طبیعی در بدن ما وجود دارد و مسئول تنظیم سطح گلوکز خون است. در دیابت نوع 2، سلول های بدن به طور فزاینده ای در برابر اثرات انسولین تولید شده به طور طبیعی مقاوم می شوند که منجر به افزایش سطح قند خون می شود.
متفورمین به افزایش حساسیت بدن به انسولین و افزایش کارایی آن در سلول ها کمک می کند و به کنترل قند خون در افراد حساس به انسولین کمک می کند.
نکته کلیدی: متفورمین تولید انسولین را تحریک نمی کند
بر خلاف سایر داروهای دیابت، متفورمین پانکراس را تحریک نمی کند تا انسولین بیشتری تولید کند. در عوض، در درجه اول به بررسی علل زمینه‌ای افزایش قند خون، مقاومت به انسولین و تولید بیش از حد گلوکز می‌پردازد.
چگونه متفورمین باعث کاهش وزن می شود؟
اگرچه برخی مطالعات انجام شده است که کاهش وزن را در نتیجه استفاده از متفورمین ذکر کرده اند، با این حال تحقیقات هنوز محدود است.
یک مطالعه توسط برنامه پیشگیری از دیابت (DPP) که کاهش وزن طولانی مدت را با متفورمین یا مداخله در سبک زندگی بررسی کرد، نشان داد که افراد مبتلا به پیش دیابت که متفورمین مصرف می‌کنند به طور متوسط 4 تا 7 پوند در سال اول آزمایش کم کردند. آنها همچنین شاهد کاهش شاخص توده بدنی (BMI) خود بودند.
مطالعه نتایج برنامه پیشگیری از دیابت نشان داد که اگرچه کاهش وزن در هنگام مصرف متفورمین امکان پذیر است، اما احتمالاً فرد فقط کاهش متوسطی خواهد داشت، به طوری که 29٪ از شرکت کنندگان 5٪ از وزن بدن خود را در یک سال از دست می دهند.
مطالعه دیگری نشان داد که متفورمین به افراد چاق با شاخص توده بدنی بیشتر از 30 کمک می کند تا چربی متوسط بدن خود را کاهش دهند و کاهش وزن خود را حفظ کنند.
عوامل متعددی وجود دارد که به طور بالقوه می تواند به کاهش وزن برخی افراد در حین مصرف متفورمین کمک کند:
باعث کاهش اشتها می شود
در تحقیقات اولیه در مورد متفورمین برای کاهش وزن، تصور می شد که کاهش وزن بدن ناشی از کاهش سطح گلوکز است.از آن زمان، مطالعات نشان داده اند که متفورمین تنظیم اشتها را افزایش می دهد و در نتیجه مصرف غذای کمتر و شاخص توده بدنی را کاهش می دهد.
اعتقاد بر این است که متفورمین بر هورمون‌های موجود در بدن که در کنترل اشتها نقش دارند، مانند گرلین، تأثیر می‌گذارد. با تنظیم این هورمون ها، متفورمین ممکن است به کاهش اشتها و تقویت احساس سیری کمک کند که منجر به کاهش دریافت کالری و کاهش وزن بالقوه می شود.
انسولین و گلوکز را متعادل می کند
قند خون پایین می تواند منجر به این شود که هوس مصرف غذاهای پر کربوهیدرات و شیرین را داشته باشید. از آنجایی که متفورمین سطح قند خون را تنظیم می کند، ممکن است از این هوس ها جلوگیری کند و به طور بالقوه منجر به کاهش وزن شود.
متابولیسم لیپید را برعهده می گیرد
متابولیسم لیپید به فرآیندهایی در بدن اطلاق می شود که چربی ها یا لیپیدها را هضم و ذخیره می کنند. لیپیدها مولکول هایی در بدن هستند که شامل چربی ها و روغن ها هستند.
متفورمین ممکن است با تجزیه و استفاده از چربی ذخیره شده برای انرژی، متابولیسم لیپیدها را تحت تاثیر قرار دهد که منجر به کاهش چربی بدن و متعاقبا کاهش وزن می شود.
عوارض گوارشی ایجاد می کند
متفورمین به دلیل ایجاد عوارض جانبی خاصی از جمله تهوع و اسهال شناخته شده است.
دلایلی وجود دارد که باور کنیم افرادی که متفورمین مصرف می کنند ممکن است ناراحتی های معده را تجربه کنند که باعث می شود کمتر غذا بخورند و ممکن است منجر به کاهش وزن شود.
سلامت روده را تقویت می کند
تحقیقات نشان می دهد که افرادی که چاق هستند ممکن است اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه کمتری در روده خود داشته باشند که بر بسیاری از جنبه های سلامت ما از جمله وزن تأثیر می گذارد. اعتقاد بر این است که متفورمین باعث افزایش تولید اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه و بهبود میکروبیوتای روده می شود که می تواند باعث کاهش وزن شود.
چطور با متفورمین وزن کم کنیم؟
مهم است بدانید که مصرف متفورمین به تنهایی برای کاهش وزن کافی نیست. همچنین باید عادات سالمی در زندگی خود داشته باشید مانند:
ورزش منظم داشته باشید.
یک رژیم غذایی سالم داشته باشید.
از غذاهای فرآوری شده و شکر زیاد اجتناب کنید.
هیدراته بمانید.
تحقیقات نشان داده است که افراد چاق که متفورمین مصرف می‌کنند، با ترکیب درمان با تغییرات سبک زندگی سالم، کاهش وزن بیشتری را تجربه می‌کنند.
با متفورمین چقدر می توان وزن کم کرد؟
از آنجایی که FDA متفورمین را برای کاهش وزن تایید نکرده است، مقدار دقیق وزنی که بتوانید انتظار کاهش وزن داشته باشید وجود ندارد. بر اساس مطالعات گذشته، به نظر می رسد کاهش وزن با متفورمین در طی 6 تا 12 ماه رخ می دهد اما ممکن است زودتر از این شاهد کاهش وزن هم باشید.
مطالعات نشان داده است افرادی که در حین مصرف متفورمین وزن خود را کاهش دادند تا 15 سال پس از قطع مصرف دارو همچنان شاهد کاهش وزن خود بوده اند و وزن پایینی داشتند.
عوارض جانبی احتمالی متفورمین
چندین عارضه جانبی وجود دارد که ممکن است هنگام مصرف متفورمین تجربه کنید:
مشکلات گوارشی
مطالعات نشان داده اند که علائم گوارشی شایع ترین عارضه جانبی مصرف متفورمین است.
این عوارض جانبی می تواند شامل موارد زیر باشد:
حالت تهوع
استفراغ
اسهال
درد یا ناراحتی شکم
نفخ
از آنجایی که متفورمین بر نحوه جذب گلوکز از روده تأثیر می گذارد، می تواند منجر به افزایش سطح گلوکز در سیستم گوارشی شود و این علائم را ایجاد کند.
از دست دادن اشتها
همانطور که قبلا ذکر شد، چندین مطالعه نشان داده اند که متفورمین اشتها را کاهش می دهد. دلیل دقیق این امر به طور کامل شناخته نشده است و تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
با این حال، اعتقاد بر این است که این امر ناشی از تأثیر متفورمین بر هورمون های تنظیم کننده اشتها در مغز است.
ایجاد طعم فلزی
برخی از آزمایشات بالینی نشان داده اند که افرادی که متفورمین مصرف می کنند ممکن است طعم فلزی را در دهان خود تجربه کنند. اعتقاد بر این است که این دارو بر جوانه های چشایی تأثیر می گذارد و متابولیسم را تغییر می دهد و باعث ایجاد طعم فلزی می شود.
کمبود ویتامین B12
مصرف طولانی مدت متفورمین باعث کمبود ویتامین B12 در برخی افراد می شود.
مشخص نیست که چرا این اتفاق می افتد، اما محققان معتقدند به این دلیل است که متفورمین با نحوه جذب این ویتامین در دستگاه گوارش تداخل می کند.
علائم مرتبط با کمبود ویتامین B12 عبارتند از:
خستگی
ضعف
تنفس سریع یا تنگی نفس
سوء هاضمه
سردرد
مشکلات بینایی
اسیدوز لاکتیک
متفورمین ممکن است در برخی افراد باعث اسیدوز لاکتیک شود. این علامت مربوط به تجمع اسید لاکتیک در جریان خون است که می تواند کشنده باشد.
متفورمین در نحوه متابولیسم لاکتات در کبد اختلال ایجاد می کند که باعث بروز این وضعیت می شود.
احتمال بروز این عارضه جانبی در افرادی که بیش از حد متفورمین مصرف می کنند و بیماری های کلیوی یا کبدی دارند بیشتر است.
تداخلات دارویی متفورمین
دوز متفورمین از 500 تا 2500 میلی گرم در روز متغیر است. معمولاً توصیه می شود که این دارو همراه با وعده غذایی مصرف شود تا عوارض گوارشی آن کاهش یابد.
همچنین توصیه می شود که بیماران هر روز در ساعت معینی از متفورمین استفاده کنند.
به یاد داشته باشید که متفورمین با سایر داروهای دیابت مانند انسولین تزریقی تداخل دارد. ترکیب این دو دارو ممکن است باعث کاهش قابل توجه قند خون شود که به عنوان هیپوگلیسمی شناخته می شود.
نکته کلیدی: علائم هیپوگلیسمی
اگر متفورمین و انسولین را برای مدیریت دیابت مصرف می کنید، این احتمال وجود دارد که سطح قند خون شما بسیار پایین باشد که می تواند خطرناک باشد. علائم هیپوگلیسمی که باید به آنها توجه کرد عبارتند از:
ضربان قلب تند
احساس گرسنگی
اضطراب
لرزش
تعریق
سرگیجه
خواب آلودگی یا گیجی
احساس سوزن سوزن شدن در بدن
داروهایی که سطح قند خون را افزایش می‌دهند، مانند کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون، ممکن است از اثربخشی متفورمین جلوگیری کنند. این به این دلیل است که افزایش سطح قند خون ناشی از این داروها می تواند اثرات متفورمین را خنثی کند.
چه کسانی نباید متفورمین مصرف کنند؟
متفورمین یک هشدار جدی از FDA دارد. این هشدار بیان می کند که افراد مبتلا به بیماری کلیوی نباید متفورمین مصرف کنند زیرا می تواند منجر به اسیدوز لاکتیک شود که کشنده است.
همچنین، اگر هر یک از شرایط زیر را تجربه کرده اید یا بالای 65 سال سن دارید، ممکن است مصرف متفورمین توصیه نشود:
حمله قلبی
سکته
کتواسیدوز دیابتی که قند خون بسیار بالاست
بیماری کبد
اسیدوز متابولیک
نارسایی قلبی
