تغذیه‌شناسان تاکید می‌کنند که استفاده از نوشیدنی‌های گیاهی به جای شیر در ایران رواج دارد و ممکن است به سلامت هموطنان‌مان آسیب بزند.
سازمان جهانی بهداشت (WHO) اخیرا در بیانیه‌ای از افزایش مصرف نوشیدنی‌های گیاهی به جای شیر در اروپا خبر داد و نسبت به عوارض آن به ویژه برای زنان هشدار داد. متخصصان تغذیه تاکید دارند که جایگزین کردن شیر با نوشیدنی‌های گیاهی در ایران نیز رواج پیدا کرده و عوارض آن هموطنان‌مان را تهدید می‌کند.
در سال‌های اخیر بسیاری از مردم به جای شیر گاو به نوشیدن شیرهای گیاهی مانند شیر، سویا؛ شیر جو دوسر یا شیر بادام روی آورده‌اند. اما سازمان جهانی بهداشت اخیرا در پیامی در مورد این جایگزینی هشدار داده و اعلام کرده در دسترس بودن و محبوبیت فزاینده جایگزین‌های گیاهی به جای منابع اصلی «ید» نظیر شیر، محصولات لبنی و ماهی، خطر کمبود ید را در منطقه اروپا به دنبال دارد. البته این پدیده و عوارض مربوط به آن صرفا مختص اروپا یا آسیا نیست و کشور ما را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است.
دکتر مجید حسن قمی، نایب رئیس انجمن تغذیه ایران درباره عوارض جایگزینی شیر با نوشیدنی‌های گیاهی و خطرهایی که مصرف بیش از حد یک سری از محصولات گیاهی و دمنوش‌ها به جای شیر و سایر محصولات لبنی سلامت ما را تهدید می‌کند به چند نکته اشاره می‌کند.
قمی درباره دلایل جایگزینی شیر با نوشیدنی‌های گیاهی گفت: اتفاقی که در جوامع اروپایی و هم جوامع آسیایی و در کشورمان افتاده این بوده که بر اثر تبلیغات یا سوءتبلیغاتی که انجام شده در برخی از رسانه‌ها عنوان شده که بهتر است لبنیات مصرف نشود و متعاقب آن مصرف شیر و لبنیات و پنیر و انواع کشک در برنامه غذایی مردم کاهش پیدا کند. در صورتی که اولا باید این را بدانیم که ۵ گروه غذایی اصلی داریم که باید روزانه از آن‌ها استفاده کنیم که این گروه شامل نان و غلات، گوشت و مواد پروتئینی و سبزیجات و لبنیات است.
او درباره عوارض این جایگزینی بیان کرد: برخی می‌گویند این محصولات لبنی را استفاده نکنید و به جای آن از شیر سویا، شیر جوی دو سر یا شیر بادام استفاده کنیم. اما شیر سویا یا جوی دو سر مثل محصولات لبنی مانند شیر ید ندارند و زمانی که ید به بدن ما نمی‌رسد مشکلات تیروئیدی می‌تواند برای بعضی از مردم دردسر درست کند، حتی در برخی از خانم‌های باردار برای رشد مغز جنین ید ضروری است. اگر یک خانمی به جای اینکه از شیر و لبنیات استفاده کند، از فراورده‌های گیاهی استفاده کند. امکان دارد با مشکلات عدیده‌ای در زمینه سلامت روبرو شود.
این متخصص به تصورات اشتباهی که درباره مفید بودن محصولات گیاهی وجود دارد عنوان کرد: یک بحث دیگر هم در این زمینه وجود دارد و بسیاری از مردم بر این تصورند که یک محصول گیاهی عارضه‌ای ندارد و به عنوان مثال هرقدر خواستند از دمنوش‌های گیاهی یا سایر محصولات گیاهی با عنوان اینکه هیچ مشکلی برایشان پیش نمی‌آید استفاده کنند. امروزه در جامعه مشاهده می‌کنیم که برخی برای مشکلات گوارشی نعنا تجویز می‌کنند، اما توجه ندارند کسی که ریفلاکس معده دارد نباید از محصولات نعنا استفاده کند. کسی که مشکلات گوارشی دارد اگر نعنا مصرف کند، وضعیت گوارشی‌اش بدتر خواهد شد. در صورتی که ما می‌گوئیم نعنا اصلا بد هم نیست و مشکلی ایجاد نمی‌کند یا به عنوان مثال برای کبد چرب می‌گویند باید خار مریم استفاده کنید؛ چقدر خار مریم باید استفاده کنیم؟ در دوز دارویی خار مریم که برای کبد چرب استفاده می‌شود و در داروخانه فروش می‌رود برای درمان کبد کفایت می‌کند و این در تحقیقات و در آزمایشگاه‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. در صورتی که اگر خار مریم را به صورت فله‌ای تهیه کنیم اصلا مشخص نیست که آلودگی میکروبی یا قارچی دارد یا خیر یا اینکه چقدر باید استفاده کنیم و از چه حدی مصرف خار مریم بیشتر شود امکان دارد باعث بروز عوارض شود.
این متخصص تغذیه درباره خطرهایی که مصرف یک سری از دمنوش‌ها و محصولات گیاهی برای سلامت ما دارد، تاکید کرد: هم گیاهی که از عطاری‌ها می‌خریم مشکل دارد و هم این که چقدر باید از این ماده گیاهی استفاده کنیم تا برایمان مفید باشد. کما اینکه در برخی از موارد استفاده از این داروها باعث بروز مشکلات دیگری می‌شود. به عنوان مثال گیاه خار مریم اگر زیاد مصرف شود امکان دارد باعث ایجاد حالت تهوع، خشکی دهان و سرگیجه شود. یا خیلی‌ها می‌گویند باید جینسینگ استفاده کنیم اما مصرف همزمان جینیسنگ برای کسانی که داروهای رقیق کننده خون استفاده می‌کند تداخل دارویی دارد. پس باید حتما حواس‌مان باشد که چه دارویی یا چه دمنوشی را استفاده می‌کنیم، به عنوان مثال امکان دارد چای جینیسنگ برای کسی که وارفارین مصرف می‌کند ایجاد دردسر و خونریزی شدید کند. بنابراین تداخل دارویی دارد و امکان باعث سکته مغزی شود. برخی نیز می‌گویند چای سنبلتیو بخورید چرا که آرامبخش، خواب آور و مفید است. اما همین چای سنبلتیو می‌تواند باعث بروز عوارضی نظیر بی‌حسی شود و بهتر است قبل از استفاده از این ترکیبات حتما با یک پزشک متخصص مشورت شود.
قمی درباره آسیب‌هایی که دمنوش‌ها امکان دارد به کبد وارد کنند هم توضیح داد: گاهی اوقات دمنوش‌ها و داروهای گیاهی باعث آسیب‌های کبدی می‌شوند چون همه چیزهایی که می‌خوریم از طریق این عضو دفع می‌شود، پس از اگر چیزی بخوریم که تعادل بدن‌مان را برهم بزند، کبد ما دچار مشکل و آسیب می‌شود که در برخی مواقع برگشت‌پذیر نیست. برخی از این گیاهان زمانی که زیاد استفاده شوند مانند سنبلتیو یا بادرنجبویه امکان دارد ما را در معرض خطر اختلالات قلبی و عروقی قرار دهند. دومین اندام از بدن که امکان دارد با زیاده روی از دمنوش‌ها دچار مشکل شود قلب و سیستم قلبی و عروقی است.
