بیماری پارکینسون یک مریضی سیستم عصبی مرکزی در اشخاص پیر است که علامت آن سفتی عضلانی پیشرونده تدریجی ، لرزش و عدم مهارت های حرکتی است . پس از آلزایمر، پارکینسون متداولترین بیماری اعصاب به شمار می‌آید.
بیماری پارکینسون یک اختلال مزمن و پیشرونده، ناشی از فقدان دوپامین در مراکز اصلی عصبی مربوط به حرکات است. در این بیماری، کاهش نسبت بین دوپامین و استیل کولین موجب بروز این بیماری می شود. شیوع آن در سن بالای ۶۰ سال شایع است.
پارکینسون بر اساس دو علامت یا بیشتر از چهار علامت اصلی بیماری مشخص می شود:
ارتعاش و لرزش دست و پا در حالت استراحت، کندی حرکات (برادی کینزی)، سختی و خشک شدن دست و پا و بدن و نداشتن (ضعیف شدن) تعادل که چهار علامت اصلی را تشکیل می‌دهند.
مسائلی که باعث می شود بروز پارکینسون می شود عبارتند از:
• مصرف مزمن فنوتیازین ها
• مسمومیت با منگنز، جیوه و مونوکسید کربن
• آسیب تروماتیک مغزی میانی (ماده ی سیاه، تولید کننده ی دوپامین در مغز می باشد که آسیب ۸۰ درصدی این ناحیه سبب بروز تظاهرات می شود.)
• تومورها، آنسفالیت و عفونتهای پیشرونده
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به پارکینسون:
حشره کش ها، مصرف چربی‌های اشباع نشده، کمبود اسید فولیک، ابتلا به دیابت نوع دو
علائم این بیماری شامل:
۱٫ لرزش در هنگام استراحت که در یکی از اندام های انتهایی فوقانی پدید می آید که اولین نشانه ی پارکینسون است. این حالت بصورت چرخش انگشت شست نسبت به انگشتان دیگر است. در هنگام فعالیت ممکن است این اتفاق پدید آید. اما معمولا در هنگام استراحت دیده می شود.
۲٫ برادی کینزی (کند شدن حرکات) در هنگام استراحت: در این حالت انجام فعایت های فیزیکی دشوار می شود و اندام سفت حرکت دادنش دشوار می گردد و تا جایی بیماری ممکن است پیشرفت نماید که فرد دچار آکینزی (بی حرکتی) شود.
معمولا ً علایم پارکینسون ابتدا در یک سمت بدن پدیدار می شوند و با گذشت زمان به سمت دیگر هم راه پیدا می کنند.
راه رفتن بیمار تحت تاثیر این بیماری قرار می گیرد به گونه ای که پای یک طرف سفت می شود. دست همان طرف از ناحیه ی مچ خم شده و به سمت بیرون می گردد و فرد به سختی پای خود را حرکت می دهد و این حرکات ممکن است به تمام اندام ها ادامه داشته باشد و باعث می گردد بیمار بصورت لخ لخ راه برود.
۳٫ چهره ی بیمار بصورت ماسک (چهره ثابت با چشمانی خیره) است.
۴٫ بلع آب دهان دشوار است و آب ریزش از دهان برای بیمار قابل کنترل نیست.
۵٫ فرد بتدریج دچار میکروگرافی (ریز شدن دست خط بیمار) و بدخطی می شود.
۶٫ از لحاظ عقلی مشکلی ندارد، اما در ۲۰% بیماران علائم AD پدید می آید.
۷٫ اختلال خواب دیده می شود.
۸٫ بدلیل مصرف داروها و کاهش حرکات معدی – رودی، یبوست پدید می آید.
۹٫ افسردگی مشهود است.
۱۰- ازدست دادن حس بویایی پیش نشانگر بیماری پارکینسون است.
درمان پارکینسون:
تا کنون درمان قطعی برای پارکینسون وجود ندارد اما تنوعی از داروها به منظور تخفیف علائم مورد استفاده قرار می گیرند.
سطح دوپامین فرد پارکینسونی پائین است و بدلیل اینکه دوپامین نمی تواند از BBB (سطح خونی مغزی) عبور کند به بیمار لوودوپا L.Dopa تجویز می شود. این دارو پس ا ز ورود به مغز تبدیل به دوپامین شده و سطح دوپامین را بالا می برد. برای اینکه لوودوپا تخریب نشود و از بین نرود از کربی دوپا همراه این دارو استفاده می شود. سیلیژیلین از دیگر دارو هایی است که می توان به بیمار داد.
پزشکان برای از بین بردن برادی کینزی بیمار از کربی دوپا و لوودوپا استفاده می کنند، اما با از بین رفتن این نشانه، مشکل دیس کینزی بوجود می آید. دیس کینزی بصورت حرکات پیچ خوردن و منقطع بروز می کند که بیمار را بی قرار می کند و بیماران ترجیح می دهند برادی کینزی داشته باشند.
یکی از مسائلی که بیمار با آن بدلیل بیماری خودش دست و پنجه نرم می کند و وی را بخاطر این وضعیت آسیب می زند، بحران پارکینسونی در بیمار است.
در این حالت علاوه بر برادی کینزی، تعریق، هیپرپنه و تاکی کاردی دیده می شود و باید بیمار را از لحاظ تنفسی و قلبی حتما” حمایت کنیم.
بیمار ۳-۴ ساعت بعد از مصرف دارو در مراحل اولیه، دچار آکینزی می شود، اما با گذشت زمان، این حالت ممکن است هر زمانی روی دهد. پس باید با کوتاه کردن فو اصل زمانی مصرف دوز های دارویی یا افزایش تدریجی کل دوز می تواند سودمند باشد. برای از بین بردن این حالت Ripinirole استفاده می شود.
ممکن برای از بین بردن لرزش های غیر قابل کنترل و شدید جراحی هم صورت گیرد که به آن پالیدوتومی می گویند.
از دیگر جراحی هایی که صورت میگیرد، تحریک قسمت های عمقی مغز بوسیله ی الکترود هایی در تالاموس است.
مراقبت پرستاری از بیمار پارکینسونی:
مراقبت پرستاری بیماران پارکینسونی یکی از مهمترین فرآیند هایی است که پرستاران باید با توجه به شرایط بالینی بیمار به آن توجه نمایند. اصول کلی مراقبت این بیماران عبارتند از درمان فیزیکی ، امیدوارکردن و اطمینان دادن به بیماران ، و درمان بیماری های همراه (نظیر افسردگی )
• بیمار باید در ۲۴ ساعت حداقل ۲ لیتر مایعات مصرف نماید.
• بدلیل مصرف داروها و کاهش حرکات دستگاه گوارش فرد مبتلا به یبوست می شود، در نتیجه باید از غذا های پر فیبر همراه با نرم کننده های غذا همراه با ملین و و مسهل های ضعیف استفاده شود.
• نیم ساعت بعد از صرف غذا در صبحانه و شام بیمار را تشویق نمائید تا به توالت برود و اجابت داشته باشد. همزمان با پیشرفت بیماری حالت سفتی عضلانی در انتهای اندام‌ها سبب اختلال در توانایی بیمار جهت مراقبت از خود می‌شود و بیمار نمی‌تواند غذا بخورد. خوردنش کند می‌شود و مدت صرف غذا از یکساعت هم می‌گذرد. حرکات همزمان مثل نگه‌داشتن کارد و چنگال با هم به شدت مشکل می‌شود. در این حالت بیمار را در بهترین وضعیت ممکن جهت غذاخوردن قرار دهید و از ظروف تطبیقی نظیر فنجان‌هایی با دو دسته یا ظروف دارای دسته حلقوی و ظروف لبه دار استفاده کنید. بهتر است وعده‌های غذایی کوچک و مکرر بوده و غلظت غذا برحسب توانایی بلع در بیمار انتخاب شود.
• اغلب بیماران دچار کمبود ویتامین B3 و اسید فولیک می‌شوند که اینحالت سبب بدتر شدن علائم می‌گردد بهتر است نسبت به مصرف ویتامین‌های گروه B توجه کافی را مبذول دارید.(البته به جز B6)
• برای کنترل بر لرزش دست باید از شیوه های خاصی استفاده شود که از آ ن جمله می توان به در دست گرفتن سکه و بازی کردن با آن و استفاده از توپ پلاستیکی کوچک اشاره نمود.
• برای اینکه از مسیر راه منحرف نشوند بهتر است به بیماران آموزش داده شوند که از مسیر خط فرضی راه بروند.
• بیمار را آموزش دهید تا روی سطح سفت بخوابد. چون بیمار ستون مهر هایش را به سمت جلو خم می کند، بهتر است به پشت و بدون استفاده از بالش دراز بکشد و یا به شکی دراز بکشد و خود را شل نماید.
• به آنها آموزش دهید تا جهت توانمند کردن خود ورزش های تجویزی را برطبق دامنه ی حرکتی خود انجام دهند.
• برای اینکه بیمار بتواند تجدید قوا کند و انرژی خود را ذخیره نماید بهتر است سر ساعت مشخصی فرد به مدت نیم ساعت بخوابد.
• بدلیل برادی کینزی و کاهش دامنه ی حرکتی مفاصل، برای لباس پوشیدن وقت بیشتری را فراهم آورید.
• از حمل مایعات داغ بدلیل ترمور پرهیز شود.
• بدلیل کندی حرکات و بدلیل سرد شدن غذ، از ظروف گرم نگهدارنده ی غذا استفاده شود.
• زمانی فعالیت روزانه ی خود را انجام دهد که دارو هایش اثر کرده باشند.
• در حمام امکانات لازم را برای پیشگیری از حوادث فراهم کنیم مانند گذاشت میله در کنار دیوار و عدم استفاده از فرش های سر خورنده.
• عصا و واکر برای بیمار اهمیت دارد آنها را در دسترس بیمار قرار دهید.
• بیمار بهتر است در صندلی هایی که خیلی نرم است ننشیند و قبل از بلند شدن از صندلی، قدری خود را عقب و جلو کند و سپس بلند شود.
منبع-پرستاران توانمند ایران
