کلیه‌ها مسئول حذف اوره و مواد معدنی اضافی از خون هستند. بدن معمولاً این محصولات را از طریق ادرار دفع می‌کند. سنگ کلیه می‌تواند در یک یا هر دو کلیه ایجاد شود و از حالب (لوله‌ای که کلیه را به مثانه متصل می‌کند) عبور کنند. سنگ‌های کوچک کلیه اغلب بدون هیچ مشکلی حرکت می‌کنند و ممکن است علائمی ایجاد نکنند. سنگ‌های بزرگتر می‌توانند در حالب قرار بگیرند و باعث درد شوند و در صورت عدم دفع ممکن است عوارضی مانند عفونت و آسیب کلیه ایجاد کنند. در این مقاله روش‌های دفع سنگ کلیه 4 تا 10 میلی متری می‌پردازیم.
دفع سنگ کلیه چقدر طول می‌کشد؟
دو عامل اصلی وجود دارد که سرعت عبور سنگ را تعیین می‌کند: اندازه و مکان سنگ.
اندازه سنگ
حدود 80 درصد از سنگ‌های کلیه که کوچکتر از 4 میلی‌متر هستند در حدود 31 روز خود به خود از بین می‌روند. تقریباً 60 درصد از سنگ‌های کلیه که 4 تا 6 میلی‌متر هستند، طی 45 روز خود به خود دفع می‌شوند. حدود 20 درصد از سنگ‌های کلیه که بزرگتر از 6 میلی‌متر هستند در حدود 12 ماه خود به خود از بین می‌روند. با این حال زمانی که سنگ‌ها به این بزرگی هستند بهتر است فوراً به دنبال جراحی باشید.
مکان سنگ
محل سنگ کلیه نیز در دفع یا عدم دفع طبیعی آن نقش دارد. برخی از سنگ‌ها در خود کلیه و برخی دیگر ممکن است در حالب تشکیل شوند. سنگ‌های کلیه که در قسمت فوقانی حالب تشکیل می‌شوند نزدیک به کلیه هستند. سنگ‌هایی که در قسمت پایین تشکیل می‌شوند نزدیک به مثانه هستند. بر اساس تحقیقاتی که در بررسی سال 2014 انجام گرفت، 48 درصد از سنگ‌هایی که در نزدیکی کلیه تشکیل می‌شوند بدون مداخله دفع می‌شوند. این عدد برای سنگ‌هایی که نزدیک مثانه تشکیل می‌شوند به 79 درصد می‌رسد.
چگونه به دفع سریع‌تر سنگ کلیه کمک کنیم؟
بهترین راه برای کمک به تسریع روند دفع سنگ کلیه نوشیدن آب فراوان است. مایع اضافی باعث تحریک ادرار می‌شود که به حرکت سنگ در طول آن کمک می‌کند. همچنین شما می‌توانید اقداماتی را برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های جدید و جلوگیری از بزرگتر شدن سنگ‌های موجود انجام دهید. این موارد عبارتند از:
- محدود کردن مصرف پروتئین
- کاهش مصرف کلسیم
- مصرف نمک کمتر
- مصرف بیشتر مرکبات
مرکبات حاوی ماده شیمیایی سیترات هستند که به جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کند. علاوه بر این متخصصان تغذیه یا پزشکان می‌توانند برنامه‌های غذایی را برای مدیریت سنگ کلیه پیشنهاد دهند.
پتاسیم یکی از مواد معدنی مهم و یکی از الکترولیت‌های اصلی در بدن است و نقش مهمی در تنظیم تعادل مایعات، سیگنال‌های عصبی و انقباض عضلات ایفا می‌کند. همچنین پتاسیم نقش مهمی در عملکرد صحیح کلیه‌ها دارد. نتایج تحقیقات علمی حاکی از آن است که مصرف پتاسیم سیترات سطح کلسیم ادراری را کاهش می‌دهد و می‌تواند در جلوگیری از ابتلا به سنگ کلیه بسیار موثر باشد. همچنین مصرف پتاسیم منجر به افزایش تولید ادرار و کاهش سطح سدیم می‌شود.
منیزیم نیز یکی از مواد معدنی کلیدی است که به حفظ سطح مناسب پتاسیم در داخل سلول‌ها کمک می‌کند. همچنین این عنصر به تنظیم تعادل آب کمک کرده و موجب تعادل سطوح اسیدی- قلیایی خون نیز می‌شود. منیزیم اغلب به عنوان ماده معدنی آرامش بخش در نظر گرفته می‌شود و موجب شل شدن عروق خونی و عضلات می‌گردد. منیزیم سیترات به دلیل جذب و فراهمی زیستی بالاتر می‌تواند باعث افزایش سطح منیزیم بدن بشود.
طبق نتایج تحقیقات علمی مصرف توامان مکمل پتاسیم- منیزیم به فرم سیترات منجر به کاهش احتمال ایجاد سنگ‌های اگزالاتی و کاهش میزان اوریک‌‌اسید در پی افزایش pH می‌شود. در واقع کنار هم قرار‌گرفتن این دو ماده، تاثیر آن‌ها را در پیشگیری از سنگ‌های کلیوی افزایش می‌دهد و موثرتر از مصرف هرکدام به تنهایی می‌باشد.
در بیماران و افرادی که به دلایل ژنتیکی و یا محیطی رسوب بالای کلسیم اگزالات در کلیه‌ها دارند و مستعد سنگ کلیه هستند و همچنین در افراد مبتلا به سنگ کلیه با عود مکرر ناشی از رسوب کلسیم، مصرف مکمل منیزیم و پتاسیم سیترات، pH ادرار را بالا برده و میزان رسوب کلسیم اگزالات را کاهش می‌دهد. مکمل کالمگ سیترات همزمان حاوی دو عنصر پتاسیم و منیزیم به شکل سیترات (با جذب بالا) در یک کپسول می‌باشد. هر دوز روزانه (دو کپسول 1000 میلی‌گرمی کالمگ) حاوی 1250 میلی‌گرم منیزیم سیترات و 730 میلی‌گرم پتاسیم سیترات است.
چه داروهایی برای تسکین درد سنگ کلیه قابل استفاده است؟
دفع سنگ کلیه می‌تواند ناراحت کننده و حتی دردناک باشد. در برخی موارد مصرف داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن می‌تواند برای کاهش درد کافی باشد. اگر سنگ‌های کلیه دردناکی را تجربه می‌کنید باید با پزشک خود صحبت کنید تا در صورت نیاز داروهای مسکن قوی‌تری را تجویز کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
سنگ‌های کلیه کوچکتر ممکن است خود به خود دفع شوند و کمترین ناراحتی را ایجاد کنند. با این حال سنگ‌های بزرگ می‌توانند دردناک باشند و خطر عوارض سلامتی را افزایش دهند. درد نشانه‌ای است که شما باید به پزشک مراجعه کنید و می‌تواند تعیین کند که آیا سنگ به درمان اضافی برای کمک به دفع آن نیاز دارد یا خیر.
در صورت مشاهده علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید و مداوم در پشت یا پهلو
- ادرار کدر یا بدبو
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن
- خون در ادرار
- تب و لرز
- استفراغ کردن
این علایم ممکن است نشانه‌های عفونت کلیه باشند که نیاز به درمان سریع برای جلوگیری از عوارض جدی‌تر دارد.
روش‌های دفع سنگ کلیه چیست؟
چندین درمان غیر جراحی برای سنگ کلیه وجود دارد. این موارد عبارتند از:
- آلفا بلوکرها: این داروها حالب را شل می‌کنند، اسپاسم‌های دردناک را کاهش می‌دهند و به دفع سنگ کمک می‌کنند.
- مسدود کننده‌های کانال کلسیم: این داروها حالب را گشاد و به عبور سنگ کمک می‌کنند.
- لیتوتریپسی: در این روش از امواج صوتی برای شکستن سنگ به قطعات کوچکتر استفاده می‌شود که می‌توانند راحت‌تر عبور کنند.
- جراحی به ندرت اولین انتخاب درمان است. با این حال سنگ‌های کلیه بزرگتر از 6 میلی‌متر نیاز به جراحی فوری دارند. سنگ‌هایی به این بزرگی می‌توانند در حالب بچسبند و باعث عفونت و آسیب کلیه شوند.
دو گزینه اصلی جراحی برای حذف سنگ کلیه وجود دارد: اورتروسکوپی و نفرولیتوتومی از راه پوست.
- اورتروسکوپی نیاز به بیهوشی عمومی دارد. در طول عمل، جراح با استفاده از ابزارهای کوچکی که از طریق مجرای ادرار وارد می‌شود، سنگ را برمی دارد یا می‌شکند. سپس جراح ممکن است استنتی را در داخل مجرای ادرار قرار دهد تا آن را باز نگه دارد. این عمل اجازه می دهد تا هر تکه سنگ کوچکی راحت‌تر عبور کند.
- در طی نفرولیتوتومی از راه پوست جراح سنگ‌های بسیار بزرگ به اندازه 10 میلی‌متر یا بیشتر را برمی‌دارد. این روش شامل برداشتن سنگ به طور مستقیم از کلیه از طریق یک برش کوچک در پشت است. این روش به بیهوشی عمومی و بستری 1 تا 2 روزه در بیمارستان نیاز دارد.
سخن پایانی
چندین گزینه درمانی بالقوه برای سنگ کلیه وجود دارد. درمان‌های دارویی هم بر کاهش درد و ناراحتی تمرکز می‌کنند و هم اجازه می‌دهند سنگ راحت‌تر از بین برود. با این حال سنگ‌های کلیه که خیلی بزرگ هستند و به طور طبیعی دفع نمی‌شوند ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. در بیشتر موارد، شما می‌توانید در عرض یک یا دو روز پس از جراحی به فعالیت‌های عادی خود بازگردید.
