زردی نوزاد، یا هیپربیلی‌روبینمی نوزادی، یکی از شایع‌ترین مشکلات پزشکی در دوران نوزادی است که به دلیل افزایش میزان بیلی‌روبین در خون ایجاد می‌شود. این وضعیت معمولاً با تغییر رنگ پوست و چشم‌های نوزاد به زرد مشخص می‌شود. در این مقاله، جنبه‌های مختلف زردی نوزاد، از جمله علل، علائم، تشخیص، درمان، پیشگیری و پیامدهای طولانی‌مدت بررسی خواهد شد.
تعریف و اهمیت زردی نوزاد
زردی نوزاد وضعیتی است که در اثر تجمع بیلی‌روبین در بافت‌های بدن ایجاد می‌شود. بیلی‌روبین یک ماده زردرنگ است که از تجزیه هموگلوبین در گلبول‌های قرمز به وجود می‌آید. در دوران نوزادی، کبد نوزاد هنوز به طور کامل رشد نیافته و نمی‌تواند بیلی‌روبین را به سرعت کافی دفع کند، که این امر به افزایش سطح بیلی‌روبین در خون منجر می‌شود.
اهمیت بررسی زردی نوزاد
زردی در اکثر موارد طبیعی و گذرا است، اما در برخی موارد ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر مانند ناسازگاری خونی، عفونت‌ها، یا بیماری‌های متابولیک باشد. اگر زردی به موقع تشخیص و درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی از جمله آسیب مغزی (کرنیکتروس) شود.
علل زردی نوزاد
زردی فیزیولوژیک
این نوع زردی طبیعی است و معمولاً در روز دوم یا سوم پس از تولد ظاهر می‌شود. علت آن عدم تکامل کافی کبد نوزاد برای دفع بیلی‌روبین است.
زردی پاتولوژیک
زردی غیرطبیعی ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:
- ناسازگاری خونی (ABO یا Rh): ناسازگاری بین خون مادر و نوزاد می‌تواند باعث تخریب سریع گلبول‌های قرمز نوزاد و افزایش بیلی‌روبین شود.
- کمبود آنزیم G6PD: این نقص ژنتیکی باعث تخریب گلبول‌های قرمز می‌شود.
- عفونت‌ها: عفونت‌هایی مانند سپسیس می‌توانند باعث اختلال در عملکرد کبد شوند.
- بیماری‌های کبدی یا صفراوی: مانند آترزی صفراوی.
زردی ناشی از تغذیه
- زردی ناشی از شیر مادر: این نوع زردی ممکن است به دلیل ترکیبات موجود در شیر مادر یا تغذیه ناکافی رخ دهد.
- زردی ناشی از تغذیه ناکافی: کاهش دفعات شیردهی می‌تواند باعث تجمع بیشتر بیلی‌روبین شود.
علائم و تشخیص زردی نوزاد
علائم
- زردی پوست و سفیدی چشم‌ها
- بی‌حالی یا کاهش فعالیت
- کاهش تمایل به شیر خوردن
- گریه‌های بلند یا غیرعادی
تشخیص
- معاینه بالینی: مشاهده تغییر رنگ پوست و چشم.
- آزمایش بیلی‌روبین خون: برای تعیین میزان بیلی‌روبین.
- آزمایش ناسازگاری خونی: بررسی ناسازگاری ABO یا Rh.
- بررسی آنزیمی: آزمایش G6PD در موارد مشکوک.
درمان زردی نوزاد
فتوتراپی (نوردرمانی)
فتوتراپی رایج‌ترین روش درمان زردی است. در این روش، نوزاد تحت تابش نور خاصی قرار می‌گیرد که به تبدیل بیلی‌روبین به شکل محلول در آب کمک می‌کند تا به راحتی از طریق ادرار و مدفوع دفع شود.
تعویض خون
در موارد شدید، تعویض خون برای کاهش سطح بیلی‌روبین انجام می‌شود.
تغذیه مکرر
افزایش دفعات تغذیه باعث دفع سریع‌تر بیلی‌روبین می‌شود.
درمان بیماری‌های زمینه‌ای
در صورت وجود عوامل زمینه‌ای مانند عفونت یا ناسازگاری خونی، درمان این مشکلات ضروری است.
پیشگیری از زردی نوزاد
مراقبت‌های دوران بارداری
- بررسی ناسازگاری خونی و تجویز تزریق ایمونوگلوبولین Rh در صورت نیاز.
- کنترل دیابت بارداری و عفونت‌ها.
تغذیه مناسب
- تغذیه مکرر و کافی نوزاد با شیر مادر.
- آموزش مادران برای شناخت علائم اولیه زردی.
پایش دقیق
- بررسی سطح بیلی‌روبین در ساعات اولیه پس از تولد، به ویژه در نوزادان در معرض خطر.
عوارض زردی نوزاد
کرنیکتروس
این عارضه شدید می‌تواند به آسیب مغزی دائمی، ناشنوایی، اختلالات حرکتی و تأخیر در رشد منجر شود.
مشکلات عصبی
در برخی موارد، زردی شدید می‌تواند باعث ایجاد مشکلات عصبی خفیف‌تر مانند کاهش توانایی‌های شناختی شود.
تحقیقات جدید و راهکارهای نوین
- استفاده از روش‌های غیرتهاجمی برای اندازه‌گیری بیلی‌روبین، مانند بیلی‌روبینومتر ترانس‌کوتانئوس.
- بررسی روش‌های ژنتیکی برای پیش‌بینی نوزادانی که در معرض خطر زردی شدید هستند.
- توسعه فناوری‌های جدید برای بهبود اثربخشی فتوتراپی.
نتیجه‌گیری
زردی نوزاد یک مشکل شایع اما قابل کنترل است. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. آگاهی والدین و ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی از علائم و عوامل خطر، همراه با پایش دقیق و استفاده از روش‌های درمانی مؤثر، نقش مهمی در مدیریت زردی نوزاد دارد.
