سکته قلبی (Myocardial Infarction یا MI) یکی از شایع‌ترین و مرگبارترین بیماری‌های قلبی است که در اثر انسداد جریان خون به عضله قلب رخ می‌دهد. این وضعیت می‌تواند باعث آسیب دائمی به بافت قلب شود و در صورت عدم درمان فوری، منجر به مرگ فرد گردد. اهمیت این موضوع به دلیل نرخ بالای شیوع آن و تأثیر گسترده‌ای که بر زندگی افراد و خانواده‌ها می‌گذارد، بسیار برجسته است. در این مقاله، به طور جامع به تعریف، علل، علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری از سکته قلبی پرداخته می‌شود.
سکته قلبی
سکته قلبی زمانی رخ می‌دهد که یکی از شریان‌های کرونری که خون‌رسانی به قلب را بر عهده دارد، به طور کامل یا نسبی مسدود شود. این انسداد معمولاً به دلیل تشکیل لخته خون در نتیجه پارگی پلاک‌های آترواسکلروتیک ایجاد می‌شود. اگر جریان خون به عضله قلب برای مدت طولانی قطع شود، آن قسمت از عضله قلب آسیب می‌بیند یا از بین می‌رود.
علل و عوامل خطر
آترواسکلروز (تصلب شرایین)
آترواسکلروز شایع‌ترین علت سکته قلبی است. در این بیماری، چربی‌ها، کلسترول و دیگر مواد در دیواره شریان‌ها رسوب کرده و پلاک‌هایی را تشکیل می‌دهند که می‌توانند جریان خون را محدود یا مسدود کنند.
لخته خون
پارگی پلاک‌های آترواسکلروتیک باعث تحریک سیستم انعقادی بدن و تشکیل لخته خون می‌شود که شریان را مسدود می‌کند.
عوامل خطر قابل تغییر
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن باعث آسیب به دیواره شریان‌ها و افزایش احتمال تشکیل لخته می‌شود.
- فشار خون بالا: فشار خون مزمن می‌تواند به شریان‌ها آسیب برساند.
- کلسترول بالا: افزایش کلسترول LDL (کلسترول بد) و کاهش کلسترول HDL (کلسترول خوب) خطر آترواسکلروز را افزایش می‌دهد.
- دیابت: قند خون کنترل نشده به دیواره عروق آسیب می‌زند.
- چاقی و عدم فعالیت بدنی: سبک زندگی ناسالم خطر سکته قلبی را افزایش می‌دهد.
عوامل خطر غیرقابل تغییر
- سن: خطر سکته قلبی با افزایش سن بیشتر می‌شود.
- جنسیت: مردان نسبت به زنان در سنین پایین‌تر در معرض خطر بیشتری هستند.
- سابقه خانوادگی: وجود سکته قلبی در خانواده خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
علائم سکته قلبی
علائم سکته قلبی می‌تواند متنوع باشد و شامل موارد زیر است:
درد یا فشار در قفسه سینه: احساس سنگینی، فشار یا درد مداوم که معمولاً در مرکز یا سمت چپ قفسه سینه حس می‌شود.
درد یا ناراحتی در دیگر قسمت‌های بدن: این درد ممکن است به بازوها، پشت، گردن، فک یا معده منتقل شود.
تنگی نفس: اغلب همراه با فعالیت یا حتی در حالت استراحت رخ می‌دهد.
تعریق سرد: بدن ممکن است به طور غیرطبیعی عرق کند.
احساس سبکی سر یا غش: کاهش خون‌رسانی به مغز ممکن است موجب گیجی شود.
تهوع یا استفراغ: به ویژه در زنان شایع‌تر است.
خستگی غیرمعمول: برخی افراد ممکن است بدون علت مشخص احساس خستگی شدید کنند.
تشخیص سکته قلبی
تشخیص سریع و دقیق سکته قلبی برای بهبود نتایج درمان بسیار مهم است. روش‌های تشخیصی شامل موارد زیر می‌شود:
نوار قلب (ECG یا EKG)
این آزمایش فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند و می‌تواند ناهنجاری‌هایی را که ناشی از سکته قلبی است نشان دهد.
آزمایش خون
آنزیم‌های خاصی مانند تروپونین و کراتین کیناز (CK-MB) در هنگام آسیب به قلب آزاد می‌شوند و می‌توانند سکته قلبی را تأیید کنند.
تصویربرداری از قلب
- اکوکاردیوگرافی: با استفاده از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از قلب.
- آنژیوگرافی کرونری: تزریق ماده حاجب به شریان‌ها و تصویربرداری با اشعه ایکس برای مشاهده انسداد شریان‌ها.
- MRI یا CT اسکن قلب: تصاویر دقیق‌تری از ساختار قلب و عروق فراهم می‌کند.
درمان سکته قلبی
هدف از درمان سکته قلبی بازگرداندن جریان خون به عضله قلب و جلوگیری از عوارض بیشتر است.
دارودرمانی
- آسپرین: برای کاهش تشکیل لخته خون.
- نیتروگلیسیرین: برای کاهش درد قفسه سینه و بهبود جریان خون.
- داروهای ضدپلاکت و ضدانعقاد: مانند هپارین و کلوپیدوگرل.
- داروهای کاهش‌دهنده کلسترول: استاتین‌ها برای کاهش خطر حملات بعدی.
روش‌های تهاجمی
- آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری: باز کردن شریان مسدود شده با بالون و قرار دادن استنت.
- جراحی بای‌پس عروق کرونری (CABG): استفاده از رگ‌های دیگر بدن برای ایجاد مسیر جایگزین خون‌رسانی.
توانبخشی قلبی
پس از درمان، شرکت در برنامه‌های توانبخشی قلبی که شامل تمرینات ورزشی، مشاوره تغذیه و مدیریت استرس است، اهمیت دارد.
پیشگیری از سکته قلبی
اصلاح سبک زندگی
- تغذیه سالم: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و کاهش چربی‌های اشباع.
- ورزش منظم: حداقل 30 دقیقه فعالیت فیزیکی متوسط در بیشتر روزهای هفته.
- ترک سیگار: ترک دخانیات خطر سکته قلبی را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد.
کنترل بیماری‌های زمینه‌ای
- مدیریت فشار خون، کلسترول و دیابت از طریق دارو و تغییر سبک زندگی.
چکاپ‌های منظم پزشکی
معاینات دوره‌ای برای ارزیابی وضعیت قلب و شناسایی زودهنگام عوامل خطر ضروری است.
نتیجه‌گیری
سکته قلبی یک بحران پزشکی جدی است که می‌تواند با اقدامات پیشگیرانه و درمان‌های مناسب مدیریت شود. آگاهی از علائم و عوامل خطر، درمان سریع و تغییر سبک زندگی نقش اساسی در کاهش نرخ مرگ و میر ناشی از این بیماری دارد. با توجه به تأثیرات گسترده سکته قلبی بر فرد و جامعه، سرمایه‌گذاری بر روی برنامه‌های پیشگیری و آموزش عمومی در این زمینه ضروری است.
منابع و مراجع:
- مطالعات معتبر علمی در زمینه بیماری‌های قلب و عروق
- گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO)
- دستورالعمل‌های انجمن قلب آمریکا (AHA)
