دیابت نوع 2 یکی از شایع‌ترین اختلالات متابولیک است که در دنیای امروز به یک معضل جهانی تبدیل شده است. این بیماری به دلیل افزایش مقاومت به انسولین و کاهش توانایی بدن در استفاده از این هورمون برای تنظیم سطح قند خون بروز می‌کند. برخلاف دیابت نوع 1 که در آن بدن قادر به تولید انسولین نیست، در دیابت نوع 2 معمولاً انسولین تولید می‌شود اما بدن نمی‌تواند به‌درستی از آن استفاده کند. در این مقاله به بررسی دیابت نوع 2، علل و عوامل مؤثر بر بروز آن، روش‌های پیشگیری و درمان آن خواهیم پرداخت.
تعریف دیابت نوع 2
دیابت نوع 2 بیماری‌ای است که به‌دنبال افزایش مقاومت به انسولین و کاهش توانایی بدن در استفاده از این هورمون به‌وجود می‌آید. انسولین هورمونی است که به‌وسیله‌ی پانکراس (غده لوزالمعده) تولید می‌شود و وظیفه‌ی تنظیم سطح قند خون را بر عهده دارد. در دیابت نوع 2، بدن یا قادر به تولید انسولین کافی نیست یا قادر به استفاده‌ی مؤثر از آن نیست. در نتیجه، سطح قند خون به‌طور غیرطبیعی بالا می‌رود و می‌تواند به مشکلات جدی مانند آسیب به قلب، کلیه‌ها، اعصاب و چشم‌ها منجر شود.
علائم دیابت نوع 2
دیابت نوع 2 ممکن است در ابتدا علائم زیادی نداشته باشد، به‌ویژه در مراحل ابتدایی بیماری، که بسیاری از افراد ممکن است تا زمانی که بیماری پیشرفت نکند از آن بی‌خبر باشند. با این حال، علائم شایع این بیماری عبارتند از:
- احساس تشنگی بیش از حد
- افزایش نیاز به ادرار
- خستگی مفرط
- تاری دید
- زخم‌ها یا عفونت‌هایی که به‌سختی بهبود می‌یابند
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- احساس سوزش یا بی‌حسی در دست‌ها و پاها
عوامل مؤثر در بروز دیابت نوع 2
دیابت نوع 2 به‌طور مستقیم تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد که برخی از آنها قابل تغییر و برخی دیگر غیرقابل تغییر هستند. در ادامه به بررسی این عوامل خواهیم پرداخت.
وراثت و تاریخچه خانوادگی
وراثت یکی از عوامل اصلی در بروز دیابت نوع 2 است. افرادی که در خانواده خود سابقه دیابت دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. ژن‌ها می‌توانند بر نحوه‌ی تولید و استفاده از انسولین در بدن تأثیر بگذارند و موجب افزایش حساسیت به دیابت شوند.
چاقی و اضافه وزن
چاقی به‌ویژه چاقی شکمی یکی از بزرگترین عوامل خطر برای ابتلا به دیابت نوع 2 است. چربی‌های اضافی بدن می‌توانند موجب مقاومت به انسولین شوند. با افزایش چربی‌های بدن، سلول‌ها به‌طور مؤثر نمی‌توانند از انسولین استفاده کنند و سطح قند خون افزایش می‌یابد. مطالعات نشان داده‌اند که کاهش وزن حتی به میزان کمی می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش دهد.
سبک زندگی و تغذیه
سبک زندگی و عادات غذایی نقش مهمی در بروز دیابت نوع 2 ایفا می‌کنند. مصرف غذاهای فرآوری‌شده، چربی‌های ترانس، کربوهیدرات‌های ساده (مانند نان سفید و قندهای تصفیه‌شده) و کمبود مصرف میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند به بروز مقاومت به انسولین و دیابت منجر شود. همچنین، کمبود فعالیت بدنی و نشستن طولانی‌مدت نیز از عوامل مؤثر در بروز دیابت نوع 2 هستند. افرادی که فعالیت بدنی کمی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 قرار دارند.
سن
افزایش سن یکی از عوامل غیرقابل تغییر است که می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش دهد. با افزایش سن، عملکرد پانکراس در تولید انسولین کاهش می‌یابد و بدن ممکن است نتواند به‌خوبی از انسولین استفاده کند. دیابت نوع 2 در افراد بالای 45 سال شایع‌تر است، اما در سال‌های اخیر، شیوع آن در نوجوانان و جوانان نیز افزایش یافته است.
فشار خون بالا
فشار خون بالا یا هیپرتنشن یکی از عوامل خطر مرتبط با دیابت نوع 2 است. این دو بیماری به‌طور معمول در کنار هم مشاهده می‌شوند و به هم مرتبط هستند. افزایش فشار خون می‌تواند به‌واسطه‌ی آسیب به عروق خونی و کاهش جریان خون به اعضای مختلف بدن، به مشکلات متابولیکی و دیابت نوع 2 منجر شود.
سطح کلسترول خون
کلسترول بالا نیز می‌تواند به مقاومت به انسولین و افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 منجر شود. به‌ویژه، کلسترول LDL (کلسترول بد) و تری‌گلیسریدهای بالا می‌توانند به دیابت نوع 2 مرتبط شوند. رژیم غذایی مناسب و ورزش می‌توانند به کاهش سطح کلسترول خون کمک کنند و از بروز این بیماری جلوگیری کنند.
استرس
استرس مزمن می‌تواند به افزایش سطح هورمون‌های استرس مانند کورتیزول منجر شود که در نهایت ممکن است موجب افزایش سطح قند خون شود. افراد تحت استرس مداوم ممکن است تمایل به خوردن غذاهای ناسالم داشته باشند که این امر به چاقی و افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 کمک می‌کند.
بارداری و دیابت بارداری
دیابت بارداری در دوران بارداری بروز می‌کند و زنان مبتلا به این نوع دیابت بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده قرار دارند. دیابت بارداری می‌تواند موجب مقاومت به انسولین در دوران بارداری شود و در برخی موارد تا بعد از بارداری نیز ادامه یابد.
پیشگیری از دیابت نوع 2
با توجه به اینکه دیابت نوع 2 معمولاً با عواملی مانند سبک زندگی و تغذیه مرتبط است، بسیاری از این عوامل قابل پیشگیری و کنترل هستند. در اینجا به برخی از روش‌های پیشگیری از دیابت نوع 2 اشاره می‌کنیم:
حفظ وزن سالم
حفظ وزن سالم یکی از مؤثرترین روش‌ها برای پیشگیری از دیابت نوع 2 است. کاهش وزن حتی به میزان کمی می‌تواند به بهبود حساسیت به انسولین و کاهش خطر ابتلا به دیابت کمک کند. تغذیه سالم و ورزش منظم از ارکان اصلی این فرایند هستند.
فعالیت بدنی منظم
ورزش منظم به‌ویژه ورزش‌های هوازی مانند پیاده‌روی، دویدن و شنا می‌تواند به افزایش حساسیت بدن به انسولین کمک کند و سطح قند خون را در حد نرمال نگه دارد. سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند که افراد حداقل 150 دقیقه فعالیت بدنی متوسط در هفته داشته باشند.
تغذیه سالم
تغذیه مناسب یکی از مهم‌ترین عوامل پیشگیری از دیابت نوع 2 است. مصرف مواد غذایی با شاخص گلیسمی پایین، میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل به کنترل سطح قند خون کمک می‌کند. همچنین، مصرف چربی‌های سالم مانند چربی‌های امگا 3 و محدود کردن مصرف چربی‌های ترانس و کربوهیدرات‌های ساده بسیار مفید است.
کنترل فشار خون و کلسترول
کنترل فشار خون و سطح کلسترول خون از عوامل مهم در پیشگیری از دیابت نوع 2 هستند. کاهش مصرف نمک، مصرف مواد غذایی غنی از فیبر، و استفاده از داروهای تجویزی برای کنترل فشار خون و کلسترول می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به دیابت کمک کند.
درمان دیابت نوع 2
درمان دیابت نوع 2 به‌طور عمده شامل تغییرات در سبک زندگی، دارو درمانی و در برخی موارد درمان‌های جراحی است. برخی از روش‌های درمانی عبارتند از:
تغییرات در سبک زندگی
تغییرات در رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی بخش مهمی از درمان دیابت نوع 2 هستند. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که افراد مبتلا به دیابت نوع 2 وزن خود را کاهش دهند، از مواد غذایی سالم استفاده کنند و به‌طور منظم ورزش کنند.
داروها
در بسیاری از موارد، استفاده از داروهای خوراکی می‌تواند به کنترل سطح قند خون کمک کند. داروهایی مانند متفورمین، سولفونیل اوره‌ها و اینسولین‌های سریع‌اثر برای کمک به کاهش قند خون تجویز می‌شوند.
درمان جراحی
در برخی از موارد، جراحی می‌تواند برای کاهش وزن و درمان دیابت نوع 2 مفید باشد. جراحی‌هایی مانند بای‌پس معده و باندینگ معده در افرادی که به درمان‌های دارویی پاسخ نداده‌اند، می‌توانند کمک‌کننده باشند.
نتیجه‌گیری
دیابت نوع 2 یک بیماری مزمن و جدی است که با عوامل مختلفی نظیر ژنتیک، سبک زندگی، چاقی، تغذیه و فعالیت بدنی مرتبط است. با پیشگیری‌های مؤثر مانند حفظ وزن سالم، ورزش منظم، تغذیه مناسب و کنترل فشار خون و کلسترول، می‌توان از بروز و پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد. همچنین، درمان‌های دارویی و تغییرات در سبک زندگی می‌توانند به‌طور مؤثری به کنترل سطح قند خون و پیشگیری از عوارض دیابت نوع 2 کمک کنند.
