دنیایی که ما در آن ساکن هستیم، سمفونی از انواع صداها، از خش خش ملایم برگ‌ها گرفته تا خنده‌های عزیزانمان است. برای یک نوزاد تازه متولد شده، این صداها تنها نوای پس زمینه محسوب نمی‌شوند، بلکه نشانه‌های حیاتی و موثر در شکل‌گیری درک آن‌ها از جهان اطرافشان خواهند بود. یکی از جنبه‌های مهم رشد کودکان و نوزادان بررسی توانایی آن‌ها به واکنش در برابر صداها است. بنابراین درک زمان پاسخ‌دهی نوزادان به صداها برای همه والدین مهم خواهد بود؛ زیرا آن‌ها را از رشد شناختی و توانایی شنوایی فرزندشان مطمئن می‌کند. بیشتر نوزادان در زمان مشخصی بعد از تولد خود به صداها واکنش می‌دهند. شما نیز به عنوان پدر و مادر یک نوزاد باید در این مورد اطلاعات کافی جمع‌آوری کنید.
جنین صداها را می‌شنود
شاید باور و درک این موضوع برای شما سخت باشد اما حتی جنین قبل از تولد صداها را می‌شنود. به عبارت دیگر شنوایی یکی از اولین حواسی است که در بدن انسان شکل می‌گیرد. براساس تحقیقات انجام شده جنین‌ها از هفته 25 بارداری صداها را می‌شنوند.
با توجه به این تحقیقات، نوزاد در زمان تولد حس شنوایی کاملی دارد. موضوع جالب اینکه حس شنوایی جنین به او کمک می‌کند تا صدای مادر خود را از درون رحم بشناسید و آن را از میان سایر صداها تشخیص دهد.
به توجه به شرایط شنوایی جنین، رشد عاطفی نوزادان بعد از تولد تا حد زیادی تحت تاثیر دوره بارداری مادر و صداهای مختلف آن دوران قرار دارد. بدین ترتیب قرار گرفتن جنین در معرض صداهای مختلف بر روی آینده کودکان موثر است.
توانایی شنوایی نوزادان از بدو تولد تا 3 ماهگی
در 3 ماه اول زندگی، نوزادان طیف وسیعی از واکنش‌ها را نسبت به صداهای مختلف از خود نشان می‌دهند. برای مثال در برابر صداهای بلند مبهوت شده یا واکنش غیرارادی خواهند داشت. به زبان ساده محرک‌های صوتی ناگهانی باعث واکنش سریع نوزادان می‌شود.
از بدو تولد تا 3 ماهگی، نوزادان با شنیدن صداهای ملایم آرام می‌گیرند و حتی این امکان وجود دارد که سر خود را به سمت منبع صدا بچرخانند. خبر خوب اینکه نوزادان اغلب در پاسخ به صداهای آشنا لبخند می‌زنند که این واکنش نشان‌دهنده قدرت تشخیص آن‌ها است.
توانایی شنوایی نوزادان از 4 تا 6 ماهگی
همان‌طور که نوزادان رشد می‌کنند، مهارت‌های شنوایی آن‌ها نیز توسعه می‌یابد. آن‌ها بین 4 تا 6 ماهگی به سمت صداهای جدید نگاه می‌کنند که این مسئله نشان‌دهنده آگاهی آن‌ها از محیط اطرافشان است. در این دوران حتی شاهد واکنش آن‌ها به تن صداهای متفاوت خواهید بود.
در برخی موارد نوزادان 4 تا 6 ماهه حتی صداهایی که می‌شنود را بلافاصله تقلید می‌کند. در همین دوره رشد و نمو است که نوزادان بیش از هر زمان دیگری به اسباب‌بازی‌های صدادار همانند جغجغه علاقه‌مند می‌شوند. به طور کلی بین 4 تا 6 ماهگی رشد شنوایی نوزادان بیش از پیش تحریک‌پذیر است.
توانایی شنوایی نوزادان از 7 تا 12 ماهگی
زمانی که نوزادان به سن 7 تا 12 ماهگی می‌رسند، توانایی شنوایی آن‌ها و واکنش به صداها نیز افزایش می‌یابد. برای مثال نوزادان در این سن به شنیدن نام خود واکنش نشان می‌دهند و صداهای آشنا همانند زنگ تلفن را به راحتی تشخیص خواهند داد.
این مرحله از توانایی شنوایی برای رشد زبان نیز بسیار مهم است؛ زیرا نوزادان در همین سن حرف زدن، تقلید کلمات و تقلید صداهای ساده را شروع می‌کنند. برای بهبود توانایی شنوایی فرزند خود می‌توانید بازی‌های تعاملی انجام دهید که نه تنها برای آن‌ها سرگرم‌کننده است بلکه قدرت تشخیص صداها و نشانه‌های اجتماعی را نیز برای نوزادان افزایش می‌دهند.
توانایی شنوایی نوزادان در یک تا 2 سالگی
از یک تا 2 سالگی ارتباط بین صدا و زبان در کودکان افزایش می‌یابد. در واقع کودکان نوپا دستورات ساده را دنبال کرده و عبارات اساسی یا واضح را به خوبی درک می‌کنند. طی این سنین کودکان از کلمات معنادار در جایگاه مناسب استفاده خواهند کرد تا نیازها و خواسته‌های خود را از طریق زبان به سایرین بفهمانند.
در این سنین اهمیت توانایی و تحریک قدرت شنوایی کودکان برجسته‌تر می‌شود؛ زیرا به پرورش مهارت‌های ارتباطی و رشد آن‌ها کمک می‌کند.
جدول زمان‌بندی توانایی شنوایی نوزادان
با بررسی این جدول به درک بهتر و کامل‌تری از قدرت شنوایی نوزاد خود پی می‌برید:
| سن نوزاد | علائم شنیداری |
| 0 تا 3 ماهگی | احساس ترس ناشی از شنیدن صداهای بلند
لبخند زدن به صداهای آشنا توقف شیر خوردن با شنیدن صدا |
| 4 تا 6 ماهگی | حرکت دادن چشم‌ها به سمت صدا
توجه به اسباب‌بازی‌های صدادار توجه به موسیقی و آهنگ ایجاد صداهایی همانند با، آه و غیره واکنش نشان دادن در صورت شنیدن نام خود |
| 7 تا 9 ماهگی | چرخش سر به سمت منبع صدا
واکنش نشان دادن به شنیدن کلمات مختلف درک دستورات ساده و انجام آن‌ها |
| 10 تا 12 ماهگی | شناسایی کلمات عادی و معمولی
گوش دادن به آهنگ‌ها و داستان‌ها |
چطور بفهمیم حس شنوایی نوزاد سالم است؟
در حالی که بیشتر نوزادان مهارت‌های شنوایی طبیعی دارند، برخی از آن‌ها با اختلالات و مشکلاتی به دنیا می‌آیند. بدین ترتیب به عنوان والدین یک نوزاد تازه متولد شده، در صورت مشاهده هر یک از این علائم فرزند خود را به کلینیک شنوایی سنجی ببرید:
- عدم پاسخگویی به صداهای بلند
- نچرخیدن به سمت صدا بعد از 6 ماهگی
- عدم ایجاد صداهای متفاوت در 9 ماهگی
- مشکل داشتن در درک دستورات ساده در 12 ماهگی
با مشاهده هر یک از این علائم با متخصص شنوایی‌سنجی مشورت کنید و برای انجام ارزیابی بیشتر غربالگری شنوایی انجام دهید. همچنین متخصص گوش و شنوایی در صورت تشخیص کم‌شنوایی یا ناشنوایی فرزند شما، بهترین سمعک برای کودکان را به شما معرفی خواهد کرد.
عوامل موثر بر رشد شنوایی نوزادان را جدی بگیرید
عوامل متعددی بر چگونگی و زمان واکنش نوزادان به صدا تاثیر دارند. برای مثال سابقه خانوادگی و ژنتیک نوزادان بر روی رشد شنوایی آن‌ها موثر است. همچنین قرار گرفتن در معرض انواع صداها مثل موسیقی و مکالمه بر مهارت‌های شنوایی نوزادان تاثیرگذار خواهد بود.
متاسفانه شرایطی همانند عفونت گوش یا سایر اختلالات و بیماری‌ها توانایی شنوایی نوزادان را کاهش می‌دهد. برای اینکه توانایی شنوایی نوزاد خود را ارتقا دهید، باید با او صحبت کنید، در کنارش آواز بخوانید یا زمان بیشتری را برای بازی کردن با نوزادتان صرف کنید. با این روش‌ها حس شنوایی نوزادان به طور قابل توجهی تقویت می‌شود.
شنوایی نوزاد خود را تست کنید
تمام حس‌های نوزادان در بدو تولد بسیار مهم هستند و حس شنوایی نیز یکی از همین حواس کاربردی و ضروری است. از بدو تولد تا 2 سالگی باید حس شنوایی فرزند خود را ارزیابی کنید؛ زیرا توانایی شنیداری او یکی از جنبه‌های حیاتی در روند رشد نوزاد به حساب می‌آید.
به منظور تشخیص زودهنگام مشکلات شنوایی فرزند خود از کلینیک‌های شنوایی سنجی و متخصص کمک بخواهید. این مراکز در درمان قدرت شنوایی کودکان کم‌شنوا و یا ناشنوا نقش اساسی دارند.
