آرتروز یکی از رایج‌ترین بیماری‌های مفصلی است که در اثر تخریب غضروف‌ها و التهاب مفاصل ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند هر مفصلی را درگیر کند، اما آرتروز دست و پا از شایع‌ترین انواع آن محسوب می‌شود. افراد مبتلا به این بیماری اغلب با درد، کاهش حرکت و تغییر شکل مفاصل مواجه می‌شوند.
در این مقاله، به بررسی کامل آرتروز دست و پا، علل ایجاد آن، علائم، روش‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی می‌پردازیم.
آرتروز چیست؟
آرتروز (Osteoarthritis) که به آن “استئوآرتریت” نیز گفته می‌شود، نوعی بیماری دژنراتیو (تحلیل‌برنده) مفاصل است که معمولاً با افزایش سن رخ می‌دهد. در این بیماری، غضروف مفصلی که سطح استخوان‌ها را می‌پوشاند و باعث حرکت نرم و بدون اصطکاک مفاصل می‌شود، به تدریج تحلیل می‌رود.
وقتی غضروف آسیب ببیند یا از بین برود، استخوان‌ها به طور مستقیم روی یکدیگر ساییده می‌شوند که این امر منجر به درد، التهاب و کاهش دامنه حرکتی مفاصل می‌شود.
علل و عوامل خطر آرتروز دست و پا
افزایش سن
با افزایش سن، فرسایش طبیعی غضروف‌ها بیشتر شده و احتمال ابتلا به آرتروز بالا می‌رود.
سابقه خانوادگی و عوامل ژنتیکی
آرتروز می‌تواند در برخی خانواده‌ها شایع‌تر باشد که نشان‌دهنده نقش عوامل ژنتیکی در این بیماری است.
جنسیت
زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به آرتروز دست و پا قرار دارند، به ویژه پس از یائسگی.
چاقی و اضافه‌وزن
وزن زیاد باعث افزایش فشار بر مفاصل پا (مانند زانوها و مچ پا) می‌شود و احتمال تخریب غضروف‌ها را افزایش می‌دهد.
آسیب‌های مفصلی
آسیب‌های قبلی مانند شکستگی‌ها، دررفتگی‌ها یا ضربه‌های شدید به مفاصل، می‌توانند خطر بروز آرتروز را افزایش دهند.
استفاده بیش از حد از مفاصل
افرادی که در شغل‌ها یا ورزش‌هایی فعالیت می‌کنند که فشار زیادی بر دست و پا وارد می‌شود (مانند تایپیست‌ها، کارگران ساختمانی، فوتبالیست‌ها)، بیشتر در معرض آرتروز قرار دارند.
بیماری‌های زمینه‌ای
بیماری‌هایی مانند دیابت، نقرس، و آرتریت روماتوئید می‌توانند باعث آسیب به مفاصل و افزایش خطر آرتروز شوند.
علائم آرتروز دست و پا
علائم آرتروز دست و پا به تدریج بروز می‌کنند و با گذشت زمان شدیدتر می‌شوند. مهم‌ترین علائم این بیماری شامل موارد زیر است:
درد مفصلی
درد یکی از شایع‌ترین علائم آرتروز است. در ابتدا، درد معمولاً پس از فعالیت یا استفاده بیش از حد از مفاصل ایجاد می‌شود، اما در مراحل پیشرفته، ممکن است در حالت استراحت نیز احساس شود.
سفتی و خشکی مفاصل
خشکی مفاصل به‌خصوص در صبح‌ها یا پس از دوره‌های استراحت طولانی مدت رخ می‌دهد و ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
تورم و التهاب
در اثر تخریب غضروف و تحریک بافت‌های اطراف مفصل، تورم و التهاب ایجاد می‌شود.
کاهش دامنه حرکتی
با پیشرفت بیماری، دامنه حرکتی مفاصل کاهش می‌یابد و انجام فعالیت‌های روزمره مانند نوشتن، بستن دکمه لباس یا راه رفتن دشوار می‌شود.
تغییر شکل مفاصل
در مراحل پیشرفته، مفاصل ممکن است دچار تغییر شکل شوند و برجستگی‌های استخوانی (استخوان اضافه) در آن‌ها ایجاد شود.
احساس ساییدگی یا صدا دادن مفاصل
برخی افراد هنگام حرکت مفاصل خود، صداهایی مانند “تق تق” یا احساس ساییدگی را تجربه می‌کنند که ناشی از تماس مستقیم استخوان‌ها به یکدیگر است.
تشخیص آرتروز دست و پا
تشخیص آرتروز معمولاً بر اساس علائم بیمار، معاینه فیزیکی و بررسی‌های تصویربرداری انجام می‌شود.
معاینه فیزیکی
پزشک با بررسی دامنه حرکتی، میزان تورم، حساسیت به لمس و تغییرات شکل مفاصل، وضعیت بیمار را ارزیابی می‌کند.
تصویربرداری پزشکی
🔹 رادیوگرافی (X-ray): تصاویر اشعه ایکس می‌توانند کاهش فضای مفصلی، تشکیل استخوان‌های اضافی و تغییرات استخوانی را نشان دهند.
🔹 MRI: در موارد خاص که نیاز به بررسی دقیق‌تر بافت‌های نرم مانند غضروف و لیگامان‌ها وجود دارد، MRI تجویز می‌شود.
آزمایش خون و مایع مفصلی
در برخی موارد، برای افتراق آرتروز از سایر بیماری‌های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید، آزمایش خون یا بررسی مایع مفصلی انجام می‌شود.
روش‌های درمانی آرتروز دست و پا
درمان آرتروز به هدف کاهش درد، بهبود عملکرد مفاصل و جلوگیری از پیشرفت بیماری انجام می‌شود.
تغییر سبک زندگی
🔹 کاهش وزن: کاهش وزن می‌تواند فشار روی مفاصل پا را کاهش دهد.
🔹 ورزش منظم: انجام تمرینات کششی و تقویتی برای افزایش انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات اطراف مفاصل.
🔹 استفاده از کفش مناسب: کفش‌های طبی یا ارتوپدی می‌توانند فشار را از روی مفاصل کاهش دهند.
درمان دارویی
🔹 داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب.
🔹 داروهای مسکن: مانند استامینوفن برای مدیریت درد.
🔹 تزریق کورتیکواستروئیدها: برای کاهش التهاب شدید در مفاصل.
فیزیوتراپی و کاردرمانی
🔹 تمرینات تقویتی و کششی
🔹 ماساژ درمانی
🔹 آب درمانی (هیدروتراپی)
استفاده از وسایل کمکی
🔹 مچ‌بند و زانوبند: برای حمایت از مفاصل
🔹 عصا یا واکر: برای کاهش فشار بر مفاصل پا
درمان‌های جایگزین
🔹 طب سوزنی
🔹 مصرف مکمل‌هایی مانند گلوکوزامین و کندرویتین
جراحی (در موارد شدید)
🔹 جراحی تعویض مفصل: برای بیمارانی که درد شدید و ناتوانی حرکتی دارند.
🔹 جراحی آرتروسکوپی: برای حذف زوائد استخوانی یا ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده.
نتیجه‌گیری
آرتروز دست و پا یک بیماری شایع اما قابل کنترل است. تشخیص زودهنگام و اتخاذ رویکردهای درمانی مناسب می‌تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند. با تغییر سبک زندگی، استفاده از روش‌های درمانی مؤثر و مشورت با پزشک، می‌توان از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد.
آیا تجربه‌ای در مورد آرتروز یا روش‌های درمانی آن دارید؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید! 😊
