نقرس یکی از شایع‌ترین انواع آرتریت (التهاب مفاصل) است که معمولاً مفاصل پا، به‌ویژه انگشت شست پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری ناشی از افزایش اسید اوریک در خون است که باعث تشکیل کریستال‌های اورات در مفاصل و ایجاد التهاب و درد شدید می‌شود. اگرچه بیشتر نقرس در پاها دیده می‌شود، اما ممکن است مفاصل دست‌ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد. این مقاله به بررسی دقیق نقرس در دست و پا، علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازد.
نقرس چیست؟
تعریف نقرس
نقرس نوعی آرتریت التهابی است که به دلیل رسوب کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل ایجاد می‌شود. این کریستال‌ها باعث واکنش ایمنی بدن شده و التهاب و درد شدیدی را به همراه دارند.
نقش اسید اوریک در ایجاد نقرس
اسید اوریک یک ماده زائد است که از تجزیه پورین‌ها (ترکیباتی که در غذاها و بدن وجود دارند) تولید می‌شود. در حالت عادی، کلیه‌ها اسید اوریک اضافی را از طریق ادرار دفع می‌کنند، اما در صورت تولید بیش‌ازحد یا دفع ناکافی آن، اسید اوریک در خون افزایش می‌یابد و منجر به نقرس می‌شود.
علل و عوامل خطر نقرس
علل اصلی نقرس
نقرس به دلایل مختلفی ممکن است ایجاد شود، از جمله:
- مصرف بیش از حد غذاهای غنی از پورین (مانند گوشت قرمز، غذاهای دریایی و الکل)
- کاهش عملکرد کلیه‌ها که باعث عدم دفع مناسب اسید اوریک می‌شود
- ژنتیک و سابقه خانوادگی نقرس
- بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های کلیوی
عوامل خطر
برخی از عوامل خطر که احتمال ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند شامل موارد زیر هستند:
- جنسیت و سن: مردان بیشتر از زنان در معرض نقرس هستند.
- چاقی: اضافه وزن باعث افزایش سطح اسید اوریک در خون می‌شود.
- مصرف برخی داروها: مانند دیورتیک‌ها و آسپرین که دفع اسید اوریک را کاهش می‌دهند.
- مصرف الکل: الکل توانایی بدن در دفع اسید اوریک را کاهش می‌دهد.
علائم نقرس در دست و پا
نقرس در پا
نقرس بیشتر در انگشت شست پا رخ می‌دهد، اما ممکن است سایر مفاصل پا مانند مچ پا و زانو را نیز درگیر کند. علائم شامل:
- درد شدید و ناگهانی که معمولاً شبانه شروع می‌شود
- تورم، قرمزی و گرمی در مفصل مبتلا
- محدودیت حرکت و حساسیت شدید به لمس
نقرس در دست
اگرچه کمتر شایع است، اما نقرس می‌تواند دست‌ها و انگشتان را نیز درگیر کند. علائم آن مشابه نقرس پا است، اما معمولاً عملکرد دست را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است باعث تغییر شکل انگشتان شود.
مراحل نقرس
نقرس در چند مرحله پیشرفت می‌کند:
هیپراوریسمی بدون علامت: سطح اسید اوریک بالا است، اما هنوز علائمی وجود ندارد.
حمله حاد نقرس: التهاب و درد ناگهانی در مفصل مبتلا رخ می‌دهد.
فاصله بین حملات: پس از حمله اولیه، دوره‌ای بدون علائم ممکن است وجود داشته باشد.
نقرس مزمن (توپوسی): در صورت عدم درمان، کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل رسوب کرده و به بافت‌های اطراف آسیب می‌رسانند.
روش‌های تشخیص نقرس
آزمایش‌های خون
اندازه‌گیری سطح اسید اوریک در خون می‌تواند به تشخیص نقرس کمک کند، اما سطح بالای آن همیشه به معنای نقرس نیست.
تجزیه مایع مفصلی
پزشک می‌تواند با استفاده از سوزن، مایع مفصلی را استخراج کرده و وجود کریستال‌های اسید اوریک را بررسی کند.
تصویربرداری پزشکی
- رادیوگرافی (X-ray): برای بررسی آسیب‌های مفصلی
- سونوگرافی: تشخیص کریستال‌های اورات در مفاصل
- CT اسکن دوگانه انرژی: پیشرفته‌ترین روش برای شناسایی رسوبات اسید اوریک
روش‌های درمان نقرس
درمان‌های دارویی
داروهای رایج برای کنترل نقرس شامل:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
- کلشی‌سین: برای کاهش التهاب و درد
- کورتیکواستروئیدها: در موارد شدیدتر
- داروهای کاهش‌دهنده اسید اوریک: مانند آلوپورینول و فبوکسوستات
درمان‌های خانگی و تغییر سبک زندگی
- رژیم غذایی مناسب: کاهش مصرف گوشت قرمز، غذاهای دریایی و الکل
- افزایش مصرف آب: برای دفع اسید اوریک
- کاهش وزن: کمک به کاهش سطح اسید اوریک
- ورزش منظم: برای حفظ سلامت مفاصل
درمان‌های گیاهی
- زنجبیل: دارای خواص ضدالتهابی
- آلبالو و گیلاس: کمک به کاهش اسید اوریک
- چای سبز: دارای آنتی‌اکسیدان‌هایی که از بروز حملات نقرس جلوگیری می‌کنند
پیشگیری از نقرس
رژیم غذایی سالم
- مصرف بیشتر میوه‌ها، سبزیجات و لبنیات کم‌چرب
- کاهش مصرف قندهای تصفیه‌شده و نوشیدنی‌های شیرین
- پرهیز از غذاهای غنی از پورین
حفظ وزن ایده‌آل
اضافه وزن یکی از عوامل خطر نقرس است. کاهش وزن می‌تواند به کاهش سطح اسید اوریک کمک کند.
ورزش منظم
ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا و یوگا می‌توانند مفاصل را تقویت کرده و احتمال حملات نقرس را کاهش دهند.
کنترل بیماری‌های مرتبط
افرادی که مبتلا به دیابت، فشار خون بالا یا بیماری‌های کلیوی هستند، باید این شرایط را کنترل کنند تا خطر ابتلا به نقرس کاهش یابد.
نتیجه‌گیری
نقرس یک بیماری دردناک اما قابل‌کنترل است که با تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی مناسب و مصرف داروهای تجویزشده می‌توان آن را مدیریت کرد. تشخیص به‌موقع و رعایت توصیه‌های پزشکی می‌تواند از بروز حملات نقرس جلوگیری کند و کیفیت زندگی را بهبود بخشد. اگر علائمی از نقرس دارید، مراجعه به پزشک برای بررسی و شروع درمان ضروری است.
