سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome – CTS) یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی فشاری است که بر روی اعصاب محیطی تأثیر می‌گذارد. این بیماری اغلب در دست‌ها دیده می‌شود و باعث درد، بی‌حسی و ضعف در انگشتان و مچ می‌شود. اما بسیاری نمی‌دانند که پا نیز می‌تواند دچار وضعیتی مشابه شود که به آن سندرم تونل تارسال (Tarsal Tunnel Syndrome – TTS) گفته می‌شود. این مقاله به بررسی علل، علائم، تشخیص و روش‌های درمان این دو وضعیت پرداخته و راهکارهای پیشگیری را ارائه می‌دهد.
سندرم تونل کارپال در دست
آناتومی تونل کارپال
تونل کارپال یک گذرگاه باریک در مچ دست است که توسط استخوان‌های مچ و یک بافت لیگامانی به نام “رباط عرضی کارپال” احاطه شده است. عصب مدیان (Median Nerve) که مسئول حس و حرکت بخش‌هایی از دست است، از این تونل عبور می‌کند.
علل و عوامل خطر
فشار بر روی عصب مدیان می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
- استفاده بیش از حد از دست: تایپ کردن، نواختن موسیقی، کارهای تکراری مانند خیاطی و نجاری
- التهابات و بیماری‌های زمینه‌ای: دیابت، آرتریت روماتوئید، کم‌کاری تیروئید
- آسیب‌های مچ دست: شکستگی یا دررفتگی
- بارداری: افزایش مایعات بدن که باعث فشار بر عصب می‌شود
- ژنتیک: برخی افراد به‌طور طبیعی تونل کارپال باریک‌تری دارند
علائم سندرم تونل کارپال
علائم ممکن است تدریجی ظاهر شوند و شامل موارد زیر هستند:
- بی‌حسی و گزگز: اغلب در انگشت شست، اشاره، میانی و نیمی از انگشت حلقه
- درد در مچ و ساعد: که ممکن است شب‌ها تشدید شود
- ضعف در دست: افتادن اشیا از دست، کاهش قدرت گرفتن
روش‌های تشخیص
- معاینه فیزیکی: تست تینل (Tinel’s Test) و تست فالن (Phalen’s Test)
- الکترومیوگرافی (EMG): بررسی عملکرد عصب مدیان
- آزمایش هدایت عصبی (NCS): اندازه‌گیری سرعت انتقال سیگنال‌های عصبی
روش‌های درمان
درمان‌های غیرجراحی
- استراحت و تغییر در فعالیت‌های روزانه
- استفاده از اسپلینت یا مچ‌بند
- داروهای ضدالتهابی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن
- فیزیوتراپی و ورزش‌های مخصوص مچ دست
- تزریق کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب
درمان جراحی
اگر علائم شدید باشند یا به درمان‌های دیگر پاسخ ندهند، جراحی “رهاسازی تونل کارپال” توصیه می‌شود که طی آن رباط عرضی کارپال بریده می‌شود تا فشار از روی عصب برداشته شود.
سندرم تونل تارسال در پا
آناتومی تونل تارسال
تونل تارسال در قسمت داخلی مچ پا قرار دارد و عصب تیبیال خلفی (Tibial Nerve) از آن عبور می‌کند. این عصب مسئول حس و حرکت برخی از قسمت‌های کف پا است.
علل و عوامل خطر
- آسیب‌های مچ پا: رگ‌به‌رگ شدن، شکستگی
- التهابات و بیماری‌ها: دیابت، آرتریت
- فشار زیاد روی پا: اضافه‌وزن، ایستادن طولانی‌مدت
- صافی کف پا: باعث فشرده شدن عصب تیبیال می‌شود
علائم سندرم تونل تارسال
- درد و سوزش در کف پا و انگشتان
- بی‌حسی یا گزگز در پاشنه یا کف پا
- ضعف عضلانی در کف پا
روش‌های تشخیص
- معاینه فیزیکی: تست تینل برای بررسی تحریک عصب
- تصویربرداری: MRI یا سونوگرافی برای بررسی فشار بر عصب
- الکترومیوگرافی (EMG) و آزمایش هدایت عصبی (NCS)
روش‌های درمان
درمان‌های غیرجراحی
- استراحت و کاهش فشار بر روی پا
- کفش‌های مناسب و کفی‌های طبی
- فیزیوتراپی و حرکات کششی
- داروهای ضدالتهابی و تزریق کورتیکواستروئیدها
درمان جراحی
در موارد شدید، جراحی برای باز کردن تونل تارسال و کاهش فشار بر عصب انجام می‌شود.
مقایسه سندرم تونل کارپال و تونل تارسال
| ویژگی | سندرم تونل کارپال | سندرم تونل تارسال |
|---|---|---|
| محل درگیری | مچ دست | مچ پا |
| عصب درگیر | عصب مدیان | عصب تیبیال |
| علائم | بی‌حسی و درد در انگشتان و مچ | بی‌حسی و درد در کف و پاشنه پا |
| عوامل خطر | حرکات تکراری دست، آرتروز، دیابت | صافی کف پا، آسیب‌های مچ پا |
| درمان اولیه | مچ‌بند، داروهای ضدالتهابی، فیزیوتراپی | کفش طبی، استراحت، داروهای ضدالتهابی |
| جراحی | برش رباط عرضی کارپال | باز کردن تونل تارسال |
راه‌های پیشگیری از این بیماری‌ها
- استفاده از ارگونومی مناسب در محیط کار
- ورزش‌های کششی و تقویتی برای دست و پا
- استفاده از کفش‌های مناسب و محافظتی
- مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و آرتریت
نتیجه‌گیری
سندرم تونل کارپال و تونل تارسال دو بیماری مرتبط با فشار بر اعصاب محیطی در دست و پا هستند که می‌توانند بر کیفیت زندگی افراد تأثیر بگذارند. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و بهبودی را تسریع کند. با رعایت اصول ارگونومی، ورزش و مراقبت‌های لازم، می‌توان احتمال ابتلا به این بیماری‌ها را کاهش داد.
