شنوایی یکی از مهم‌ترین حواس انسان است که تأثیر مستقیم بر کیفیت زندگی، ارتباطات اجتماعی و رشد شناختی دارد. اختلالات شنوایی می‌توانند در هر سنی رخ دهند و تأثیرات زیادی بر یادگیری، تعاملات اجتماعی و سلامت روانی افراد داشته باشند. تست‌های شنوایی مجموعه‌ای از روش‌های تشخیصی هستند که برای ارزیابی توانایی شنوایی و تشخیص مشکلات احتمالی در این زمینه به کار می‌روند. این تست‌ها از روش‌های ساده غربالگری تا آزمایش‌های دقیق کلینیکی را شامل می‌شوند و برای گروه‌های سنی مختلف، از نوزادان تا سالمندان، استفاده می‌شوند.
در این مقاله، انواع مختلف تست‌های شنوایی، روش‌های انجام آن‌ها، نحوه تفسیر نتایج و کاربردهای آن‌ها در زمینه‌های پزشکی و توانبخشی بررسی خواهند شد.
بخش اول: آشنایی با سیستم شنوایی انسان
قبل از بررسی تست‌های شنوایی، لازم است نگاهی به ساختار و عملکرد سیستم شنوایی داشته باشیم. گوش انسان از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
گوش خارجی: شامل لاله گوش و مجرای گوش است که امواج صوتی را جمع‌آوری کرده و به پرده گوش منتقل می‌کند.
گوش میانی: شامل پرده صماخ و سه استخوانچه (چکشی، سندانی و رکابی) است که وظیفه تقویت و انتقال امواج صوتی را دارند.
گوش داخلی: شامل حلزون گوش و ساختارهای عصبی مرتبط با سیستم شنوایی و تعادل است که امواج صوتی را به سیگنال‌های عصبی تبدیل کرده و به مغز ارسال می‌کنند.
اختلال در هر یک از این بخش‌ها می‌تواند باعث مشکلات شنوایی شود که با تست‌های شنوایی قابل تشخیص هستند.
بخش دوم: انواع تست‌های شنوایی و روش‌های انجام آن‌ها
تست‌های غربالگری شنوایی
این تست‌ها معمولاً برای تشخیص اولیه مشکلات شنوایی در نوزادان، کودکان و بزرگسالان انجام می‌شوند و روش‌های ساده‌ای برای بررسی وجود نقص شنوایی هستند.
الف) تست شنوایی نوزادان (OAE و ABR)
- آزمون انتشار صوتی گوش (OAE – Otoacoustic Emissions): در این روش، یک پروب کوچک در مجرای گوش قرار داده می‌شود که اصوات ضعیفی را به داخل گوش ارسال می‌کند. در صورت عملکرد طبیعی حلزون گوش، پژواک‌هایی از آن منعکس شده و توسط دستگاه ثبت می‌شوند. عدم ثبت این پژواک‌ها می‌تواند نشان‌دهنده آسیب به سلول‌های مویی حلزون باشد.
- آزمون پاسخ شنیداری ساقه مغز (ABR – Auditory Brainstem Response): این تست برای بررسی پاسخ‌های عصبی مغز به محرک‌های صوتی انجام می‌شود و از طریق الکترودهایی که روی سر قرار داده می‌شوند، فعالیت‌های عصبی مرتبط با شنوایی ثبت می‌گردند.
ب) تست غربالگری شنوایی در مدارس و محیط‌های کاری
این تست‌ها معمولاً با استفاده از ادیومتری ساده انجام می‌شوند که در آن فرد باید تشخیص دهد که آیا می‌تواند اصوات مختلفی را بشنود یا خیر.
تست‌های ادیومتری (Audiometry Tests)
ادیومتری شامل روش‌های دقیق‌تری برای سنجش آستانه شنوایی و تعیین میزان کم‌شنوایی است. این تست‌ها معمولاً در کلینیک‌های شنوایی‌شناسی انجام می‌شوند.
الف) ادیومتری تون خالص (Pure-Tone Audiometry – PTA)
- در این روش، اصواتی با فرکانس‌های مختلف از طریق هدفون یا گوشی استخوانی به گوش فرد ارائه می‌شود.
- فرد باید تشخیص دهد که آیا صدای موردنظر را می‌شنود یا خیر.
- نتایج این تست به صورت نمودار ادیوگرام ثبت شده و میزان کم‌شنوایی در فرکانس‌های مختلف مشخص می‌شود.
ب) ادیومتری گفتاری (Speech Audiometry)
- در این تست، به جای اصوات خالص، کلمات و جملات برای فرد پخش می‌شود و او باید آن‌ها را تکرار کند.
- این تست میزان درک گفتار فرد را بررسی می‌کند و برای تشخیص مشکلات شنوایی در زندگی روزمره بسیار مفید است.
تست‌های فیزیولوژیک شنوایی
این تست‌ها بر اساس واکنش‌های خودکار سیستم شنوایی عمل می‌کنند و نیازی به همکاری فرد ندارند.
الف) تمپانومتری (Tympanometry)
- این تست برای بررسی عملکرد پرده گوش و گوش میانی استفاده می‌شود.
- یک پروب کوچک در مجرای گوش قرار داده شده و فشار هوا تغییر داده می‌شود تا واکنش پرده گوش اندازه‌گیری شود.
- برای تشخیص مشکلاتی مانند عفونت گوش میانی، پارگی پرده گوش، یا اختلالات شیپور استاش مفید است.
ب) تست رفلكس آكوستيك (Acoustic Reflex Test)
- در این تست، محرک‌های صوتی شدید به گوش ارسال شده و واکنش‌های غیرارادی عضلات گوش میانی بررسی می‌شود.
- این تست به شناسایی مشکلات عصبی مرتبط با شنوایی کمک می‌کند.
بخش سوم: تفسیر نتایج تست‌های شنوایی
نتایج تست‌های شنوایی معمولاً در قالب نمودارهایی مانند ادیوگرام ارائه می‌شوند که نشان‌دهنده میزان شنوایی فرد در فرکانس‌های مختلف است. بر اساس این نتایج، کم‌شنوایی به چند دسته تقسیم می‌شود:
کم‌شنوایی ملایم (Mild Hearing Loss): افت شنوایی بین 20 تا 40 دسی‌بل
کم‌شنوایی متوسط (Moderate Hearing Loss): افت شنوایی بین 40 تا 70 دسی‌بل
کم‌شنوایی شدید (Severe Hearing Loss): افت شنوایی بین 70 تا 90 دسی‌بل
کم‌شنوایی عمیق (Profound Hearing Loss): افت شنوایی بیش از 90 دسی‌بل
بخش چهارم: کاربردهای تست‌های شنوایی در پزشکی و توانبخشی
تشخیص زودهنگام مشکلات شنوایی در نوزادان و کودکان
- تست‌های شنوایی نوزادان می‌توانند مشکلات مادرزادی را شناسایی کرده و امکان مداخلات زودهنگام مانند کاشت حلزون یا استفاده از سمعک را فراهم کنند.
ارزیابی افت شنوایی ناشی از افزایش سن یا نویز محیطی
- تست‌های شنوایی در بزرگسالان می‌توانند برای تشخیص کم‌شنوایی ناشی از کهولت سن (Presbycusis) یا قرار گرفتن در معرض نویز شدید مورد استفاده قرار گیرند.
برنامه‌ریزی درمانی برای استفاده از سمعک یا کاشت حلزون
- ادیومتری و تست‌های دیگر برای تعیین مناسب‌ترین گزینه درمانی و تنظیم دقیق وسایل کمک‌شنوایی کاربرد دارند.
نتیجه‌گیری
تست‌های شنوایی ابزارهای بسیار مهمی برای ارزیابی سلامت شنوایی و تشخیص مشکلات مربوط به آن هستند. با استفاده از این تست‌ها، امکان شناسایی زودهنگام مشکلات شنوایی و ارائه راهکارهای درمانی مناسب فراهم می‌شود. با پیشرفت تکنولوژی، روش‌های جدیدتری مانند ادیومتری دیجیتال و تست‌های ژنتیکی نیز به حوزه شنوایی‌شناسی اضافه شده‌اند که می‌توانند نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به کم‌شنوایی ایفا کنند.
