پشه‌ها به عنوان یکی از آزاردهنده‌ترین حشرات جهان شناخته می‌شوند که نه تنها باعث سلب آرامش افراد در فضاهای باز و بسته می‌شوند، بلکه می‌توانند ناقل بیماری‌های خطرناکی مانند مالاریا، دنگی، زیکا، تب زرد و ویروس نیل غربی باشند. بسیاری از ما تجربه کرده‌ایم که در یک جمع، برخی افراد بیشتر از دیگران مورد نیش پشه‌ها قرار می‌گیرند. این موضوع سال‌هاست که موضوع تحقیقات علمی گسترده‌ای قرار گرفته است. سوال اینجاست: چه عواملی باعث می‌شود که پشه‌ها برخی افراد را بیشتر از دیگران انتخاب کنند؟
در این مقاله جامع، به بررسی تمام عواملی که باعث جذب پشه‌ها به سمت انسان‌ها می‌شود خواهیم پرداخت و پاسخ علمی به این سوال رایج خواهیم داد. همچنین به راهکارهای مقابله با این مشکل اشاره خواهیم کرد.
نقش گروه خونی در جذب پشه‌ها
یکی از عجیب‌ترین یافته‌ها در زمینه مطالعات مربوط به پشه‌ها، تأثیر گروه خونی بر میزان جلب توجه پشه‌هاست.
مطالعات نشان داده‌اند که افراد دارای گروه خونی O بیش از سایر گروه‌های خونی مانند A یا B در معرض نیش پشه قرار می‌گیرند.
چگونه گروه خونی پشه‌ها را جذب می‌کند؟
افراد با گروه خونی O ماده‌ای از طریق پوست خود ترشح می‌کنند که می‌تواند به عنوان سیگنالی برای پشه‌ها عمل کند.
یک مطالعه مشهور ژاپنی نشان داد که ۸۳٪ از پشه‌ها به سمت افرادی با گروه خونی O جذب شدند، در حالی که تنها ۴۷٪ به سمت گروه A گرایش داشتند.
این موضوع می‌تواند دلیلی باشد که چرا برخی افراد حتی در کنار دیگران، بیشتر دچار گزش پشه می‌شوند.
تأثیر میزان دی‌اکسید کربن (CO₂) بازدمی
پشه‌ها از دی‌اکسید کربن (CO₂) که ما هنگام بازدم خارج می‌کنیم برای شناسایی قربانیان خود استفاده می‌کنند.
افرادی که میزان بیشتری CO₂ تولید می‌کنند، بیشتر پشه‌ها را جذب می‌کنند.
چه کسانی CO₂ بیشتری تولید می‌کنند؟
- افراد چاق یا دارای اضافه وزن: چون بدن بزرگ‌تر است، CO₂ بیشتری تولید می‌کند.
- زنان باردار: در دوران بارداری، حجم تنفس زنان افزایش می‌یابد، در نتیجه CO₂ بیشتری تولید می‌کنند.
- افراد ورزشکار یا کسانی که فعالیت بدنی بالا دارند: چون سرعت متابولیسم بدن آن‌ها بالاست.
نقش بوی بدن و میکروبیوم پوستی
هر انسانی ترکیب خاصی از میکروب‌ها و باکتری‌های سطح پوست دارد که باعث تولید بوی بدن منحصر به فرد می‌شود.
این بوها برای پشه‌ها بسیار جذاب یا گاهی دفع‌کننده هستند.
میکروبیوم پوستی چیست؟
میکروبیوم به مجموعه‌ای از باکتری‌ها و قارچ‌هایی که روی پوست زندگی می‌کنند گفته می‌شود. این میکروب‌ها با تجزیه عرق، مولکول‌های بودار تولید می‌کنند که برخی از این بوها پشه‌پسند هستند.
چه عواملی بوی بدن را تغییر می‌دهند؟
- ژنتیک فردی
- نوع تغذیه
- میزان تعریق
- رعایت یا عدم رعایت بهداشت شخصی
تأثیر حرارت بدن
پشه‌ها به گرما بسیار حساس هستند.
افرادی که دمای بدن‌شان بالاتر است، مانند کسانی که اخیراً ورزش کرده‌اند یا افراد مبتلا به تب، بیشتر پشه‌ها را جذب می‌کنند.
تأثیر لباس و رنگ آن
شاید برایتان جالب باشد که پشه‌ها علاوه بر بو و حرارت، رنگ لباس افراد را نیز در انتخاب قربانی تأثیر می‌دهند.
چه رنگ‌هایی پشه‌ها را جذب می‌کنند؟
- رنگ‌های تیره مانند سیاه، سرمه‌ای و قرمز بیشترین جذب را دارند.
- رنگ‌های روشن مانند سفید و زرد کمتر پشه‌ها را جذب می‌کنند.
چرا رنگ لباس تأثیر دارد؟
رنگ‌های تیره نور را جذب می‌کنند و حرارت بیشتری تولید می‌کنند، که این امر برای پشه‌ها جذاب است.
تأثیر مصرف الکل و برخی غذاها
تحقیقات نشان داده است که مصرف الکل (مانند آبجو) می‌تواند احتمال گزیده شدن توسط پشه‌ها را افزایش دهد.
این موضوع می‌تواند به دلیل تغییر در بوی بدن یا افزایش دمای بدن پس از مصرف الکل باشد.
غذاهای موثر بر جذب پشه‌ها:
- غذاهای تند و ادویه‌دار: باعث افزایش حرارت بدن می‌شوند.
- موز: برخی مطالعات نشان داده که مصرف موز ممکن است بوی بدن را برای پشه‌ها جذاب‌تر کند.
- سیر و پیاز: در برخی موارد ممکن است پشه‌ها را دور کند ولی شواهد کافی وجود ندارد.
بارداری و افزایش جذب پشه‌ها
زنان باردار دو برابر بیشتر از زنان غیر باردار در معرض گزیدگی پشه‌ها هستند.
علل اصلی این موضوع:
- افزایش دمای بدن (تقریباً ۰.۷ درجه بالاتر)
- بازدم بیشتر CO₂
- تغییرات هورمونی که بر بوی بدن تأثیر می‌گذارد.
عوامل ژنتیکی
مطالعات نشان داده‌اند که ژنتیک نقش مهمی در جذب پشه‌ها دارد.
افرادی که ژن‌های خاصی دارند، ممکن است موادی از پوست‌شان متصاعد شود که برای پشه‌ها جذاب‌تر باشد.
این موضوع باعث شده که برخی خانواده‌ها یا نژادها بیشتر در معرض نیش پشه‌ها باشند.
تاثیر بیماری‌ها و وضعیت سلامتی
برخی بیماری‌ها و عفونت‌ها باعث تغییراتی در بوی بدن می‌شوند که می‌تواند پشه‌ها را بیشتر جذب کند.
بیماری‌های مرتبط:
- تب زرد
- تب دنگی
- زیکا
همچنین، افراد مبتلا به دیابت به دلیل تغییر در بوی بدن و دمای بدن، ممکن است بیشتر در معرض گزیدگی باشند.
راه‌های پیشگیری از گزیدگی پشه‌ها
حال که فهمیدیم چه کسانی بیشتر جذب پشه‌ها می‌شوند، باید به راهکارهایی برای پیشگیری اشاره کنیم:
الف. استفاده از مواد دافع پشه:
- DEET
- ایکاریدین
- روغن اکالیپتوس لیمویی
ب. پوشش مناسب:
- لباس‌های آستین بلند و روشن
- استفاده از توری در محل خواب
ج. جلوگیری از تولید مثل پشه‌ها:
- خشک کردن آب‌های راکد
- استفاده از دریچه‌های توری‌دار روی پنجره‌ها
د. استفاده از روش‌های طبیعی:
- روغن اسطوخودوس
- روغن نعناع فلفلی
- گیاه رزماری و ریحان در فضاهای باز
نتیجه‌گیری
همانطور که دیدیم، جذب پشه‌ها به افراد مختلف به ترکیبی از عوامل ژنتیکی، فیزیولوژیک و رفتاری بستگی دارد. افراد با گروه خونی O، زنان باردار، افراد با دمای بدن بالا یا مصرف‌کنندگان الکل بیشتر در معرض خطر هستند.
شناخت این عوامل نه تنها به ما کمک می‌کند تا از نیش پشه جلوگیری کنیم، بلکه نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های منتقله از طریق پشه دارد.
آیا شما هم تجربه‌ای از جذب زیاد پشه‌ها دارید؟ گروه خون یا عادت غذایی خاصی دارید؟
