بیماری آلزایمر یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عصبی تخریبی است که با زوال شناختی و اختلال در عملکرد حافظه همراه است. تحقیقات اخیر نشان داده است که آسپیرین، به عنوان یک داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID)، ممکن است نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا به آلزایمر و کاهش پیشرفت آن داشته باشد. این مقاله به بررسی مکانیسم‌های زیستی آسپیرین، تأثیر آن بر التهاب عصبی، شواهد بالینی و مطالعات حیوانی پرداخته و همچنین به مزایا و معایب احتمالی آن در درمان آلزایمر اشاره می‌کند.
آلزایمر یک اختلال عصبی پیش‌رونده است که معمولاً در سالمندان رخ می‌دهد و یکی از علل اصلی زوال عقل محسوب می‌شود. در حال حاضر، هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و درمان‌های موجود بیشتر برای کنترل علائم طراحی شده‌اند.
یکی از عواملی که در ایجاد و پیشرفت آلزایمر نقش مهمی دارد، التهاب عصبی است. تحقیقات نشان داده‌اند که داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، از جمله آسپیرین، می‌توانند تأثیر بالقوه‌ای در کاهش التهاب عصبی داشته باشند و احتمالاً پیشرفت بیماری را به تأخیر بیندازند.
مکانیسم اثر آسپیرین در بدن
آسپیرین (استیل سالیسیلیک اسید) یکی از داروهای پرکاربرد در پزشکی است که اثرات زیر را دارد:
ضد التهاب – با مهار آنزیم سیکلواکسیژناز (COX-1 و COX-2)، تولید پروستاگلاندین‌های التهابی را کاهش می‌دهد.
ضد انعقاد – با مهار پلاکت‌ها، از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند.
کاهش‌دهنده تب – با تأثیر بر هیپوتالاموس، دمای بدن را کاهش می‌دهد.
مسکن درد – با کاهش تولید مواد التهابی، درد را کاهش می‌دهد.
همین ویژگی‌های آسپیرین باعث شده که محققان بررسی کنند که آیا این دارو می‌تواند در برابر آلزایمر نیز مفید باشد یا خیر.
نقش التهاب در بیماری آلزایمر
یکی از عوامل کلیدی در بیماری آلزایمر التهاب عصبی مزمن است. در بیماران آلزایمری، التهاب به دلیل تجمع پلاک‌های بتا-آمیلوئید و پروتئین‌های تائو ایجاد می‌شود.
تجمع پلاک‌های بتا-آمیلوئید و پاسخ ایمنی
-
در مغز بیماران آلزایمری، پلاک‌های بتا-آمیلوئید باعث تحریک سیستم ایمنی می‌شوند.
-
سلول‌های میکروگلیا و آستروسیت‌ها فعال شده و مواد التهابی مانند سیتوکین‌ها و پروستاگلاندین‌ها آزاد می‌کنند.
-
این التهاب طولانی‌مدت می‌تواند به آسیب نورونی و تخریب سیناپس‌ها منجر شود.
نقش پروتئین‌های تائو در آلزایمر
-
پروتئین‌های تائو به‌طور غیرطبیعی تجمع پیدا می‌کنند و باعث ایجاد درهم‌تنیدگی‌های نوروفیبریلار می‌شوند.
-
این فرآیند باعث از بین رفتن نورون‌ها و تشدید زوال شناختی می‌شود.
آسپیرین با داشتن خاصیت ضدالتهابی و مهارکننده سیتوکین‌های التهابی، ممکن است بتواند این فرآیندهای آسیب‌زا را کاهش دهد.
تحقیقات علمی درباره آسپیرین و آلزایمر
مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی
تحقیقات اولیه بر روی موش‌های مبتلا به آلزایمر نشان داده است که آسپیرین می‌تواند تجمع پلاک‌های بتا-آمیلوئید را کاهش دهد و از زوال حافظه جلوگیری کند.
-
مطالعه‌ای در سال 2018 نشان داد که مصرف آسپیرین باعث افزایش فعالیت پروتئین TFEB (عامل اصلی تجزیه و دفع مواد زائد سلولی) شده و در نتیجه، پاک‌سازی پلاک‌های بتا-آمیلوئید بهبود یافته است.
-
تحقیقات دیگر نشان داده‌اند که آسپیرین می‌تواند با کاهش التهاب، عملکرد شناختی را در مدل‌های حیوانی بهبود بخشد.
مطالعات بالینی و بررسی‌های اپیدمیولوژیک
نتایج مطالعات انسانی درباره تأثیر آسپیرین بر آلزایمر هنوز قطعی نیستند. برخی از یافته‌های مهم شامل موارد زیر است:
مطالعات اولیه نشان دادند که افرادی که به‌طور مداوم از آسپیرین استفاده می‌کنند، ریسک کمتری برای ابتلا به آلزایمر دارند.
تحقیقی در سال 2019 که بر روی 19,000 نفر انجام شد، نشان داد که مصرف طولانی‌مدت آسپیرین تأثیر قابل‌توجهی در کاهش خطر آلزایمر ندارد، اما در برخی بیماران علائم شناختی را بهبود می‌بخشد.
برخی مطالعات دیگر نشان داده‌اند که دوزهای پایین آسپیرین (81 میلی‌گرم) ممکن است از کاهش حجم مغزی جلوگیری کند و عملکرد شناختی را حفظ نماید.
مزایا و معایب استفاده از آسپیرین در بیماران آلزایمری
مزایا
✔ کاهش التهاب عصبی و بهبود عملکرد میکروگلیا
✔ کاهش تشکیل پلاک‌های بتا-آمیلوئید
✔ بهبود جریان خون مغزی و کاهش خطر سکته مغزی
✔ محافظت از سلول‌های عصبی در برابر آسیب‌های اکسیداتیو
معایب و خطرات احتمالی
❌ افزایش خطر خونریزی داخلی، به‌ویژه در سالمندان
❌ مشکلات گوارشی (زخم معده، خونریزی گوارشی)
❌ عدم اثبات قطعی تأثیر در پیشگیری یا درمان آلزایمر
❌ تداخل با برخی داروهای دیگر مانند داروهای ضدانعقاد
نتیجه‌گیری
با توجه به مطالعات انجام شده، آسپیرین می‌تواند در کاهش التهاب عصبی و پاک‌سازی پلاک‌های بتا-آمیلوئید مؤثر باشد، اما هنوز شواهد قطعی در مورد اثربخشی آن در پیشگیری یا درمان آلزایمر وجود ندارد.
مطالعات بیشتری برای تعیین دوز مناسب، مدت زمان مصرف و گروه‌های خاصی از بیماران که ممکن است از آن بهره‌مند شوند، مورد نیاز است. در حال حاضر، مصرف آسپیرین باید تحت نظر پزشک انجام شود، خصوصاً در افراد مسن و کسانی که مشکلات خونریزی دارند.
پیشنهاد برای تحقیقات آینده:
🔹 بررسی اثرات آسپیرین بر ترکیبات دیگر مانند داروهای ضدآلزایمر
🔹 مطالعات طولانی‌مدت روی بیماران در مراحل مختلف بیماری
🔹 بررسی تأثیر ترکیب آسپیرین با رژیم‌های غذایی ضدالتهابی و مکمل‌های مغزی
در نهایت، آسپیرین به عنوان یک داروی ضدالتهابی و محافظ عصبی، پتانسیل بالایی در درمان آلزایمر دارد، اما هنوز نیاز به تحقیقات گسترده‌تری برای تأیید نهایی آن وجود دارد.
