صرع یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی است که با تشنج‌های مکرر و غیرقابل پیش‌بینی مشخص می‌شود. در حالی که بسیاری از بیماران با داروهای ضدتشنج کنترل می‌شوند، حدود ۳۰٪ از آن‌ها به این درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند و به عنوان مبتلایان به صرع مقاوم به دارو شناخته می‌شوند. برای این گروه، جراحی مغز می‌تواند گزینه‌ای مؤثر برای کاهش یا حذف تشنج‌ها باشد.
معیارهای انتخاب بیماران برای جراحی
پیش از انجام جراحی، بیماران باید تحت ارزیابی‌های جامع قرار گیرند تا مشخص شود که آیا کاندیدای مناسبی برای جراحی هستند یا خیر. این ارزیابی‌ها شامل:
-
محل کانون تشنج: تعیین دقیق محل شروع تشنج‌ها در مغز با استفاده از روش‌هایی مانند EEG و MRI.
-
نوع صرع: برخی انواع صرع، مانند صرع لوب تمپورال داخلی با اسکلروز میزیال تمپورال، پاسخ بهتری به جراحی می‌دهند.
-
وضعیت عصبی و روان‌شناختی: بررسی عملکرد شناختی و روان‌شناختی بیمار برای ارزیابی خطرات پس از جراحی.
انواع جراحی‌های صرع
جراحی‌های برداشت‌کننده (Resective Surgery)
این نوع جراحی شامل برداشتن بخشی از مغز است که مسئول ایجاد تشنج‌هاست.
لوبکتومی تمپورال قدامی (Anterior Temporal Lobectomy)
این روش برای بیماران با صرع لوب تمپورال که به دارو پاسخ نمی‌دهند، به کار می‌رود. در این جراحی، بخش قدامی لوب تمپورال، هیپوکامپ و آمیگدال برداشته می‌شوند. مطالعات نشان داده‌اند که این روش می‌تواند منجر به بهبود کنترل تشنج و کیفیت زندگی شود.
لیزونکتومی (Lesionectomy)
در مواردی که تشنج‌ها ناشی از ضایعات مشخصی مانند تومورها یا ناهنجاری‌های عروقی هستند، برداشتن ضایعه می‌تواند تشنج‌ها را کنترل کند.
جراحی‌های قطع‌کننده (Disconnection Surgery)
این روش‌ها با قطع مسیرهای ارتباطی بین بخش‌های مختلف مغز، از انتشار تشنج جلوگیری می‌کنند.
کالوزوتومی (Corpus Callosotomy)
در این روش، جسم پینه‌ای که دو نیمکره مغز را به هم متصل می‌کند، به‌صورت جزئی یا کامل قطع می‌شود. این جراحی معمولاً برای بیمارانی با تشنج‌های عمومی‌شونده ثانویه یا سندرم‌هایی مانند لنوکس-گاستو استفاده می‌شود.
ترانکسیون‌های ساب‌پالیال متعدد (Multiple Subpial Transections)
برای بیمارانی که کانون تشنج در نواحی حیاتی مغز قرار دارد و برداشتن آن ممکن نیست، این روش با قطع اتصالات افقی کورتکس، از انتشار تشنج جلوگیری می‌کند.
روش‌های تحریک عصبی (Neuromodulation)
این روش‌ها شامل کاشت دستگاه‌هایی هستند که با تحریک الکتریکی، فعالیت مغز را تنظیم می‌کنند.
تحریک عصب واگ (Vagus Nerve Stimulation – VNS)
در این روش، یک دستگاه در زیر پوست کاشته می‌شود که عصب واگ را تحریک می‌کند و می‌تواند به کاهش فرکانس تشنج‌ها کمک کند.
تحریک عمقی مغز (Deep Brain Stimulation – DBS)
در این روش، الکترودهایی در نواحی خاصی از مغز کاشته می‌شوند که با تحریک الکتریکی، فعالیت غیرطبیعی را تنظیم می‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند که تحریک هسته قدامی تالاموس می‌تواند منجر به کاهش تشنج‌ها شود.
تحریک پاسخ‌دهنده عصبی (Responsive Neurostimulation – RNS)
این سیستم با تشخیص فعالیت‌های غیرطبیعی مغز و ارائه تحریک الکتریکی در پاسخ به آن‌ها، سعی در جلوگیری از وقوع تشنج دارد.
روش‌های تخریبی کم‌تهاجمی
لیزر درمانی بینابینی (Laser Interstitial Thermal Therapy – LITT)
این روش با استفاده از لیزر و هدایت MRI، بافت‌های مسئول تشنج را با حداقل تهاجم از بین می‌برد. این تکنیک به دلیل دقت بالا و زمان بهبودی کوتاه‌تر، مورد توجه قرار گرفته است.
اولتراسوند متمرکز با هدایت MRI (MR-guided Focused Ultrasound – MRgFUS)
این روش غیرتهاجمی با استفاده از امواج اولتراسوند متمرکز و هدایت MRI، بافت‌های مسئول تشنج را تخریب می‌کند.
نتایج و اثربخشی جراحی
مطالعات نشان داده‌اند که جراحی می‌تواند در کنترل تشنج‌ها بسیار مؤثر باشد. در یک متاآنالیز، ۵۷٪ از بیماران جراحی‌شده بدون تشنج بودند، در حالی که این میزان در گروه درمان دارویی ۱۵٪ بود. همچنین، کیفیت زندگی در بیماران جراحی‌شده بهبود یافت.
عوارض و ملاحظات
هر جراحی مغزی با خطراتی همراه است، از جمله:
-
عوارض عصبی: مانند نقص‌های حرکتی یا حسی.
-
عفونت‌ها: مانند مننژیت یا عفونت محل جراحی.
-
مشکلات روان‌شناختی: مانند افسردگی یا تغییرات خلقی.
بنابراین، انتخاب بیماران باید با دقت و پس از ارزیابی‌های جامع انجام شود.
نتیجه‌گیری
جراحی مغز می‌تواند گزینه‌ای مؤثر برای بیماران مبتلا به صرع مقاوم به دارو باشد. انتخاب نوع جراحی باید بر اساس ویژگی‌های بالینی و تصویربرداری هر بیمار صورت گیرد. با پیشرفت تکنولوژی و معرفی روش‌های کم‌تهاجمی، امید است که تعداد بیشتری از بیماران بتوانند از این درمان‌ها بهره‌مند شوند و کیفیت زندگی بهتری داشته باشند.
