پستانک، یک وسیله پرطرفدار در میان والدین است که به منظور آرامش بخشیدن به نوزادان و کودکان کوچک استفاده می‌شود. این وسیله معمولاً برای تسکین درد و ناراحتی‌های ناشی از دندان درآوردن، کمک به خوابیدن یا کاهش گریه‌های ناشی از گرسنگی یا بی‌حوصلگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، استفاده از پستانک در کودکان ممکن است به همراه عوارض و مشکلاتی باشد که تاثیرات بلندمدتی بر روی سلامت جسمی و روانی کودک خواهد گذاشت. در این مقاله به بررسی عوارض و مشکلات ناشی از استفاده از پستانک در کودکان پرداخته می‌شود.
مشکلات دهان و دندان
یکی از مهمترین عوارض استفاده طولانی مدت از پستانک، تاثیرات منفی بر روی دهان و دندان‌های کودک است. این مشکلات معمولاً شامل تغییرات در رشد دندان‌ها و ساختار دهان است که در صورت استفاده طولانی‌مدت و نادرست از پستانک، ممکن است جدی‌تر شوند. مهمترین عوارض این دسته شامل موارد زیر است:
الف) بروز مشکل در رشد دندان‌ها
استفاده از پستانک به طور مداوم می‌تواند موجب ایجاد تغییرات در جایگاه دندان‌ها و فک کودک شود. زمانی که کودک پستانک را به طور مکرر در دهان نگه می‌دارد، این وسیله ممکن است باعث اختلال در رشد صحیح دندان‌ها و ایجاد مشکلاتی مانند شلوغی دندان‌ها، فشار بر روی فک و اختلال در شکل‌دهی فک و دندان‌ها گردد. در این شرایط، دندان‌ها نمی‌توانند به درستی رشد کنند و در برخی موارد حتی ممکن است دندان‌ها در وضعیت نامناسبی قرار گیرند که نیاز به درمان ارتودنسی پیدا کند.
ب) تغییر در وضعیت فک و دهان
استفاده از پستانک برای مدت طولانی می‌تواند به ایجاد فشار بر روی ساختار فک و دهان کودک منجر شود. این فشار می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی مانند عدم تطابق دندان‌ها، گاز گرفتن نادرست و اختلال در ترتیب دندان‌ها گردد. همچنین، در برخی موارد ممکن است باعث ایجاد مشکلات گفتاری شود، چرا که موقعیت دندان‌ها و زبان در دهان ممکن است به نحوی تغییر کند که رشد طبیعی زبان و فک را تحت تاثیر قرار دهد.
اختلالات گفتاری و زبانی
استفاده مداوم از پستانک ممکن است بر توانایی‌های گفتاری کودک تاثیر منفی بگذارد. کودکانی که مدت زمان زیادی از پستانک استفاده می‌کنند، به طور طبیعی کمتر از زبان خود برای ارتباط استفاده می‌کنند. این امر ممکن است باعث تأخیر در توسعه مهارت‌های گفتاری و زبانی آنها شود.
الف) تأخیر در مهارت‌های گفتاری
کودکانی که به طور مداوم پستانک در دهان دارند، معمولاً زمان کمتری برای تعامل با دیگران و صحبت کردن دارند. این وضعیت می‌تواند منجر به تأخیر در مهارت‌های زبانی شود. در حقیقت، مکالمه و تعامل اجتماعی نقش بسیار مهمی در رشد زبانی کودک دارد و استفاده مفرط از پستانک می‌تواند این فرآیند طبیعی را مختل کند.
ب) مشکلات تلفظ و تولید صدا
استفاده طولانی‌مدت از پستانک همچنین می‌تواند بر تلفظ صحیح کلمات تأثیر بگذارد. کودکانی که پستانک را به طور دائم در دهان دارند، ممکن است نتوانند به درستی صداها را تولید کنند و در نتیجه مشکلاتی مانند صداهای مه‌آلود و نادرست در گفتار آنها مشاهده شود. این مشکلات معمولاً با گذشت زمان و بدون مداخله مناسب در مراحل ابتدایی رشد گفتاری به شدت پیچیده‌تر می‌شوند.
مشکلات تنفسی
پستانک ممکن است به مشکلات تنفسی در کودکان منجر شود، به خصوص زمانی که کودک در حال خواب است. در این حالت، استفاده از پستانک می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مانند انسداد مسیر تنفسی کودک گردد.
الف) اختلالات تنفس دهانی
استفاده از پستانک در برخی کودکان می‌تواند موجب تنفس از دهان به جای بینی شود. تنفس از دهان به طور مداوم می‌تواند باعث خشک شدن دهان و افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های دهانی و تنفسی گردد. همچنین، این نوع تنفس ممکن است موجب بروز مشکلاتی مانند خرخر شبانه، آسم و مشکلات تنفسی دیگر شود.
ب) خطرات بهداشتی
استفاده از پستانک ممکن است به دلیل عدم رعایت بهداشت مناسب، خطرات بهداشتی برای کودک به همراه داشته باشد. پستانک‌ها می‌توانند محل رشد باکتری‌ها و میکروب‌ها باشند که در صورتی که به درستی تمیز نشوند، می‌توانند موجب بروز عفونت‌های دهانی و تنفسی شوند. این مسئله می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف مانند عفونت‌های گوش، دندان‌ها و لثه‌ها را افزایش دهد.
عوارض روانی و عاطفی
استفاده از پستانک می‌تواند تأثیرات روانی و عاطفی بر کودک داشته باشد که در صورت استفاده مداوم و به‌طور غیرقابل کنترل، ممکن است مشکلاتی در زمینه رشد عاطفی و اجتماعی کودک ایجاد کند.
الف) وابستگی به پستانک
استفاده از پستانک به عنوان یک وسیله تسکین‌دهنده ممکن است باعث ایجاد وابستگی در کودک شود. کودکان ممکن است به پستانک به عنوان یک وسیله آرامش‌بخش و راحتی‌دهنده عاطفی متکی شوند و از آن برای مقابله با استرس، ترس و اضطراب استفاده کنند. این وابستگی می‌تواند مشکلاتی را در دوران رشد ایجاد کند، زیرا کودک ممکن است نتواند به طور طبیعی به روش‌های دیگر برای آرامش و تسکین استفاده کند.
ب) اختلال در تعاملات اجتماعی
کودکانی که به طور مفرط از پستانک استفاده می‌کنند، ممکن است از تعاملات اجتماعی با دیگر کودکان و بزرگترها باز بمانند. استفاده مداوم از پستانک می‌تواند باعث شود که کودک تمایل کمتری به صحبت کردن و تعامل با دیگران داشته باشد. این مسئله می‌تواند در آینده به مشکلاتی در مهارت‌های اجتماعی و روابط بین فردی منجر شود.
عوارض در خواب کودک
پستانک در ابتدا ممکن است به خواب کودک کمک کند، اما استفاده طولانی‌مدت از آن می‌تواند مشکلاتی را در خواب کودک ایجاد کند.
الف) اختلالات در الگوی خواب
کودکانی که به پستانک وابسته هستند، ممکن است نتوانند به راحتی بخوابند یا از خواب بیدار شوند. در صورتی که پستانک از دهان کودک بیفتد، کودک ممکن است برای بازگرداندن آن بیدار شود و این باعث اختلال در خواب و کاهش کیفیت خواب می‌شود. همچنین، ممکن است کودک به طور دائم برای آرامش به پستانک وابسته باشد و نتواند به طور مستقل به خواب برود.
ب) مشکلات تنفسی در هنگام خواب
همانطور که ذکر شد، پستانک می‌تواند باعث بروز مشکلات تنفسی شود که در هنگام خواب شدت می‌یابد. در این حالت، ممکن است کودک در خواب با مشکلات تنفسی مواجه شود که این مسئله ممکن است به اختلال در خواب و حتی مشکلات بهداشتی جدی‌تر منجر شود.
نکات پایانی
در حالی که پستانک می‌تواند در مراحل اولیه زندگی کودک، به‌ویژه در زمان‌های استرس و اضطراب، مفید باشد، استفاده طولانی‌مدت از آن می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری بر سلامت جسمی، روانی و عاطفی کودک بگذارد. بنابراین، والدین باید از استفاده مفرط و بی‌رویه از پستانک جلوگیری کرده و در صورت لزوم، از روش‌های مناسب دیگر برای آرامش و تسکین کودک استفاده کنند.
پیشنهادات برای کاهش عوارض استفاده از پستانک:
محدود کردن زمان استفاده از پستانک: استفاده از پستانک تنها در مواقع ضروری و محدود به زمان‌های مشخص، مانند زمان خواب یا دندان درآوردن.
ترغیب کودک به قطع استفاده از پستانک در سنین مناسب: بسیاری از متخصصین پیشنهاد می‌کنند که استفاده از پستانک باید پس از یک سالگی به تدریج کاهش یابد.
حفظ بهداشت پستانک: پستانک‌ها باید به طور منظم و صحیح تمیز شوند تا از بروز عفونت‌ها جلوگیری شود.
ترغیب کودک به استفاده از روش‌های دیگر آرامش‌بخش: والدین می‌توانند کودک را به فعالیت‌های دیگری مانند بازی، نوازش یا استفاده از اسباب‌بازی‌های آرامش‌بخش هدایت کنند.
