در موارد نادر، به خصوص در سنین کودکی و نوجوانی، گاهی سرعت پیشرفت پوسیدگی به حدی است که زمان کافی برای رسوب مواد رنگی وجود ندارد و رنگ پوسیدگی با دندان تفاوتی نخواهد داشت بنابراین بهترین روش تشخیص پوسیدگی، تشخیص تغییر قوام دندان با معاینه کلینیکی و رادیوگرافی به‌وسیله دندان‌پزشک است.
بسیاری از افراد نمی دانند چه موقع دندان شان پوسیده است و چه موقع دچار تغییر رنگ شده است؟ چه موقع روکش نیاز دارد و چه موقع باید ترمیم شود؟
یکی از مهم‌ترین دلایل تغییر رنگ دندان پوسیدگی است. پوسیدگی، فرآیندی است که در طی آن بر اثر متابولیسم میکروب‌ها روی برخی مواد قندی، اسید‌هایی تولید می‌شود که املاح معدنی و سپس بافت آلی نسج دندان را تخریب می‌کند و نسج طبیعی و سخت دندان به بافتی نرم و ضعیف تبدیل می‌شود به‌طوری که ممکن است با یک فشار اندک و جویدن معمول، دندان شکسته و در آن حفره ایجاد شود.
این فرآیند اغلب به تدریج اتفاق می‌افتد و زمان‌بر است. از آنجا که مواد رنگی همواره در محیط دهان وجود دارند، (فعالیت میکروب‌های رنگ‌زا و خوردن مواد رنگی مثل چای، نوشابه، میوه‌ها و….) مولکول‌های آنها در این نسج نرم نفوذ می‌کنند و باعث تغییر رنگ دندان می‌شوند.
تغییر رنگ دندان
هر تغییر رنگی در دندان نشان‌دهنده وجود پوسیدگی نیست و عوامل مختلفی می‌توانند باعث تغییر رنگ دندانها شوند. بسیاری از این عوامل که باعث رسوب رنگ روی دندان می‌شوند، با سایش و تمیز کردن سطحی کنده خواهند شد. به این تغییر رنگ‌ها، «تغییر رنگ‌های خارجی» می‌گویند. عوامل دیگر که در نسج دندان نفوذ می‌کنند و با سایش و تمیز کردن سطحی برطرف نمی‌شوند، «تغییر رنگ‌های داخلی» نامیده می‌شوند. برخی عوامل تغییر رنگ‌های خارجی عبارتند از:
– مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی مانند چای، قهوه، کاکائو و نوشابه‌های رنگی که می‌توانند تغییر رنگ‌های منتشر زرد، قهوه‌ای و حتی نارنجی ایجاد کنند.
– مواد غذایی با رنگ‌های سنگین مانند میوه‌های پررنگ مانند آلبالو،شاتوت، انار و… یا مصرف زیاد سس سویا.
– دخانیات و تنباکو و بهداشت ضعیف تغییر رنگ‌های قهوه‌ای روشن تا سیاه ایجاد می‌کند و هرچه بهداشت ضعیف‌تر باشد، رسوب مواد رنگی بیشتر است.
– تغییر رنگ در اثر بهداشت ضعیف به‌دلیل فعالیت میکروب‌های رنگ‌زا و رسوب مواد رنگی موجود در غذا‌ها روی پلاک دندانی
– مصرف قطره آهن در بچه‌ها و دهانشویه کلرهگزیدین
بعد از علل خارجی تغییر رنگ دندان، می‌رسیم به برخی عوامل تغییر رنگ‌های داخلی که عبارتند از:
– فلوراید: این عنصر اگر در دوران تشکیل دندانها به حد کافی مصرف شود، می‌تواند بسیار مفید باشد و باعث افزایش مقاومت دندانها به پوسیدگی شود، ولی اگر میزان مصرف آن بیش از حد شود (مانند مناطقی که فلوراید آب آنها از حد مجاز بالا‌تر است)، اصطلاحا در دندان ایجاد فلوروزیس می‌کند که به شکل تغییر رنگ‌های سفید گچی تا قهوه‌ای دیده می‌شود.
– دارو‌هایی مانند تتراسیکلین و هم‌خانواده‌های آن: در دوران کودکی باعث تغییر رنگ‌های نارنجی تا خاکستری در دندان‌های دایم خواهد شد.
برخی بیماری‌های ژنتیک
– افزایش سن: یکی دیگر از عوامل تغییر رنگ دندان‌هاست یکی به‌دلیل افزایش ضخامت عاج و دوم به‌دلیل به‌وجود آمدن ترک‌های ریز در سطح دندان و نفوذ رنگ‌های خوراکی به داخل این ترک‌ها
– ضربه به دندان: اگر منجر به مرگ پالپ آن شود، به مرور باعث تغییر رنگ از زرد به قهوه‌ای خواهد شد.
– ترمیم‌های قدیمی: به خصوص انواع فلزی به‌دلیل نفوذ املاح فلزی به داخل نسج دندان می‌توانند تغییر رنگ‌هایی در بافت دندان در مجاور ترمیم قدیمی ایجاد کنند که گاهی با پوسیدگی اشتباه می‌شود.
برخی لکه‌های سفید روی دندان بر اثر حل شدن مواد آهکی نسج دندان ایجاد می‌شوند که در واقع همان آغاز روند پوسیدگی است و با اصلاح تغذیه و بهداشت می‌تواند دوباره آهکی شود. اگر این آهکی شدن مجدد همراه با جذب رنگدانه انجام شود، باعث تغییر رنگ در آن ناحیه خواهد شد.
بیشتر تغییر رنگ‌ها به درمان خاصی نیاز ندارند مگر آنکه از نظر زیبایی برای بیمار مشکل ایجاد کنند که در این صورت دندان‌پزشک با سنجیدن شرایط، درمان مناسب را انتخاب خواهد کرد.
