ريزش موها از مسائل متداولی است که هر شخصی احتمال دارد در طی زندگي خود بالاخره با مقدار متفاوت کند یا سریع با آن روبرو شود، ولی درباره اين مشکل متداول حرف و سخنهای بسیاری وجود دارد که بعضی صحیح و برخي نادرست هستند و طبیبان پوست و مو بر این باورند بايد با اطلاع‌رساني صحیح و کاربردی، اين باورهاي غلط را اصلاح کرد. در «پرونده پوست‌ومو» اين هفته به همين بحث پرداخته‌ايم.
16 سوالي که افراد درباره ريزش مو مي‌پرسند
1. کدام ريزش مو قابل برگشت است؟
وقتي مو از ساقه ميشکند و مي‌افتد، چون ريشه سالم است، پس از مدتي دوباره رشد مي‌کند. اما وقتي ريزش مو ريشه‌اي است، در محل رويش مو جوشگاه ايجاد مي‌شود و ريزش مو غيرقابل برگشت است. به عبارتي، بافت زمينه يا پوست سر در قسمت‌هاي داخلي از بين مي‌رود و رگ‌ها به منطقه‌اي از سر خونرساني نمي‌کنند. در نتيجه زندگي در اين قسمت از بين مي‌رود و هيچ مويي در محل وجود ندارد که بخواهد دوباره رشد کند. اين نوع ريزش با ريزش مويي که باعث طاسي مردانه مي‌شود، تفاوت دارد زيرا در طاسي مردانه مو وجود دارد ولي موها به شدت نازک و مينياتوري مي‌شوند. اين موها را مي‌توان با استفاده از برخي داروها تقويت کرد و باعث رشد آنها شد.
2. ريزش مو ارثي است؟
نمي‌توان با قاطعيت به اين پرسش پاسخ داد. ريزش مو ممکن است ارثي يا غيرارثي باشد. در ريزش موي ارثي، موها از ناحيه پيشاني تا فرق يا تاج سر شروع به کم شدن مي‌کنند. اين حالت در آقايان به شکل طاسي و در خانم‌ها با کم‌پشتي موها جلوه مي‌کند، به‌طوري که کف سر و لابلاي موها ديده مي‌شود. زماني ريزش مو در خانم‌ها ارثي است که با جوش صورت، موهاي زائد و اختلال‌هاي قاعدگي همراه نباشد چون در اين صورت مي‌تواند علت هورموني داشته باشد. گاهي هم همه موهاي سر با هم مي‌ريزند يا دچار کاهش حجم مي‌شوند. در اين صورت علت‌هاي ديگري مطرح است که بايد بررسي شود.
3. رنگ کردن باعث افزايش ريزش مو مي‌شود؟
بله، هنگام رنگ کردن موها، کوتيکول يا لايه محافظ مو شکسته مي‌شود تا رنگ مو در آن نفوذ کند. در نتيجه رنگ و اکسيدان داخل آن باعث خشکي و پارگي ديواره کوتيکول مو مي‌شوند که در نهايت به شکستگي، موخوره، خرد شدن موها از ساقه و کاهش حجم مو ميانجامد بنابراين رنگ‌کردن يا مش موها باعث ريزش آنها از ريشه نمي‌شود. به عبارتي، اگر رنگ غيراستاندارد و بي‌کيفيت و اکسيدان بسيار قوي باشد يا اگر موها بيش از حد رنگ شوند، لايه‌هاي کوتيکول بيشتر شکسته و موها خرد و حجم‌شان کم مي‌شود اما خوشبختانه ريشه آنها سالم است و پس از مدتي دوباره رشد خواهند کرد. رنگ موهاي چيني و تقلبي که مواد داخل آنها مشخص نيست در ريزش موها نقش مهمي دارند.
4. داروها مي‌توانند باعث ريزش مو شوند؟
بله، مصرف بسياري از داروها به‌خصوص داروهاي شيمي‌درماني، داروهاي فشارخون، داروهاي مسکن، داروهاي ضدتشنج، داروهاي تيروييد و مسموميت با ويتامين A، باعث ريزش مو مي‌شود. البته تاثير داروها در ايجاد ريزش مو تفاوت دارد. مثلا داروهاي شيمي‌درماني 10 روز بعد از مصرف باعث ريزش مو مي‌شوند. به اين صورت که رشد موها قطع مي‌شود و موها بلافاصله مي‌افتند. به اين نوع ريزش، ريزش موي آناژن مي‌گويند. آناژن فازي است که مو در آن رشد مي‌کند و نبايد بريزد. برخي داروها هم 3 ماه پس از مصرف باعث ريزش مو مي‌شوند در حالي که بيمار به دنبال عوامل ديگري، مي‌گردد.
5. ريزش مو علامت فشارخون بالاست؟
نه، فشارخون بالا ربطي به ريزش مو ندارد اما مصرف داروي پروپرانولول که براي کاهش فشارخون مصرف مي‌شود، مي‌تواند ريزش مو را در پي داشته باشد.
6. ماساژ دادن سر مانع ريزش مو مي‌شود؟
بله، ماساژ پوست سر يا مصرف داروهاي گشادکننده عروق که به کف سر ماليده مي‌شوند، باعث بهبود خونرساني به پوست مي‌شود و مي‌تواند جلوي ريزش موي ناشي از افزايش سن را بگيرد؛ البته به شرط اينکه علت ريزش عوامل ديگري نباشد.
7. کمبودهاي تغذيه‌اي مي‌توانند باعث ريزش مو شوند؟
بله، کمبود بسياري از مواد غذايي در بدن از جمله روي، آهن، پروتئين‌ها
و … مي‌تواند باعث ريزش مو شود اما اين کمبودها بايد به اثبات برسند و کسي که رژيم غذايي عادي دارد و علامت بيماري خاصي ندارد، نمي‌تواند در اين تعريف بگنجد. متاسفانه بسياري از مردم به محض شروع ريزش موها شروع به خوردن قرص روي يا آهن مي‌کنند در حالي که اين کار درست نيست. مصرف زياد روي و آهن و تجمع آنها در بدن باعث ايجاد مسموميت مي‌شود. اگر ريزش مو به‌دليل کمبود تغذيه‌اي ايجاد نشده باشد، مصرف مکمل‌ها تاثيري در بهبود آن نخواهد داشت.
8. کوتاه کردن مو جلوي ريزش مو را مي‌گيرد؟
نه، ريزش مو ربطي به بلندي و کوتاهي آن ندارد. مو عمري دارد که وقتي به پايان مي‌رسد، مي‌افتد. ريزش موهاي بلند بيشتر به نظر مي‌رسد به همين دليل افراد فکر مي‌کنند اگر مو را کوتاه کنند ريزشش کمتر خواهد شد.
9. سيگار مي‌تواند باعث ريزش مو شود؟
بله، استعمال دخانيات باعث تنگ شدن عروق مي‌شود و خونرساني به بافت‌ها را مختل مي‌کند. در نتيجه ريزش موها افزايش مييابد اما ترک ناگهاني سيگار هم فرد را عصبي مي‌کند که اين موضوع هم ممکن است ريزش موها را بيشتر کند. ترک سيگار بايد حساب‌شده باشد.
10. استرس مي‌تواند باعث ريزش مو شود؟
بله، اگر اضطراب يا استرس ناگهاني باشد مي‌تواند باعث ايجاد بيماري آلوپسي آره‌آتا شود که در آن موها به‌طور منطقه‌اي يا سکه‌اي يا حتي تمام موهاي سر مي‌ريزند اما اضطراب‌هاي کم و طولانيمدت نيز مي‌توانند به‌دليل تنگي عروق و وارد کردن مو به فاز تلوژن يا مرگ باعث تسريع ريزش مو شوند.
11. اختلال‌هاي هورموني، ريزش مو را تشديد مي‌کنند؟
بله، وجود هورمون مردانه يکي از علت‌هاي مهم ريزش مو است که در مردان طبيعي است اما اگر خانمي به‌دليل افزايش هورمون مردانه دچار ريزش مو شود، بايد تحت‌بررسي قرار بگيرد. اين خانم‌ها معمولا علاوه بر ريزش مو از جوش صورت، موي زائد و اختلال‌هاي قاعدگي هم رنج مي‌برند.
12. بعد از کاشت مو، موها ديگر نمي‌ريزند؟
بستگي دارد! براي کاشت مو معمولا از موهاي پشت سر استفاده مي‌کنند. به اين منطقه سر «بانک مو» مي‌گويند. جالب است بدانيد موهاي پشت سر در کساني که ريزش موي ارثي يا هورموني دارند، هرگز نمي‌ريزد زيرا موهاي اين منطقه گيرنده هورمون ندارند و مشکلي پيدا نمي‌کنند بنابراين بايد قبل از کاشت، متخصص پوست تشخيص بدهد که ريزش موي فرد ارثي است يا هورموني. اما اگر علت ريزش مو ارثي يا هورموني نباشد، موهايي که پيوند زده شده‌اند هم بعد از مدتي مي‌ريزند.
13. شانه کردن، ريزش موها را بيشتر مي‌کند؟
نه، شانه کردن مناسب موها باعث بهبود خونرساني به پوست و مو مي‌شود اما شانه کردن موي رنگ‌شده يا موهاي بسيار خشك، باعث کنده شدن آنها مي‌شود بنابراين بايد اين موها را با شانه‌هاي با دندانه‌هاي فراخ شانه كرد.
14. بستن کش سر باعث ريزش مو مي‌شود؟
بله، نوعي ريزش مو به نام آلوپسي کششي داريم که در اثر بستن سفت و محکم موها ايجاد مي‌شود. در اين حالت موها از ناحيه ريشه کشيده مي‌شوند و مي‌ريزند.
15. داروهاي ضدريزش مو بايد تا پايان عمر مصرف شوند؟
به علت ريزش بستگي دارد. اگر علت ريزش ارثي باشد، فرد بايد تا پايان عمر دارو مصرف کند. اگر علت اختلال هورموني يا هر علت ديگري باشد، بايد درمان را ادامه داد تا كامل شود.
16. حنا و مورد براي ريزش مو مفيدند؟
تجربه نشان مي‌دهد استفاده از اين گياهان در درمان ريزش مو مفيد است. حنا مانند ماينوکسيديل عمل مي‌کند اما براي اينکه حنا رنگ ندهد، مي‌توان آن را با ماست سنتي که حاوي اسيد لاکتيک است، مخلوط کرد. ضمن اينکه اسيد لاکتيک خاصيت لايه‌برداري دارد، پوست سر را تميز و از خشک شدن موها به واسطه حنا زدن، جلوگيري مي‌كند.
از داروهاي گياهي استفاده کنيم يا شيميايي؟
دکتر حميدرضا احمديآشتياني، فارماکولوژيست، عضو هيات علمي مرکز تحقيقات فرآوردههاي آرايشي و بهداشتي
امروزه خيلي‌ها يا درگير ريزش مو هستند يا احتمال ميدهند به آن مبتلا شوند. در مورد روشهاي درماني ريزش مو از دو زاويه پزشکي مدرن و طب سنتي مي‌توان بحث کرد. روشهاي مدرن عبارتند از: جراحي‌هايي مانند انواع کاشت مو يا روشPRP، استفاده از انواع داروها مانند فيناسترايد و استفاده از انواع محلولها و گاهي شامپوها. در کنار اين روشهاي رايج در پزشکي مدرن، روشهاي طب سنتي مانند استفاده از ترکيب‌هاي گياهي نيز مطرح هستند.
يکي از بهترين راههاي رساندن مواد موثر به موضع هدف، استفاده از سيستم خونرساني است که از آن بهعنوان روش سيستميک ياد مي‌شود، اما وقتي دارويي مصرف مي‌شود تا به شکل سيستميک به موضع مورد نظر برسد، ممکن است به مناطق ديگر هم وارد شود و عوارض جانبي خاصي ايجاد کند. به همين دليل گاهي يا اين امکان را نداريم که از برخي داروها استفاده کنيم يا با محدوديت مصرف روبرو هستيم.
در نتيجه به دنبال اين هستيم که عوارض جانبي را به حداقل برسانيم و تلاش ميکنيم از روشهاي ديگري استفاده کنيم. اين روشها به‌خصوص در رابطه با ريزش مو شامل استفاده از خونرساني بيشتر، افزايش تکثير سلولهاي حمايت‌کننده فوليکول مو، کاهش التهاب يا ريزالتهابها و گاهي اوقات مهار برخي آنزيمهاست.
داروهاي موضعي چطور از پوست عبور مي‌کنند؟
براي نفوذ به پوست راههاي مختلفي وجود دارد که شامل انحلال در چربي، استفاده از منافذ بسيار کوچک اطراف فوليکول مو و راه نفوذ از طريق غدد عرقي اطراف فوليکول مو است. البته درمان موضعي به اندازه درمان سيستميک موثر نيست، به همين دليل معمولا مجموعه‌اي از عوارض و مزاياي يک روش براي انتخاب بهترين راه درمان در نظر گرفته مي‌شود.
شامپو به رشد مو کمک مي‌کند؟
شامپوها بهعنوان شوينده و فراهمکننده بستري مناسب براي رشد مو عمل مي‌کنند، نه عاملي براي رويش مو. اصلا شامپوها به اين منظور طراحي نشدهاند، اما در بحث جلوگيري از ريزش مو، به اين دليل که شامپوها مي‌توانند باعث تنظيم pH پوست سر و به تبع آن بهبود شرايط سد پوستي شوند، موثر هستند.
بهعلاوه، اطراف فوليکول مو در پوست سر، غدد ترشح چربي هم وجود دارد که از آنها بهعنوان غدد سباسه ياد ميکنيم. اگر اين غدد بتوانند متعادل عمل کنند و ما هم بتوانيم راديکالهاي آزادي که بهشکل خارجي در شهرهاي آلوده و بزرگ روي پوست مينشينند يا اينکه بهشکل درون‌زا توليد مي‌شوند با شامپوي مناسب کم کنيم، به کمتر شدن ريزش مو کمک خواهيم‌کرد. البته فرمول شامپو و استاندارد بودن آن بسيار مهم است.
تراشيدن مو را تقويت مي‌کند؟
اگر تراشيدن مو براي رعايت بهداشت انجام شود، مي‌تواند موثر باشد، اما اگر به‌منظور جلوگيري از ريزش مو باشد، نه. به دليل اينکه افراد معمولا با تراشيدن موهاي خود به اندازه موهاي بلند متوجه ريزش موهاي خود نمي‌شوند و اين را به غلط به کم شدن ريزش موها نسبت ميدهند، اما استفاده از درمان‌هاي گياهي مانند رزماري، سدر، حنا، فلفل قرمز و… از گذشته براي درمان ريزش مو در کتابهاي طب سنتي آورده شده است.
بسياري از اين موارد علمي هستند و تاثير آنها به اثبات رسيده است. مثلا تاثير گياه رزماري در افزايش خونرساني و گشاد کردن قطر رگ‌ها و برطرف‌کردن ريز التهابهاي اطراف فوليکول مو اثبات شده است. فلفل قرمز نيز روي گشاد شدن عروق تاثير دارد. مورد هم با مهار آنزيمي به نام الاستاز باعث استحکام مو مي‌شود اما نکته مهم در روش استفاده از آنهاست که بايد زيرنظر پزشک باشد.
مکمل‌ها جلوي ريزش مو را مي‌گيرند؟
برخي مکمل‌ها به طور اختصاصي براي مراقبت از پوست، مو و ناخن تهيه مي‌شوند. در ترکيب‌هاي اين مکمل‌ها عمدتا به روي، موليبدن، امگا3، آهن، گوگرد، ويتامينA و اسيد فوليک اشاره شده است. همچنين غذاهاي حاوي گروه ويتامينهايB و انواع نوشيدنيهاي حاصل از فراوردههاي تخميري جو که با طعمهاي مختلف وجود دارد، مي‌تواند کمککننده باشد گاهي اين نوشيدنيها با ويتامينB هم غني مي‌شوند. مصرف ماهي و ريشه برخي گياهان مانند پياز هم مي‌تواند به سلامت و رشد مو کمک کند، اما اگر علت ريزش مو ژنتيکي باشد، هيچ کدام از فراوردههاي مکمل نمي‌تواند درمان قطعي‌اش باشد.
آلوئه‌ورا و ريزش مو
دکتر حسين طباطبايي، متخصص پوست و استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران
«آيا گياه آلوئه‌ورا در درمان ريزش موي آقايان موثر است؟»
اين پرسش يکي از خواننده‌ها با شماره 394****0911است.
در پاسخ بايد بگويم که استفاده از ژل گياه آلوئه‌ورا روي سر هيچ تاثيري در كاهش ميزان ريزش مو ندارد. اين گياه فقط تا حدودي در نرم كردن موها موثر است. برخي ريزش موها حدود 2 تا 3 ماه بعد از انجام جراحي‌هاي بزرگ، زايمان، قطع شيردهي، بهبود تب، قطع رژيم غذايي سخت يا روزه، استرس حاد و عصبي يا فشارهاي ناگهاني ايجاد مي‌شوند. اين نوع ريزش مو پس از مدتي قطع مي‌شود و موها دوباره شروع به رشد مي‌كنند و با انجام اقدام‌هاي خاص مثل استفاده از ويتامين‌ها و املاح معدني مي‌توان رشد موها را تسريع كرد.
حال ممكن است برخي افراد در فاز ريزش موها از انواع محصولات آلوئه‌ورا استفاده كنند و بعد از مدتي كه موها دوباره شروع به رشد كردند، آن را به تاثير گياه آلوئه‌ورا ربط دهند در حالي‌كه اينطور نيست و آلوئه‌ورا هيچ تاثيري در اين‌باره ندارد. در ريزش موي آندروژنيك يا ارثي هم ريزش مو طبيعي است فقط قطر موها نازك مي‌شود و باز استفاده از آلوئه‌ورا تاثيري در ميزان ضخامت آنها نخواهد داشت. تنها تاثير گياه آلوئه‌ورا، نرم كردن پوست و موهاست و افرادي كه پوست خشك دارند، مي‌توانند براي نرم شدن پوست و مويشان از صابون يا شامپوي آلوئه‌ورا استفاده كنند.
