دکتر سید موید علویان، فوق تخصص بیماری‌های کبد و گوارش و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، می‌گوید: «گرچه شناخت ویروس هپاتیت B در چند سال اخیر بسیار آسان‌تر شده و با تشخیص به موقع بیماری، فعالیت ویروس مهار می‌شود اما تاکید ما باید بر ارتقای آگاهی مردم و پیشگیری از بروز بیماری باشد زیرا ابتلا به هپاتیت بیماران و جامعه را با مشکلات زیادی روبرو می‌کند و اگر در کنترل بیماری کوتاهی شود، ممکن است به مرگ بیمار بینجامد.»
هپاتیت چیست؟
«هپاتیت» از نظر لغوی به معنای «التهاب کبد» است. این بیماری در اثر خوردن بعضی از داروها، بیماری‌های ژنتیکی، بیماری‌های خودایمنی و ورود ویروس به بدن ایجاد می‌شود اما آن هپاتیتی که عموم مردم با آن آشنایی دارند، هپاتیت ویروسی است. شاید انسان‌ها چندان نقشی در پیشگیری از هپاتیت‌های غیرویروسی نداشته باشند ولی ابتلا به نوع ویروسی آن در اثر ناآگاهی است.
انواع ویروسی کدامند و انسان‌ها چگونه به آن مبتلا می‌شوند؟
8 نوع ویروس هپاتیت شناخته شده است که 3 نوع از آنها یعنی A، B و C اهمیت بیشتری دارند چون علامتدار هستند. البته دو نوع B و C خطرناک‌اند. این دو نوع از ویروس در کبد جایگزین شده و به‌تدریج بافت آن را از بین می‌برند و بیماری خطرناک و مهلکی به نام سیروز کبدی ایجاد می‌کنند.
گفتید ابتلای انسان به این دو نوع ویروس به‌دلیل نداشتن آگاهی است، منظورتان چیست؟
ویروس هپاتیت‌های B و C از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. این ویروس‌ها در خون و ترشحات انسان زندگی می‌کنند بنابراین با شناخت راه‌های انتقال و رعایت بهداشت مسیر انتقالی مسدود می‌شود. انتقال هپاتیت از طریق سرنگ آلوده (در معتادان تزریقی) و همین‌طور خالکوبی، حجامت، تاتوکردن، سوراخ کردن گوش، خدمات دندان‌پزشکی آلوده، دریافت خون یا عضو اهدایی آلوده (قبل از سال 1375)، مادر آلوده به ویروس هپاتیت C به نوزادش (در موارد نادر)، تماس کارکنان پزشکی با خون آلوده به ویروس و از راه جنسی است.
ویروس در ترشحات مهبل، مایع منی و بزاق وجود دارد و بیماری در افرادی که دارای بی‌بندوباری‌های جنسی هستند، بیشتر دیده می‌شود. فراموش نکنیم این ویروس از طریق دست دادن، روبوسی یا رفتن به استخر منتقل نمی‌شود اما با عطسه کردن فرد ناقل، ممکن است مقداری از بزاق وارد چشم فرد مقابل شود که در این‌صورت احتمال آلوده شدن او به ویروس وجود دارد.
ویروس چه مدت در محیط بیرون زنده می‌ماند؟
ویروس هپاتیت C در خون خشک‌شده به مدت 3 ماه و ویروس هپاتیت B در دمای منفی 20 درجه تا 15 سال و در دمای اتاق تا 6 ماه زنده می‌ماند بنابراین اگر لباسی به خون آلوده آغشته شود، ابتدا باید دستکش پوشیده و خون با آب سرد کاملا شسته شود سپس برای ضدعفونی کردن لباس یا هر شیء دیگر، از مواد ضدعفونی‌کننده مانند گلوتارآلدئید یا فرمالین استفاده یا به مدت 3 تا 5 دقیقه در آب 100 درجه جوشانده شود.
آیا ورود ویروس هپاتیت به بدن علامتی هم دارد؟
ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد ولی با ورود ویروس هپاتیت B، اغلب افراد بعد از یک هفته دوره نهفته بیماری دچار علائم خستگی، احساس کسالت، تب، درد عضلانی، بی‌اشتهایی و گاهی بثورات جلدی می‌شوند که شباهت زیادی هم به نشانه‌های سرماخوردگی دارد. زردی پوست، ادرار پررنگ و مدفوع کمرنگ از دیگر علائم هپاتیت B هستند اما هپاتیت C دوره نهفته طولانی‌تری دارد و بیشتر بیماران تا وقتی که دچار آسیب کبدی نشده‌اند، از وجود آن در بدن بی‌اطلاع‌اند.
چگونه می‌توان در همان مراحل ابتدایی ویروس را شناسایی کرد؟
شناسایی ویروس با آزمایش خون امکانپذیر است. البته هر کسی نباید خواهان این آزمایش باشد شرح حال بیمار و معاینه او نیز باید مد نظر قرار گیرد. افرادی که معتاد تزریقی هستند یا علائمی که ذکر کردیم دارند و به طور کلی افراد مشکوک، بهتر است به پزشک مراجعه کنند.
تزریق واکسن می‌تواند مصونیت ایجاد کند؟
بهترین راه مقابله با هپاتیت B و C پیشگیری و رعایت نکات بهداشتی است ولی تزریق واکسن در همه نوزادان و افراد در معرض خطر مانند کارکنان بهداشتی، مبتلایان به بیماری‌هایی که باید خون دریافت کنند و افرادی که با بیمار مبتلا به هپاتیت زندگی می‌کنند، بهترین راه مقابله با بیماری است. البته برای هپاتیت C واکسنی ساخته نشده است.
آیا می‌توان ویروس را در بدن از بین برد؟
گاهی ویروس تا آخر عمر نهفته و بدون علامت باقی می‌ماند ولی نتایج تحقیقات انجام شده در ایران نشان می‌دهد از هر 100 نفر ایرانی مبتلا به هپاتیت B، ویروس از بدن یک نفر به دلایل ناشناخته پاک می‌شود و2 تا 3 نفر هم طی چند سال دچار عود بیماری می‌شوند. تا وقتی ویروس غیرفعال است؛ درمان خاصی برای بیماران انجام نمی‌شود. داروها دارای عوارض جانبی و گرانقیمت هستند پس باید وقتی مصرف شوند که پزشک آنها را برای بیمار تجویز کند.
مبتلایان باید برای بررسی وضعیت کبد هر 6 ماه به پزشک مراجعه و از نوشیدن مشروبات الکلی و استعمال سیگار پرهیز کنند و علاوه بر مراقبت از خود، مراقب اطرافیان نیز باشند و همیشه از وسایل شخصی خود مانند تیغ و حوله و… استفاده کنند. ناقلان هپاتیت می‌توانند مانند مردم عادی جامعه زندگی کنند.
