عفونت بیمارستانی مشکل جدیدی نیست و از قدیم وجود داشته و همواره به عنوان یک مشکل اصلی است. علی رغم بکارگیری از انواع مواد ضد میکربی و وسایل استریل کننده جدید و گوناگون بوجود آمدن عفونت در بیمارستان هــا هنوز بسیار زیاد است. اتاق های عمل بیمارستان به عنوان جای انجام جراحی های گوناگون روی بدن بیمار یکی از مهم ترین قسمت های بیمارستان از نظر خطر انتقال عفونت می باشند. کوچکترین غفلت در حفظ پاکی محیط اتاق عمل و قسمت های استریل می تواند جان بیماری را که تحت عمل جراحی ساده ای قرار می گیرد، با خطرات جدی مواجه سازد .ثابت شده است که بیشترین مقدار باکتری موجود در اتاق های عمل از سیستم جراحی و در اثر فعالیت آنها ناشی می شود. طبق تخمین کارشناسان، تیم جراحی در هر دقیقه حدود ده هزار ذره باکتریال از خود پخش می کنند. انتقال آلودگی از طریق وسایل و ابزار جراحی که به هر دلیل سیکل کامل استریلیزاسیون را پشت سر نگذاشته اند، یکی از علل عمده عفونت زخم است و سهم بزرگی در این امر دارد . ضد عفونی کردن و شستن صحیح و به موقع دست ها و رعایت اصول و روشهای کنترل عفونت در جلوگیری از انتشار عفونت بسیار مهم است . بدون تردید موثرترین،کم هزینه ترین و مطلوب ترین روش مبارزه با عفونت در هر زمان و مکان، جلوگیری از بروز آن است. یک پرستار تحصیل کرده و آگاه باید از آخرین پیشرفت های علمی روز با خبر بوده منبع و راههای کنترل عفونت را تشخیص داده و آنها را در حین مراقبت خود به کار گیرد . به عقیده پژوهشگران یکی از علل بالا بودن درجه عفونت خصوصاً در اتاق های عمل می تواند عدم رعایت اصول و روشهای کنترل عفونت باشد. هر چند در گسترش و شیوع ارگانیسم ها در محیط بیمارستان عوامل و وسایل آلوده نقش موثرتری دارند با وجود این در گسترش و انتقال عفونت های بیمارستانی منابع انسانی بیش از جامدات متهم هستند . به همین علت به بررسی مهمترین راهکارهای عملی پیشگیری از ایجاد و انتقال عفونت در بیمارستان می پردازیم:
- سیستم طراحی اتاق عمل باید به نحوی باشد که کلیه نیازهای اتاق عمل را برآورده نماید. اتاق عمل بایستی دارای تهویه مناسب باشد و هر یک ساعت ۲۵-۲۰ بار هوا را تهویه نماید. پنجره های اتاق عمل بایستی دو جداره بوده و همیشه بسته نگهداشته شوند. جهت وسایل مورد نیاز در عمل بایستی اتاق مجزا در نظر گرفته شود اتاقهای القا بیهوشی و اسکراب مخصوص هر اتاق عمل بایستی طراحی گردند. اتاقهای عمل بایستی به C.S.R نزدیک بوده و ضمناً اتاق مخصوص شستشوی وسایل آلوده در کنار هر اتاق عمل درنظر گرفته شود.
- حداقل وسایل بایستی در اتاقهای عمل وجود داشته باشد. وجود طبقات و طاقچه ها و قرار دادن وسایل در اتاق عمل بیمار مجاز نمی باشد. از کولر جهت تهویه اتاق عملها نباید استفاده شود و ورود هوای خارج بصورت مستقیم به اتاق عمل غیراستاندارد می باشد.
- از رفت و آمد اضافی در اتاق عمل خودداری گردد.
- قبل از ورود به اتاق عمل ماسک و کلاه خود را مرتب کنید. هر گز بدون ماسک وارد اتاق عمل نشوید.
- پزشک و پرسنل بیهوشی بایستی هنگام القا بیهوشی و حین عمل از دستکش و ماسک بطور صحیح استفاده نمایند. ماسک بایستی بینی ود هان و محاسن را کاملاً بپوشاند.
- پوشیدن زیورآلات انگشتر و ساعت در اتاق عمل مجاز نمی باشد.
- از انباشتن وسایل اضافی در محوطه راهروی اتاق عمل و پشت در های اتاق عمل اکیداً خودداری کنید.
اصول بهداشتی و کنترل عفونت در اتاق عمل:
- تمام کارکنان اتاق عمل بایستی از نظر بهداشت و سلامتی وضعیت مناسب داشته باشند وجود عفونتهای گلو. انگشتان و پوست کارکنان یا تیم جراحی و بیهوشی باعث ایجاد بسیاری از عفونتهای زخم جراحی در بیمار می گردد و بایستی هر گونه بیماری را به مسئول کنترل عفونت گزارش نمود.
پزشکان و پرسنل بایستی قبل از شروع کار دوش گرفته و در اتاق عمل از لباس و کفش جلو بسته استفاده نمایند. در محیط خارج از اتاق عمل با لباس اتاق عمل ممنوع می باشد.
هنگام استفاده از دستشویی و توالت، کفش خود را تعویض و پس از آن کاملاً دست خود را بشوئید.
پوشیدن زیورآلات در دستها در اتاق عمل ممنوع است.
- پس از انتقال بیمار به اتاق عمل تعویض لباس در رختکن مخصوص که در منطقه حفاظت شده قرار دارد انجام می گیرد بعد از تعویض گان برای تحویل دادن بیمار به اتاق عمل، پرسنل بخش تا خط قرمز مشخص شده یا منطقه تمیز می تواند پیش رود و سپس بیمار را به پرسنل اتاق عمل تحویل بدهد.
- چنانچه بیمار با برانکارد به اتاق عمل منتقل می رگدد. جهت پیشگیری از انتقال عفونت. برانکارد بیمار نباید به قسمت تمیز اتاق عمل وارد شود و فقط تا خط قرمز برده و سپس به برانکارد اتاق عمل منتقل می گردد.
- برای انتقال بیمار می توان به دو روش عمل کرد:
راه اول: به وسیله پرسنل از روی برانکارد بخش به برانکارد اتاق عمل منتقل گردد.
راه دوم: با استفاده از دستگاه حمل کننده(لیفتر) بیمار از روی برانکارد بخش به برانکارد اتاق عمل منتقل می گردد.
- در هنگام تحویل گرفتن بیمار توسط پرسنل اتاق عمل با توجه به نوع عمل جراحی، ناحیه را از نظر شیو صحیح کنترل نمائید این اقدام در جهت کنترل عفونت موضع عمل بسیار مهم است. شیو بایستی در نزدیکترین زمان به عمل. حداقل سطح لازم. و بدون ایجاد زخم و خراش در پوست بیمار انجام گیرد.
- وجود ساعت و زیورآلات. محلی برای تجمع میکروارگانیسم ها می باشد. کلاه بایستی کاملاً موها و ماسک کاملاً محاسن و دهان و بینی را بپوشاند ناخن ها بایستی کوتاه باشد و از لاک ناخن استفاده نشود زیرا محیط مناسبی برای تجمع میکروبها می باشد.
- شیر آب اسکراب بایستی به صورت بازویی. پدالی و یا چشم الکترونیکی باشد و به هیچ عنوان از شیر معمولی استفاده نگردد.
- در ابتدا بایستی پس از خیس کردن دستها و بازوها با محلول صابونی ضد عفونی کننده کاملاً دستها را تا ۵ سانتی متر بالای آرنج شستشو نمایید کف دست از آرنج بالاتر قرار گیرند تا از آلودگی مجدد جلوگیری شود. محلول صابونی ضد عفونی کننده مانند بتادین اسکراب، چربی روی پوست را امولسیفای و جدا می سازد و سپس پوست را ضد عفونی می کند.
با حرکت مکانیکی و سائیدن دستها به هم، میکروارگانیسم ها به خوبی از پوست جدا می شوند. با رعایت فاصله از سینک از پاشیدن آب به لباس خود جلوگیری نمائید زیرا موجب آلودگی گان خواهد شد.
- برای اسکراب کردن از برس نرم و محکم آغشته به ماده ضد عفونی کننده صابونی مانند بتادین اسکراب استفاده شود. استفاده از برس به تمیز شدن و کنده شدن سلولهای مرده پوست. مواد آلوده و میکروارگانیسم های روی پوست کمک می کند.
هنگام برس زدن، برس را عمود بر دست نگه داشته و با حرکت چرخشی ابتدا ناخن ها و نوک و لابه لای انگشتان سپس کف دستها و پشت دست و ساعد تا ۵ سانتی متر بالای آرنج برس زده شود.
- روش و مدت زمان اسکراب بایستی جنب محل اسکراب نصب گردد توجه به جزئیات اسکراب و مدت زمان مربوطه اهمیت خاصی را دارا می باشد که بر اساس میزان آلودگی دستها و اعمال جراحی بین ۳ تا ۱۰ دقیقه می باشد.
پس از عمل جراحی جهت عمل بعد و هنگام اسکراب جهت اولین عمل جراحی در روز بایستی به مدت ۱۰ دقیقه دستها اسکراب شود جهت اعمال جراحی ساده بایستی ۳ تا۵ دقیقه دستها اسکراب شود.
- بعد از پایان اسکراب، برس را در ظرف مخصوص حاوی مواد ضد عفونی کننده انداخته و دست کاملاً در شرایطی که کف دستها بالاتر از آرنج قرار دارند آبکشی می شود.
- سپس با آرنج شیر آب را بسته و با پشت دست در اتاق عمل را بدون تماس دست با نقاط مختلف باز نموده وارد اتاق عمل گردید.
- هنگام اسکراب کردن از تماس لباس با سینک و ریختن محلول شوینده روی زمین، راه رفتن بی مورد و سر کشیدن به اتاقهای عمل خودداری گردد.
- پس از اتمام اسکراب از باز گذاشتن شیر آب خودداری گردد و با آرنج، شیر آب بسته شود.
- در اتاق عمل، پرستار سرکولار اقدام به باز نمودن لپک استریل می نماید. هنگام باز کردن مراقب است که قسمتهای استریل با لباس تماس نگیرد و دست پرسنل از روی ست استریل عبور نکرده و لپک را از کنار باز می کند.
- بعد از باز کردن جار و فور سپس به روش استریل به وسیله فورسپس، حوله استریل را از داخل لپک بر می دارد.
- سپس حوله را به پرستار اسکراب تحویل می دهد تا به یک طرف حوله یک دست و با طرف دیگر دست مخالف را خشک نماید. خشک کردن دستها از انگشتان به طرف پایین انجام می گیرد. مراقب باشید حوله با لباس تماس نگیرد.
- گان استریل را با کمترین تماس برداشته و از بند گردن نگه داشته تا باز شود و حلقه آستین در مقابل قرار گیرد. سپس دستها را تا محل کشدوز انتهای آستین وارد می کنید.
- پرستار سرکولار از پشت، در مرتب شدن و بستن بندها کمک می نماید.
- جهت پوشیدن دستکش استریل بایستی در حالیکه دست در آستین است یک دستکش به شکلی که سمت انگشت آن روی کف دست دیگر باشد قرار داده شود. لبه تا خوردگی مچ دستکش با همان دست و لبه دستکش را با دست دیگر گرفته مچ دستکش را روی کشباف بر می گرداند بایستی مراقب بود که لبه کشباف به عقب برنگردد یا انگشتان دست از میان آن نمایان نشود همزمان با کشیدن قسمت کشباف گان روی مچ دست، انگشتان خود را کاملاً وارد دستکش نمایید.
دستکش دوم نیز به همین ترتیب پوشیده می شود.
- جهت پوشیدن گان استریل توسط جراح، پرستار اسکراب، گان استریل را برداشته و در جهتی که داخل گان به طرف جراح باشد نگه می دارد و جراح گان را می پوشد.
- و پرستار اسکراب دستکش را طوری نگه می دارد که شست آن به طرف جراح باشد و دهانه دستکش را باز می کند تا دست جراح بدون تماس با اطراف دستکش به داخل دستکش وارد شود.
- هنگام عمل جراحی از صحبت کردن بی مورد و عطسه و سرفه روی محل عمل خودداری گردد.
- هنگام عمل جراحی گاز و لپ اسپانج را در ظرف مخصوص بیندازد.
- از انداختن گاز و لپ اسپانج روی زمین و یا درشان روی زمین خودداری نمائید.
- در طول عمل جراحی، سوزن . اجسام تیز و برنده در ظرف مخصوص انداخته شود.
- از ریختن اجسام تیز و برنده روی بیمار یا برگرداندن به دست پرستار خودداری نمائید زیرا احتمال فرورفتن سوزن و یا صدمه به دست پرسنل و انتقال بیماریهای عفونی به وی وجود دارد. پزشک و پرسنل بیهوشی بایستی سوزن و سایر وسایل نوک تیز و سرنگ را در ظرف مخصوص و مقاوم قرار دهند و از انداختن در سطل خودداری نمایند.
- زباله های وسایلی که در حین عمل جراحی تولید می شود در سطل بیندازید و از انداختن زباله روی زمین خودداری گردد.
- پس از اتمام هر عمل جراحی شانهای مصرف شده را در همپر مخصوص ریخته و از انداختن شان روی زمین خودداری کنید. پرسنل خدمات بایستی با استقاده از دستکش و گان و ماسک وسایل را جمع آوری نماید.
- چراغ اتاق عمل بایستی روزانه گردگیری و ضدعفونی گردد.
- پس از اتمام هر عمل جراحی وسایل جانبی، تشک و تخت عمل بایستی به ترتیب از قسمتهای بالایی به طرف پائین با ماده شوینده و سپس ضد عفونی کننده مانند الکل ۷۰% یا هیپوکلریت سدیم کاملاً شستشو و ضدعفونی گردد هنگام تمیز کردن تشک، شستشو از بالای تشک شروع به پائین تشک ختم گردد.
- بایستی بعد از اتمام هر عمل جراحی که بیمار از بیهوشی عمومی استفاده می کند ماشین بیهوشی و اتصالات آن شستشو و ضد عفونی شود این اقدام در جلوگیری از انتقال عفونتهای تنفسی حائز اهمیت می باشد.
- بعد از جدا کردن لوله های خرطومی از ماشین بیهوشی ابتدا بایستی با مواد شوینده قسمتهای داخلی و بیرون آنرا شستشو داد و سپس با غوطه ور کردن آن در مواد ضد عفونی کننده قسمتهای مختلف را ضد عفونی نمود و پس از آبکشی جهت خشک شدن آن را در پارچه تمیز آویزان کرد.
- بعد از جدا کردن قسمتهای مختلف لارنگوسکوپ ابتدا با پارچه آغشته به مواد شوینده بدنه لارنگوسکوپ را از قسمت تمیز به آلوده شسته و سپس ضدعفونی نمود جهت تمیز کردن تیغه لارنگوسکوپ در الکل ۷۰% به مدت ۱۰ دقیقه غوطه ور گردد.
- استفاده از لوله داخل تراشه یکبار مصرف در جلوگیری از انتقال عفونت نقش مهمی را ایفا می کند و بایستی حتماً جهت لوله گذاری داخل تراشه از آنها استفاده نمود
- بعد از جدا کردن پروب دستگاه با استفاده از پارچه آغشته به ماده شوینده آن را شسته و سپس با استفاده از محلول ضدعفونی کننده قسمتهای مختلف آن را ضدعفونی نمود.
- گوشی پزشکی به دلیل تماس مستقیم با بدن بیمار یکی از عوامل انتقال عفونت می باشد لذا بایستی پس از هر بیمار ابتدا قسمتهای مختلف آن جدا شده و بوسیله الکل ۷۰% ضدعفونی گردد.
- بعد از هر عمل بایستی آمبوبگ ضدعفونی گردد. ابتدا اتصالات را جدا نموده و در محلول شوینده و سپس ضدعفونی کننده غوطه ور نموده و بعد کاملاً آبکشی و خشک شود: روکش آمبوبگ بایستی قابل شستشو و تعویض باشد و بعد از هر بیمار با پنبه الکل تمیز و ضدعفونی شود و روزانه روکش تعویض و شستشو شود. بدنه آمبوبگ را می توان با استفاده از گاز اتیلن اکسید ضدعفونی نمود.
- در پایان اعمال ذکر شده، وسایل اضافی به خارج از اتاق عمل منتقل شده و بعد از آن کف اتاق به وسیله جاروب تمیز شده و بعد از جاروب ابتدا با ماده شوینده و سپس با ماده ضدعفونی کننده تی زده شود.
مقررات مربوط به اتاق عمل عفونی
- هنگام ورود به اتاق عمل عفونی بایستی کفش تعویض و بجای آن چکمه پوشیده شود.
- در اتاق عمل عفونی ترجیحاً بایستی از وسایل یکبار مصرف استفاده نمود.
- عملهای جراحی عفونی بایستی در پایان روز و یا در اتاق مخصوص اعمال عفونی انجام گیرند. جهت اعمال جراحی عفونی حداقل وسایل و پرسنل در نظر گرفته شود.
- زباله های عفونی بایستی در کیسه دو جداره جمع آوری و به زباله سوز منتقل گردد.
- شانهای آلوده را در همپر زرد یا نارنجی در لایه جمع آوری و با وسایل آلوده به لاندری منتقل گردد.
- پس از اتمام جراحی پرسنل مربوطه با استفاده از کلیه وسایل حفاظتی و دستکش ضخیم وسایل را با ماده شوینده و ضدعفونی و خشک نموده و در دستگاه آون گرما داده و نهایتاً به C.S.R منتقل گردد.
- پس از اتمام کارها بایستی تخت و لوازم جانبی آن را شستشو و ضدعفونی نمود.
- نهایتاً با وسایل خاص اتاق ضدعفونی، اتاق را شسته و ضدعفونی نموده و نهایتاً با استفاده از اشعه ماورا بنفش (U.V) ضدعفونی نهایی بمدت ۱۲-۸ ساعت انجام گیرد. در صورت پاشیدن خون و ترشحات به سطوح و دیوارها بایستی سریعاً تمیز و بوسیله هیپوکلریت سدیم ضدعفونی گردد.
- پس از اتمام جراحی پزشک و پرسنل مربوطه چکمه را تعویض نمایند.
- جهت شستشوی ساکشن اتاق عمل، پرسنل خدمات با استفاده از دستکش ضخیم و وسایل حفاظتی بعد از جدا کردن قسمتهای مختلف لوله ها و سر ساکشن را در ماده شوینده و سپس ضدعفونی کرده غوطه ور نموده و پس از ۱۰ دقیقه آبکشی نمایید، سپس محتویات شیشه را در سینک مخصوص خالی کرده و شیشه را با ماده ضدعفونی کننده مانند هیپوکلریت سدیم ۱% پر کرده و پس از ۱۰ دقیقه شستشوی کامل انجام گیرد.
انتقال بیمار از اتاق عمل به ریکاوری و بخش
- برانکارد اتاق عمل فقط تا خط قرمز ورودی ریکاوری برده شود و سپس بیمار توسط پرسنل مربوطه به برانکارد ریکاوری منتقل گردد.
- جهت انتقال بیمار از ریکاوری به بخش بایستی بیمار از برانکارد ریکاوری به برانکارد بخش منتقل گردد و ورود برانکارد بخش به ریکاوری و بالعکس ممنوع می باشد.
منبع-irannurse
