بعضی اوقات مشغولیت بچه‌داری باعث می‌شود که زوج‌ها خودشان و یا رابطه زناشویی‌شان را فراموش کنند که این نکته هم می‌تواند در درازمدت عوارض نامطلوبی بر روابط زوجین بگذارد.
مادر شدن يکي از وديعه‌هاي الهي است که خداوند به زنان عطا کرده است. هنگامي که پس از 9 ماه بارداري، موعد زايمان فرا مي‌رسد يکي از زيباترين پديده‌هاي خلقت، يعني تولد نوزاد به وقوع مي‌پيوندد و پس از آن، دوران زيباي مادرشدن و شيردهي آغاز مي‌شود.
طبيعتا دوران پس از زايمان و شيردهي، تجربه جديدي براي پدر و مادر است. شرايط فيزيولوژيک اين دوران بايد مورد توجه قرار گيرد؛ چراکه به دليل بي‌اعتنايي به اين قضيه کم‌کم کانون خانواده به سردي مي‌گرايد. دوران پس از زايمان همراه با تغييرات فيزيکي و رواني خاصي است که به تغييراتي در ميل و فعاليت جنسي منجر مي‌شود.
عوامل موثر براين فرآيند عبارتند از: درد حين رابطه زناشويي به خاطر بخيه‌هاي محل زايمان، ترس‌هايي که در مادران اول‌زا وجود دارد، خون‌ريزي‌‌هاي واژينال، سرگيجه، خشکي واژن، ترس از بيدار شدن و شنيدن کودک، ترس از صدمه ديدن و کاهش حس جنسي ارگان‌هاي حساس جنسي.
بسياري از زنان شيرده در دوران پس از زايمان بيان مي‌کنند که ميل جنسي آنها در سطح بسيار پاييني است و خستگي، ضعف و درد ناشي از آميزش از دلايل ذکرشده توسط آنهاست. در مقابل، بسياري از زنان شيرده نيز بيان مي‌کنند که بيشترين تحريک جنسي را پس از زايمان داشته‌اند و شروع زودتر فعاليت جنسي در زناني که به طور فعال به کودک خود شير مي‌دهند، گزارش شده است.
تغييرهاي رابطه زناشويي بعد از زايمان
پس از زايمان، اغلب اعضاي دستگاه تناسلي طي 4 تا 6 هفته به حالت عادي برمي‌گردند. بخيه محل زايمان در زايمان طبيعي معمولا موجب نگراني‌هايي در زن و همسر مي‌شود. بهبود زخم معمولا 2 تا 4 هفته زمان مي‌برد اما ممكن است زمان بيشتري طول بكشد تا نزديكي راحت و بدون مشكل انجام پذيرد.
اغلب به زنان توصيه مي‌شود پيش از آغاز مجدد فعاليت‌هاي زناشويي، 4 تا 6 هفته صبر كنند و توصيه‌هايي در مورد به كارگيري روش موثر پيشگيري از بارداري، اغلب در همين هفته به زائو داده مي‌شود. با وجود اين بسياري از زوج‌ها رابطه زناشويي خود را زودتر از اين زمان و بين هفته‌هاي سوم و چهارم پس از زايمان، آغاز مي‌كنند.
آغاز زودهنگام فعاليت زناشويي در دوران پس از زايمان و پيش از توقف كامل خون‌ريزي مي‌تواند منجر به بروز مشكلاتي براي مادر شود. بهترين توصيه براي زن و شوهر به تاخيرانداختن اين عمل تا توقف جريان ترشحات پس از زايمان است.
در اين حالت، زن از نظر رواني نيز آمادگي بيشتري كسب مي‌كند و رابطه زناشويي با مشكلات كمتري همراه خواهد بود. زمان اعلام آمادگي براي شروع اين فعاليت ميان افراد مختلف، متفاوت است.
بسياري از زنان در هفته‌هاي اول اين آمادگي را كسب مي‌كنند؛ حال آنكه بسياري ديگر آن را ترسناك و غيرمعمول مي‌دانند. بسياري از زنان براي كسب اين آمادگي به 6 ماه وقت نياز دارند. زوجين بايد از زمان طولاني لازم براي سازگاري دوباره زن با فعاليت‌هاي زناشويي، آگاهي يابند.
اگر چنين آگاهي‌اي به والدين داده نشود زن ممكن است احساس بي‌كفايتي و گناه كند و مرد نيز در پايان هفته ششم پس از زايمان احساس كند که كنار گذاشته شده يا فراموش شده است. بنابراين آميزش جنسي طي 3 ماهه سوم بارداري و پس از زايمان براي افراد مختلف، متفاوت است.
اگرچه زن ممكن است در اوايل دوره پس از زايمان، از نظر فيزيولوژيك، توان لازم براي شروع آميزش زناشويي را داشته باشد، ولي ممكن است آمادگي رواني لازم را نداشته باشد. اين مساله بايد توسط پزشك به صورت انفرادي مورد بررسي قرار گيرد.
اغلب زنان از اينكه بلافاصله پس از آمادگي فيزيكي به رابطه آميزشي برگردند، نگران هستند. در اين مورد، بايد آنها را تشويق كرد. بين زن‌ها افرادي وجود دارند كه ترجيح مي‌دهند پرهيز آميزشي درازمدت داشته باشند که وضع اين افراد و دلايل شخصي‌شان بايد مورد بررسي قرار گيرد.
علل كاهش فعاليت زناشويي پس از زايمان
درد هنگام رابطه زناشويي يا ديسپارونيا: درد موقع نزديكي، ناشي از بخيه محل زايمان حتي در صورت التيام نيز مي‌تواند موجب كاهش فعاليت جنسي زنان شود. در اين مرحله يك معاينه واژينال براي بررسي ناراحتي‌هاي بدني ضروري است و علل ترس و اضطراب زن را در مورد واژن مشخص مي‌كند.
شيردهي: شيردهي موجب ايجاد دلبستگي بين مادر و نوزاد مي‌شود اما زن و شوهر ممكن است نتوانند با نقش دوگانه سينه‌ها كنار بيايند و بسياري از زنان، اين ترشح شير را زشت و خجالت‌آور تلقي كنند.
خستگي: بارداري و زايمان موجب خستگي فوق‌العاده زن مي‌شود. كسب مسووليت بيشتر و مراقبت كودك و شب‌بيداري‌ها نيز به اين خستگي اضافه مي‌كند. در اين موارد معمولا خواب به رابطه زناشويي ترجيح داده مي‌شود. اختصاص زماني به اين مسايل در اوايل روز و پيش از بروز خستگي‌ها مي‌تواند در حل اين مشكل مفيد باشد.
افسردگي پس از زايمان: 10 درصد از مادران جوان دوره‌اي از افسردگي شديد را در اولين سال پس از زايمان تجربه مي‌كنند. از دست دادن ميل جنسي يكي از ويژگي‌هاي شاخص اين بيماري است. اين بيماران نيازمند حمايت و درمان كافي هستند. مشکلات جنسي در زنان افسرده شايع است و آنها تمايلي به شروع فعاليت جنسي در 6 ماه اول پس از زايمان ندارند.
مشكلات زنانگي: بسياري از زنان كه روابط زناشويي را تنها به عنوان بهانه‌اي براي بچه‌دارشدن فرض كرده‌اند، دوره جنسي را پس از زايمان ديرتر آغاز خواهند كرد. اين زنان ممكن است مسايل جنسي را تنها براي بچه‌دار شدن تحمل كرده باشند اما پس از زايمان، آن را غيرضروري تشخيص دهند.
5 نکته درباره شروع فعاليت زناشويي بعد از زايمان
1- فعاليت جنسي در هر 2 شيوه زايمان طبيعي و سزارين پس از توقف خون‌ريزي مي‌تواند از سر گرفته شود ولي بهترين زمان 6 هفته بعد از زايمان است.
2- از آنجا که توليد استروژن توسط شيردهي مهار مي‌شود، خشكي واژن ممكن است اتفاق بيفتد و به همين دليل، بهتر است از ژل‌هاي مرطوب‌كننده استفاده شود.
3- بايد حين رابطه زناشويي، فشار كمتري به سينه‌ها وارد شود و از وضعيت‌هاي مناسب استفاده شود.
4- زوجي که تازه پدر و مادر شدن را تجربه مي‌کنند، در صورت مواجه شدن با مشکل در زمينه روابط زناشويي بايد به مراکز مشاوره جنسي در کلينيک‌ها مراجعه و راهنمايي‌هاي لازم را دريافت کنند.
5- فقدان رابطه زناشويي در دوران پس از زايمان نبايد زن و شوهر را سرد كند؛ بلكه آنها بايد بيشتر به يكديگر عشق بورزند و يك رابطه گرم و صميمي به وجود آورند زيرا وقت و فرصت كافي براي مراحل فيزيكي ابراز علاقه و عشق به‌مرور پيش خواهد آمد. رابطه زناشويي بعد از زايمان ممكن است تا مدتي ناراحت‌كننده باشد ولي با حوصله و ملايمت همسر به تدريج به حالت طبيعي برمي‌گردد.
