کاتتر های قلبی به علتهای گوناگونیبکار می روند. زمانی که یک داروی مهم باید بی درنگ در بدن تزریق شود، اگر این دارو از طریق کاتتری که قبلا در مجاورت قلب قرار گرفته تزریق شود، خیلی سریع به واسطه خون به همه قسمتهای بدن پمپاژ خواهد شد. همچنین در شرایطی مانند مناسب نبودن وضعیت عروق در اندام های محیطی، زیاد بودن دفعات تزریق و سوزن زنی متعدد، که استفاده از روش های تزریق معمولی دردسرساز است، کاتترها بسیار مفید خواهند بود.
کاتتر قلبی، یک لوله باریک و قابل انعطاف است که می¬تواند از طریق عروق به داخل سیستم جریان خون نفوذ کند. به این ترتیب، امکان تزریق یا مکش مایعات از طریق کاتتر فراهم خواهد شد. فرایند ورود کاتتر به داخل بدن را کاتترگذاری گویند.
گالری تصاویر کاتتر
کاتترهای عروق مرکزی (CVC)
نام کامل این کاتترها Central Venus Access است و برای دستیابی به عروق به کار می روند. از این کاتترها به دو دلیل عمده استفاده می شود:
• اهداف درمانی:
۱٫ تزریق مواد مغذی، بالاخص محلول های هایپرتونیک
۲٫ در صورت بروز hypervolumia (پرشدگی عروق)
۳٫ در هنگام تزریق خون یا مشتقات خونی به مدت طولانی و در حجم زیاد
۴٫ در حالتی که عروق محیطی اصلی از بین رفته اند .
• اهداف تشخیصی:
۱٫ مانیتورینگ فشار عروق مرکزی
۲٫ نمونه گیری از خون
روش های دسترسی به عروق مرکزی (Central Venus Access)
کاتترهای CVC را در گروه سنی بزرگسال می توان از طریق رگ های زیر وارد کرد (به ترتیب ارجحیت):
• Subclavian Vein (ورید تحت ترقوه ای)
• Internal Jugular
• Femoral Vein
• External Jugular or Axillary Vein
جنس کاتتر
انواع مختلف موادی که برای ساخت کاتترهای قلبی به کار می روند عبارتند از:
PVC: این ماده مقاومت مکانیکی بالایی در برایر کشیدگی، خم شدن های پیاپی، فشار و بسته شدن با کلمپ دارد. به همین دلیل می توان کاتترهایی با قطرهای مختلف از آن ساخت. پایداری حرارتی PVC نیز بسیار خوب است. اما سازگاری آن با خون و بافت بدن چندان مناسب نیست.
PE: نام کامل آن polyethylene است. از مزایای آن می توان به قیمت مناسب و سازگاری با محدوده وسیعی از داروها اشاره کرد. در مقابل، عدم پایداری حرارتی و عدم قابلیت استفاده به مدت طولانی از جمله معایب این ماده هستند.
PUR: نام کامل آنpolyurethane است. مزایای آن عبارتند از: سازگاری بسیار خوب با خون و بافت بدن، مقاومت مکانیکی بالا، تنوع محدوده قطر و … از معایب می توان به هزینه بالا، جابه جایی کاتتر در رگ و PHخنثی اشاره کرد.
Silicon: سازگاری بسیار مناسب با خون، عدم جابه جایی کاتتر در رگ، سازگاری با داروها از جمله مزایای سیلیکون است. معایب آن نیز عبارتند از خشکی و ضریب شکست بالا، عدم تنوع از لحاظ قطر کاتتر(کاتترهای سیلیکونی را نمی توان با قطر کمتر از ۶۳/۰ میلی متر ساخت).
PTFE: نام دیگر آن تفلون است. مزیت اصلی تفلون، کیفیت سطح آن است. این امر سبب می شود که کاتتر به راحتی به داخل رگ بلغزد. اما عملیات ساخت کاتتر از جنس تفلون، بسیار پیچیده و پر هزینه است.
تکنیک کاتتر کاری Seldinger
نوعی روش کاتترگذاری است که در آن حداکثر ایمنی برای جلوگیری از وارد آمدن آسیب به عروق خونی حاصل می شود. نامگذاری این روش بر اساس نام مبدع سوئیسی آن بوده است، دکتر Svenlvar Seldinger (1998-1921)، رادیولوژیست، در سال ۱۹۵۳ این روش کاتترگذاری را معرفی کرد.
در این روش، ابتدا یک سوزن توخالی، نوک تیز و باریک (به نام trocar) به داخل رگ وارد می شود. سپس سیستم راهنمای فلزی (با نوک صیقلی) از داخل لوله trocar به درون رگ هدایت شده و trocar بیرون آورده می شود. اکنون می توان یک کاتتر با مقطع صاف (blunt) را از روی گاید به درون رگ هدایت کرد. در نهایت، بعد از وارد کردن کاتتر، سیستم راهنما بیرون کشیده می شود.
برای اطمینان از قرارگیری صحیح کاتتر در مسیر عروقی می توان از روش فلوروسکوپی استفاده کرد. روش دیگر، تزریق مواد حاجب به داخل کاتتر و عکس برداری از آن است. تکنیک Seldinger برای آنژ یوگرافی ، دریناژ، کارگذری کاتترهای عروق مرکزی، وارد کردن تیوب های PEG، وارد کردن لیدهای پیس میکر و لیدهای کاشتنی دفیبریلاتور نیز استفاده می شود. از مشکلات احتمالی این روش آن است که چون سوزن زنی اولیه بوسیله یک ابزار نوک تیز انجام می شود،ممکن است به خونریزی، عفونت و… منجر شود.گزارش هایی از مفقود شدن سیستم راهنما در جریان خون ثبت شده است.
مزایای کاتترگذاری در عروق مرکزی
علی رغم اینکه کاتترگذاری فرایند پر ریسکی محسوب می شود، در بسیاری از مواقع به دلایل زیر به سایر روش های تزریقی ارجحیت دارد.
• حل شدن سریع داروهای محرک در داخل خون
• دسترسی طولانی مدت و ایمن به عروق مرکزی با حداقل آسیب به بافت اطراف
• تزریق همزمان محلول ها و داروهای ناسازگار با یکدیگر (از طریق کاتترهای چند لوله ای یا Multi Lumen)
• کوتاه شدن مدت زمان بستری در بیمارستان
• پرهیز از سوزن زنی های متناوب
• دسترسی سریع به مرکز خونرسانی بدن
ریسک کاتترهای CVA
موارد زیر از جمله خطرات احتمالی استفاده از کاتترهای وارد شونده به عروق مرکزی هستند.
• آمبولی هوا: نتایج ایجاد آمبولی هوا عبارتند از احساس درد در قفسه سینه، تاکی کاردی و کاهش غیرطبیعی فشار خون
• پنوموتوراکس: علائم ایجاد پنوموتوراکس عبارتند از: تنگی نفس و اختلال در صحبت کردن.
• عدم جایگذاری صحیح کاتتر: در صورتی که کاتتر به صورت مناسب در داخل رگ وارد نشود، علائمی چون خونریزی، ایجاد لخته در خون، درد در ناحیه سر و گردن، آریتمی قلبی و تپش قلب را به همراه خواهد داشت.
• ترومبوز: علائم آن عبارتند: از درد در ناحیه گردن، سینه، بازو، پا، تغییر رنگ پوست، تغییر دمای پوست و مشکلات خونرسانی.
ایمنی در کاتترگذاری
کاتترگذاری باید در شرایط استریل انجام شود. حفظ بهداشت محل ورود کاتتر از اهمیت بسیاری برخوردار است. به علاوه، نحوه پانسمان باید به گونه ای باشد که از جابه جایی کاتتر جلوگیری کند. در تمام مراحل کاتترگذاری و پس از آن باید بیمار را از نظر دمای بدن، سرخی پوست، تورم و خونریزی در ناحیه ورود کاتتر مورد معاینه قرار داد. برای جلوگیری از ایجاد لخته خون در مسیر کاتتر، بهتر است مقداری سرم نمکی در فواصل زمانی منظم به درون کاتتر تزریق شود. در هنگام کارگذاری کاتتر، نباید از دستکش های آغشته به پودر و فورسپس های نوک تیز استفاده شود. در کاتتر های دهلیزی، نوک کاتتر باید حداکثر تا ۱ میلی متر به داخل دهلیز هدایت شود.
مقیاس استاندارد کاتترها
قطر خارجی کاتتر، سوزن و سایر ابزارهای پزشکی سیلندری شکل توسط سه مقیاس استاندارد ، میلی متر ، اینچ یا French بیان می شود( یک French برابر است با ۳۳/۰میلی متر).
در کاتترهایی با قطر کم (۱ تا ۲ French)، تزریق حتما باید به صورت پیوسته انجام گیرد. در غیر این صورت ممکن است با قطع جریان، در داخل کاتتر لخته های خون ایجاد شده و به انسداد مسیر تزریق منجر شود. کاتترهای ۸/۰ – ۶/۰ میلی متر برای نوزادان و اطفال استفاده می شوند.
منبع-bmecenter