والدین اغلب تصور می‌كنند كه كتاب خواندن برای نوزاد كار بی فایده‌ای است. در حالی كه اگر مادر كنار فرزند بنشیند و كتاب مناسبی برایش انتخاب كند، آمادگی و اشتیاق وی را برای یادگیری مشاهده خواهد كرد
انسان در طول حیات خود کنجکاو است و می خواهد شناخت بیشتری از خود، دیگران، محیط و عقاید و اندیشه ها به دست آورد و مطالعه، یکی از راه های تحقق این آرمان است و خواندن زیر مجموعه ای از مطالعه به حساب می آید. انگیزه های خواندن می تواند گوناگون باشد. آموختن، کسب اطلاع و آگاه شدن و لذت بدن از مهم ترین این انگیزه ها به شمار می آید.
برای به وجود آوردن عادت های مطالعه، شروع کار شاید از خانه باشد؛ اما به طور حتم ادامه و پیشرفت این فرآیند در مدرسه اتفاق می افتد. به ویژه مربیان تربیتی و معلمان مدارس بایستی به اهمیت ایجاد عادات مطالعه در کودکان واقف باشند و به یاری خانواده بشتابند.
یکی از اولین کارهایی که می توان در خانه انجام داد، اهمیت دادن به خواندن کتاب برای تمام اعضای خانواده است. والدین باید از بدو تولد هم زمان با این که کودک راه رفتن و سخن گفتن را آغاز می کند، کتاب را در معرض دید او قرار دهند. کودک باید شاهد مطالعه افراد خانواده باشد، تا حس کنجکاوی و رغبت کافی برای رفتن به سوی کتاب در او به وجود آید.
اگر کودک لذت و شادمانی مطالعه راستین را احساس کند به آسانی آن را رها نخواهد کرد، اما در درجه اول باید لوازم کافی و مناسب از جمله کتاب های خوب در اختیارش باشد. چگونه می توان از بچه هایی که هرگز پدر و مادر خود را در حال مطالعه ندیده اند، انتظار داشت که نسبت به این پدیده حساس یا کنجکاو باشند؟
قدم بعدی این است که به کودکان ثابت کنید خواندن به خودی خود جالب و لذت بخش است.
این کار می تواند از سنین خیلی پایین شروع شود؛ و چند روش برای این منظور وجود دارد:
1- موقع خواب، برای کودکانتان داستان بخوانید، حتی اگر هر شب فرصت این کار را پیدا نمی کنید. هر زمانی که فرصت داشتید این کار را انجام دهید.
2- در طول روز برای کودک نوار قصه بگذارید و به او اجازه دهید که از طریق نوار با قصه همراه شود.
3- از سنین پایین به بچه ها وسایل نوشتن بدهید. مداد، کاغذ و مداد رنگی در اختیارشان بگذارید تا روی کاغذ هر چه دلشان می خواهد بکشند، آنها به این تجربه اولیه برای نوشتن نیاز دارند. این کار را می توانید با یک وایت برد (White board) یا تخته سیاه کوچک انجام دهید. حتی می توانید درباره چیزهایی که کودک می نویسد یا نقاشی می کند از او سوال کنید تا ذهنش نسبت به کاری که انجام می دهد فعال باشد.
شما با ایجاد عادت مطالعه، دنیای کودک خود را وسعت می بخشید. گنجینه لغات او را گسترش می دهید و وی را قادر می سازید که احساسات خود را بهتر بیان کند و دیگران را نیز بهتر درک کند.
4- یک داستان را بارها و بارها برای فرزندانتان بخوانید یا تعریف کنید. بچه ها دوست دارند یک قصه را بارها بشنوند تا تمام جزییات آن را بشناسند و احساس کنند که با آن آشنا هستند. هنگام خواندن قصه گه گاه کلام خود را قطع کنید و از فرزندانتان درباره قصه چیزهایی بپرسید؛ برای مثال سوال کنید: ” فکر می کنی حالا چه اتفاقی بیفتد؟” یا “تو کدام یک از حیوانات این قصه را دوست داری؟” اگر کودک نتوانست پاسخ درستی بدهد، اشکالی ندارد مهم این است که با این پرسش او را به فکر کردن و یافتن راه حل تشویق کنیم.
5- وقتی کودک به تماشای تلویزیون می نشیند، شما هم توجه داشته باشید که چه برنامه ای را می بینید تا بعدها درباره آن با او صحبت کنید. حتی ممکن است کودک سوالی درباره برنامه ای که دیده است داشته باشد. به او فرصت دهید که پرسش هایش را با شما در میان بگذارد.
6- از سنین پایین سعی کنید که در مناسبت های ارزشمند به بچه ها کتاب هدیه کنید. با این شیوه آنها کم کم می آموزند که کتاب هدیه ای ارزشمند است.
7- اگر کودکتان در موردی رفتاری نامناسب و پرخاشگرانه نشان داد، کتاب داستانی با همان موضوع یا موضوع های مشابه (درباره نافرمانی های کودکان) پیدا کنید، در محیطی امن و آرام، کتاب را برای او بخوانید و نظرش را درباره شخصیت اصلی قصه جویا شوید. به وسیله کتاب کودک را ترغیب کنید که مسایل و حرف های خودش را بازگو کند در این صورت به تدریج کتاب را دوست خود تلقی میکند و در آینده نیز در برخورد با مشکلات یا به هنگام تصمیم گیری های دشوار به سراغ کتاب خواهد رفت.
8- کتاب خواندن قدرت تخیل را بالا می برد، هر بار پس از خواندن کتاب برای کودک، سعی کنید رفتار او را زیر نظر بگیرید و ببینید آیا در میان نقاشی ها و وسایل بازی او از جمله عروسک ها و خمیر بازی، اثری از قصه ای که برای او خوانده اید وجود دارد؟ مطمئن باشید که کودکان در بازی ها و نقاشی های خود نسبت به آن چه در قصه شنیده اید، واکنش نشان می دهند. شما می توانید با این شیوه خلاقیت آنها را پرورش دهید.
بسیاری از نویسندگان، کارگردانان و هنرمندان خلاق در دوران کودکی چنین وضعی داشته اند.
یادمان باشد که مطالعه و کتاب خواندن یکی از مهم ترین اصول آزادگی و تفکر خلاق است. شما با ایجاد عادت مطالعه، دنیای کودک خود را وسعت می بخشید، گنجینه لغات او را گسترش می دهید و وی را قادر می سازید که احساسات خود را بهتر بیان کند و دیگران را نیز بهتر درک کند. تمام آن چه نیاز دارید، پیدا کردن کتاب و زمان مناسب است و این طور مطالعه را در زندگی کودک مهم جلوه دهید.
چطور است از همین امروز کار را با خرید یک کتاب خوب و خواندن قصه آن برای کودکانتان شروع کنید! می پرسید کتاب خوب از کجا پیدا کنیم؟ کافی است که به یک کتاب فروشی معتبر مخصوص کودکان بروید و با گفتن سن فرزندانتان، از فروشنده راهنمایی بخواهید. مطمئن باشید که با این عمل، امروز شما به خاطره ای خوب و مفید برای خود و کودکانتان تبدیل خواهد شد.
نوزادان و بچه های خیلی کوچک
الف: در مواقع مختلف، مثلا موقع عوض کردن پوشک، حمام کردن، غذا دادن یا بازی کردن با او حرف بزنید و برایش شعر و ترانه بخوانید.
ب: کتاب و کارتهای آموزشی عکس دار با رنگ های روشن به او نشان دهید. یادتان باشد که در این سن کودک احتمالا از نگاه کردن، انداختن و جویدن کتاب ها بیشتر از مطالعه لذت می برد. (بهتر است به جای کتاب های کاغذی معمولی از کتاب های پارچه ای یا پلاستیکی- کتاب حمام- که مخصوص بچه های کوچک تهیه شده و در بازار موجود است استفاده کنید.
ج: برای افزایش دامنه لغات کودک هنگام تماشای کتاب ها از او سوال بپرسید، مثلا بپرسید: ” این چیه؟” یا ” خرسه کجاست؟”
د: کلمات روی تابلوها را در اماکن مختلف مثل پارک، باغ وحش، یا حتی در حین پیاده روی با ماشین سواری به او نشان دهید.
ه: از زمانی که متوجه می شوید بچه به حروف روی اسباب بازی ها دقت می کند، نام حروف را به او بگویید.
کلمات را بلند بخوانید و معنی آنها را برایش توضیح دهید.