ریه‌ها مهم‌ترین بخش سیستم تنفسی هستند که در مبادله گازهای تنفسی برای تأمین اکسیژن بافت‌های گوناگون بدن و دفع دی‌اکسید کربن تاثیر دارند. برونش‌ها ، برونشیول‌ها و آلوئول‌ها از اجزای مهم ریه‌ها محسوب می‌شوند که در یک بیماری تنفسی ممکن است درگیر شوند. گاهی ضایعه در بافت ریه یا عروق خونی آن ایجاد می‌شود. بیماری‌های ریوی در هر سال بسیاری از افراد جامعه را مبتلا می‌کند که باعث کاهش سطح عملکرد فرد در فعالیت‌های روزمره می‌شود میزان اختلال در عملکرد تنفس در یک بیماری ریوی به نوع بیماری و وسعت آسیب وارده بستگی دارد. حدود 100 میلیون نفر از مردم جهان از آسم ، بیماری مزمن دستگاه تنفس رنج می‌برند. آسم سبب سرفه یا تنگی مجرای تنفسی می‌شود. نبولایزر وسیله‌ای برای رساندن دارو به قسمت‌های مختلف دستگاه تنفس از طریق استنشاق است.
این درمان به‌خصوص در وضعیت‌هایی مانند برونشیت و آسم شدید بسیار مؤثر است و به دلیل سریع بودن تأثیر دارو و جلوگیری از تأثیر دارو بر بافت‌های دیگر بدن بسیار مورد توجه است. با توجه به نوع داروی مصرفی باعث بهبود تهویه ، افزایش عملکرد ماهیچه‌های تنفسی ، بهبود استقامت فعالیت‌های عمومی ، جلوگیری از تجمع ترشحات ریوی ، بهبود سرفه ، پیشگیری از آتلکتازی ، کاهش چسبندگی ، کمک به بازگشت خون ، کاهش درد و کاهش اسپاسم می‌شود. روش‌های دیگر استفاده از دارو مانند خوراکی و تزریقی برای مشکلات دستگاه تنفس کمتر مؤثر و مورد استفاده اند.
انواع نبولایزر
پنوماتیک (فعال شده توسط هوای فشرده Jet nebulizer):
جهت رساندن ذرات نبولایز شده دارو به برونش‌ها ، باید این ارتیکل‌ها به اندازه‌های حداقل 5 تا 10 میکرون تبدیل شوند.
تکنولوژی مش کپ Vibrating Mesh:
برای تأثیر بر برونشیول‌ها به اندازه 2 تا 6 میکرون کوچک شوند.
اولتراسونیک Ultrasonic wave nebulizer:
در صورتی که این دارو به ذرات حدود نیم تا 2 میکرون تبدیل شوند بر آلوئول‌ها اثر خواهند گذاشت. کوچک شدن اندازه ذرات دارو بستگی به نوع دارو و جایگاه اثر آن‌ها خواهد داشت ، لذا از تکنولوژی‌های مختلف برای نبولایز استفاده می‌شود.
اصول عملکرد نبولایزرها
پنوماتیک نبولایزر آب را به ذرات ریز تقسیم می‌کند. این کار توسط اکسیژن فشرده یا هوای فشرده که توسط یک سیلندر یا پمپ هوا برای کمپرس کردن هوا در داخل دستگاه تعبیه شده تأمین می‌شود ، صورت می‌گیرد.
گاز از طریق یک روزنه خارج شده که از بالای یک لوله مویین حاوی محلول دارو عبور می‌کند. به علت فشار منفی ایجاد شده از حرکت هوای فشرده شده ، دارو از دیواره مویین محفظه به بالا کشیده شده و از قسمت انتهایی نبولایز می‌شود. این قسمت را شیر ورچوال می‌نامند. این ذرات پس از عبور از یک قسمت که برای جداسازی هوای دم و بازدم است به بیمار داده می‌شود.
نگهداشت نبولایزرهای کمپرسوری: باید محفظه دارو برای هر بیمار اختصاصی باشد و بعد از هربار مصرف دارو این محفظه شسته شود. برای ورود هوا به دستگاه ، فیلتری تعبیه شده تا از ورود ذرات معلق و حشرات جلوگیری شود که باید از تمیز بودن آن مطمئن شد. همچنین پمپ هوا که معمولا از برق شهری استفاده می‌کند معمولا در سال نیاز به کنترل دارد.
مش کپ نبولایزرها با استفاده از یک صفحه با سوراخ‌های میکروسکوپی که باعث کوچک شدن قطرات دارو می‌شوند و استفاده از یک پیزوی کوچک برای پرتاب دارو به این صفحه می‌توانند ذرات دارو را به اندازه 2 تا 6 میکرون کوچک کنند. همچنین این نوع از نبولایزرها معمولا ابعاد بسیار کوچکی دارند که باعث شده تا به‌عنوان نبولایزرهای همراه استفاده شود.
نگهداشت نبولایزرهای با تکنولوژی مش‌کپ:
معمولا این نوع نبولایزر با باطری کار می‌کند و بهتر آن است که از باطری الکالاین استفاده شـود. شستشوی محفظه دارو باید با دقت و ظرافت انجام شود و از خشک شدن دارو در این قسمت جلوگیری شود.
نبولایـزر اولتراسونیک شامل بخش های اسیلاتور الکترونیک ، مبدل اولتراسوند یا کریستال پیزوالکتـریکی ، محفظه کوپلینگ که معمولا پر شده از آب ، محفظه داروی نبولایزر و فن برای خروجی هوا.
برخی سازنده‌ها قسمت‌های اضافی برای هماهنگ کردن نبولایزر برای درمان با دارو با اکسیژن یا برای استفاده همراه با مدار تنفسی ونتیلاتور فراهم می‌کنند.
برای شروع یک ولتاژ الکتریکی فرکانس بالا به کریستال پیزو الکتریک در مدار نوسان ساز اعمال می‌شود و مبدل پیزو الکتریک سیگنال الکتریکی اعمال شده را به نوسانات مکانیکی تبدیل می‌کند. این نوسانات امواج صوتی با فرکانس 1 تا 2 مگاهرتز در محفظه کوپلینگ ایجاد می‌کند. آب مقطر به‌عنوان ماده کوپلینگ ، امواج صوتی را به محلول داخل محفظه دارو هدایت می‌کند. امواج اولتراسوند سبب شکل گیری حباب‌هایی در مایع می‌شود و ذرات مایع با رسیدن موج به سطح مایع ، شکل فورانی پیدا می‌کنند و به شکل ذرات معلق در نزدیکی سطح مایع در هوا پراکنده می‌شوند. با فشار هوای ایجاد شده توسط فن دستگاه ، این ذرات به بیرون محفظه انتقال پیدا می‌کند. هرچه فرکانس بالاتر باشد اندازه ذرات کوچکتر است.
