سالیان متمادی است که متخصصان بهداشت هشدار میدهند تومورهای سرطانی ناشی از رژیم غذایی بد، بیتحرکی یا ژنهای معیوبی است که از پدر و مادر به ارث رسیدهاند. حتی دولت آمریکا هم حدود 100 هزار پروژه ژنوم برای بررسی و یافتن دلایل ایجاد بسیاری از بیماریهای نادر و سرطانها تعریف کرده است.
اما حالا پژوهشی جدید نشان میدهد که بیشتر سرطانها اصولاً به خاطر بدشانسی اتفاق میافتند تا انتخاب سبک زندگی نادرست و دی.ان.ای ناقص.
به گفته پژوهشگران دانشگاه جانزهاپکینز، دوسوم سرطانها از اشتباهات تصادفی در تقسیم سلولی ناشی میشوند، پدیدهای که کاملا از کنترل ما خارج است. آنها میگویند از آنجاکه بیشتر سلولها برای اینکه سالم بمانند، باید تقسیم شوند، این خود احتمال ایجاد و رشد سرطان را بیشتر میکند.
این اولین بار است که دانشمندان میتوانند توضیح دهند که چرا برخی از سرطانها نسبت به بقیه شایعترند. بهاینترتیب میتوان توضیح داد که سرطان روده بزرگ از روده کوچک شایعتر است، چراکه سلولها در روده بزرگ دو برابر سریعتر از روده کوچک تقسیم میشوند.
از 31 نوع سرطان بررسیشده توسط پژوهشگران دانشکده پزشکی دانشگاه جانزهاپکینز، تنها 9 سرطان با سبک زندگی یا اختلالات ژنتیکی مرتبط تشخیص داده شدهاند و 22 سرطان باقیمانده تنها به خاطر بدشانسی بود و دی.ان.ای و سبک زندگی تأثیر بسیار ناچیزی در ابتلا به آنها داشت. (برای مشاهده اینفوگرافیک در ابعاد بزرگتر، اینجا را کلیک کنید)
این گروه از پژوهشگران ادعا میکنند ازآنجاکه نمیتوان از طریق تغییر رفتار یا بررسی عوامل ژنتیک از بیشتر انواع سرطان جلوگیری کرد، باید پژوهشهای بیشتری برای تسریع در تشخیص سرطان انجام داد تا بتوان در زودترین زمان ممکن سرطان را تشخیص داد.
دکتر کریستیان توماستی میگوید: «اگر دوسوم از موارد سرطان در سراسر بافتها توسط جهش تصادفی دی.ان.ای (درزمانی که سلولهای بنیادین تقسیم میشوند) اتفاق بیفتد، در آن صورت تغییر سبک زندگی و عادتهای زندگی ما کمک بسیار بزرگی در اجتناب از برخی انواع خاص سرطان خواهد بود، اما کمکی به فرار از خیلی از انواع دیگر سرطان نخواهد کرد. ما باید منابع بیشتری را برای یافتن راههای آشکار کردن چنین سرطانهایی در مراحل اولیه و علاجپذیر متمرکز کنیم».
تقسیمهای سلولی برای تجدید و نوسازی بافتهای تخریبشده مهم هستند؛ اما گاهی اوقات یک کد شیمیایی در دی.ان.ای بهطور نادرستی مبادله میشود و فرایند تقسیم سلولی منجر به ایجاد سلولهای سرطانی میشود.
پژوهشگران چطور به این نتیجه رسیدند؟
پژوهشگران تعداد تقسیمهای سلولی را در 31 نوع از بافتهای بدن بررسی کردند و آنها را با مجموع موارد سرطان در جمعیت آمریکا مقایسه کردند.
آنها دریافتند هرچه تعداد تقسیمهای سلولی بیشتر باشد، خطر ابتلا به سرطان بالاتر میرود؛ از این یافته میتوان چنین نتیجه گرفت که تعداد اشتباهات تصادفی در تقسیم سلولی تأثیر بیشتری در ایجاد تومور دارد تا عوامل خارجی.
برای مثال سلولهای لوزالمعده (پانکراس) بسیار سریعتر از لگن خاصره تقسیم میشوند و این میتواند دلیل این باشد که چرا سرطان پانکراس بسیار معمولتر از لگن خاصره است.
اما برای برخی از سرطانها همچون ریه و پوست، نرخ ابتلا بیش از چیزی است که با احتساب جهش پیشبینی میشود و این نشان میدهد که عوامل ژنتیکی و سبک زندگی خطر ابتلا به این نوع سرطانها را افزایش میدهد.
پروفسور برت وگلستین، سرپرست این پژوهش میگوید: «طول عمر افرادی که در معرض عوامل سرطانزا (همانند تنباکو) هستند و سرطان نمیگیرند اغلب به ژنهای خوبشان نسبت داده میشود، اما حقیقت این است که بیشتر آنها به زبان ساده شانس خوبی دارند. این پژوهش درمجموع نشان میدهد که تغییر در تعداد تقسیم سلولهای بنیادی در یک بافت، به مقدار زیادی با تغییر در موارد سرطان در آن بافت ارتباط دارد. ما دریافتهایم که انواع سرطانهایی که خطری بالاتر از مقدار پیشبینیشده توسط تعداد تقسیمات سلولهای بنیادی دارند، دقیقاً همانهایی هستند که انتظار دیدن نامشان را دارید، یعنی سرطان ریه که با سیگار کشیدن ارتباط دارد، سرطان پوست که با قرار گرفتن در معرض آفتاب مرتبط است و همچنین برخی از سرطانها که به سندرمهای ژنتیکی مرتبطاند».
سیگار، الکل، فستفود و تنبلی ممنوع!
اما متخصصان سلامت میگویند که این پژوهش نشان میدهد که تغذیه سالم، ورزش کردن و ترک سیگار، چقدر در کاهش خطر ابتلا به برخی انواع خاص سرطان اهمیت دارد.
دکتر اما اسمیت، کارشناس ارشد اطلاعات علمی مرکز سرطان انگلستان میگوید: «درحالیکه برخی از اختلالات ژنتیکی به خاطر بدشانسی است، میدانیم که خطر سرطان به ترکیب ژنهای ما، محیط و دیگر جنبههای زندگی ما وابسته است، یعنی عواملی که میتوانیم کنترل کنیم. طبق برآورد ما، از هر 10 نوع سرطان، بیش از 4 مورد را میتوان با تغییرات سبک زندگی همانند سیگار نکشیدن، ثابت نگهداشتن وزن، تغذیه سالم و قطع کردن الکل جلوگیری کرد.»
البته انجام این تغییرات مبتلا نشدن به سرطان را تضمین نمیکند، اما با کاهش احتمال خطر اوضاع را به نفع ما تغییر میدهد.
پروفسور هانس کلورس، زیستشناس سرطان و سلولهای بنیادین در انستیتو هوبرخت در اوترخت هلند میگوید که این پژوهش به بیماران سرطانی کمک میکند که بفهمند که ابتلا به سرطان تقاص اشتباهات آنها نیست. وی میافزاید: «متوسط بیماران سرطانی، تنها بدشانس هستند و نه چیز دیگر»
