آیا غذای خاصی به طور عمده باعث سرطان می‌شود؟
تا به حال غذای مشخصی كه سرطان زا باشد، شناخته نشده است. اما بعضی مواد شیمیایی، آفت كش‌ها، سم‌ها و مواد افـــزودنی و حتی آلوده كننده هایی كه به طور اتفاقی وارد غذاها می‌شوند، میتوانند از دسته مواد سرطان زای قوی باشند. اداره دارو و غذا كنترل جدی این عوامل را اجباری كرده است. بعضی متخصصان تخمین می‌زنند كه رژیم غذایی می‌تواند در دست كم، یك سوم از كل موارد سرطان‌ها دخالت داشته باشند. به عنوان مثال، شیوع بالای سرطان های مری و معده در مناطقی كه از غذاهای نمك سود شده، دودی (برنج و ماهی دودی و ….)، نیتراتی (سوسیس، كالباس) استفاده می كنند مشاهده می شود.
دریافت بالای نمك و نیترات و تركیبات موجود در دود، از دسته عوامل خطر بروز این سرطان ها به شمــار می رود. چاقـــی، شیوه غلط زندگی، بی تحركی، رژیم غذایی، فاقد سبزی ها، میوه ها و غلات كامل، ماهی و ماكیان در ایجاد و پیشرفت سرطان های سینه و روده نقش موثری دارند.چه عواملی در ایجاد سرطان‌ها نقش دارند؟
استعداد ژنتیكی، عوامل محیطی مانند سیگار كشیدن، قرار گرفتن در معرض دود سیگار، آلـــودگی هــوا، قرار گرفتـن در معــرض آفتاب شدید و اجزای آلوده كنده رژیم غذایی مانند آفت كش ها و سم ها، نگهدارنده ها، افزودنی ها و رژیم های غنی از چربی، گوشت قرمز، غذاهای فرآیند شده، رژیم های عاری از سبزی ها و میوه ها و شیوه غلط زندگی، بی تحركی می توانند در ایجاد انواع سرطان ها نقش مهمی داشته باشند.
آیا رژیم غذایی می‌تواند در پیشگیری از سرطان‌ها نقش داشته باشد؟
برخی از مواد غذایی ممكن است حاوی مواد پیشگیری كننده از انواع سرطان‌ها باشند. اجزاء اساسی رژیم غذایی در پیشگیری از سرطان ها عبارتند از:
آنتی اكسیدان‌ها: آنتی اكسیدان ها كه در منابع مختلفی از غذاها یافت می شوند، می توانند در برابر سرطان ها اثر محافظتی داشته باشند. آنتی اكسیدان ها با كاهش رادیكال های آزاد در بدن، در پیشگیری از انواع سرطان ها نقش مهمی دارنــد. رادیكــال های آزاد یــك جزء شیمیایی بسیار فعال می باشد كه حاوی یك یا تعدادی الكترون های جفت نشده می باشند كه به طور طبیعی در سیستم تنفسی و اكسیداسیون و سیستم ایمنی بدن نقش مهمی دارند. اما فعالیــت بیش از حد، یا مقادیـــر بیش از اندازه آن ها می تواند به بدن آسیب برساند و بافت های مختلف بدن را تخریب نماید. آنتی اكسیدان ها به طور طبیعی از فعالیت بیش از حد آن ها جلوگیری كند. مواد آنتی اكسیدانی شامل: سلنیم، كاروتنوئیدها، ویتامین C، ویتامین E می باشند كه مانع از آسیب سلول ها و بافت ها می شوند و می توانند از بروز تغییرات سلول های بدخیم جلوگیری نمایند.
فیبرها: رژیم غذایی غنی از فیبر در كاهش خطر سرطان ها به خصوص سرطان روده نقش دارد. رژیم های گیاهی كم كالری، پرفیبر، غنی از حبوبات، غلات كامل، سبزی ها و میوه ها، خطر بروز سرطان ها را كاهش می دهند. فیبرها، با افزایش سرعت انتقال مواد غذایی از روده بزرگ باعث می شوند، باكتری های روده فرصت كمتری برای تولید مواد سرطان زا از آن ها داشته باشند، همچنین دیواره روده برای مدت طولانی در معرض مواد سرطان زا قرار نگیرند. احتمال داده می شود كه فیبر مواد غذایی، تركیب شیمیایی مواد تولید شده توسط باكتری های روده را تغییر داده و خاصیت سرطان زایی آن ها را كاهش دهد. فیبرها ممكن است به عنوان ماده ضد سرطان زا با باقیمانده اسیدهای صفراوی كه ممكن است در مقادیر زیاد سرطان زا باشند، تركیب شده و اثر آن ها را خنثی نمایند. فیبرها تركیباتی هستند كه در دیواره سلول های گیاهان مثل سبزی ها، میوه ها، سبوس، غلات كامل، حبوبات، مغزها یافت می شوند. با دریافـت كافــی و متناسبــی از گروه غلات، میوه ها و سبزی ها می تواند از بروز بسیاری از سرطان ها پیشگیری كرد. توصیه می شود روزانه 400 گرم یا 5 بار در روز میوه ها و سبزی ها مصرف شوند.
غذاهای گیاهی: سبزی‌ها خانواده كلم و گل كلم حاوی تركیبات غیر مغذی هستند كه آنزیم های دارای توانایی تخریب مواد سرطان زا را فعال می‌كنند. پیاز سیر، تره خصوصا” هنگامی كه خام خورده می‌شود در كاهش خطر سرطان معده موثرند. مواد سولفوری موجود در این غذاها با آنزیم های موثر در بروز سرطان برخورد كرده و ساخت مواد سرطان زا را متوقف می‌سازند. هویج، گوجه فرنگی و مركبات: این غذاها حاوی اسید فنولیك می باشند، و از سرطان كولون با ممانعت از آزاد شدن مواد سرطان زا، پیشگیری می‌نمایند.
دانه‌های سویا و مشقات سویا: با ممانعت از عملكرد استروژن ها، از بروز سرطان سینه ممانعت می نمایند. استروژن یك نوع هورمون زنانه می باشد كه مقادیر زیاد از حد آن باعث افزاش شانس ابتلا به سرطان سینه می‌شود.
توت فرنگی، تمشك، انگور و سیب: این مواد حاوی اسید الاگیگ هستند كه میتوانند برخی رادیكال‌های آزاد خطرناك موجود در دود سیگار را خنثی نمایند.
پیاز، چای سبز، انگور، مركبات: این مواد سرشار از ایروفلاونوئیدها هستند، كه می توانند تغییرات بدخیم در سلول ها را متوقف كنند و مواد عامل سرطان را بلوك می‌كنند.
غذاهای دریایی، روغن ماهی: این غذاها به علت داشتن اسیدهای چرب امگا 3، سلنیم، روی، ویتامین E و … در پیشگیری از بسیاری از سرطان‌ها به خصوص سرطان سینه و روده نقش مهمی دارند.
چای سبز چینی: چای سبز به علت داشتن تركیبات ضد سرطانی مثل پلی فنل ها در پیشگیری از سرطان ها نقش مهمی دارند. پلی فنل ها، تركیبات آنتی اكسیدانی هستند كه از تشكیل سلول‌های سرطانی و تومر و رشد آن‌ها ممانعت می‌نمایند. بسیاری از مواد غذایی حاوی پلی فنل‌ها هستند، اما چای سبـز از آن جهت كـــه در پروسه تولید آن، پلی فنل‌ها حفظ می‌شود، اهمیت ویژه‌ای دارند.
آیا رژیم‌های پرچرب با سرطان ارتباطی دارند؟
دریافت مقادیر زیادی چربی باعث افزایش احتمال خطر سرطان روده، سینه و كلیه می شود. رژیم های پرچرب به خصوص با منشاء حیوانی مثل گوشت قرمز، تخم مرغ، محصولات لبنی با مقادیر بالایی چربی و كلسترول خطر بروز انواع سرطان ها را افزایش می دهند.
بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند كه دریافت بالای چربی به خصوص در زنان یائسه احتمال بروز سرطان سینه را افزایش می دهد. كاهش مصرف اسیدهای چرب اشباع مثل انواع غذاهای حیوانی، كره، لبنیات پرچرب، كله پاچه، امعاء و احشاء، گوشت های قرمز، خطر سرطان ها را كاهش می دهند. اما مصرف روغن ها با یك باند دوگانـــه مثل روغن زیتون خطر بروز بسیاری از سرطان ها به خصوص سرطان سینه را كاهش می‌دهند.
آیا چاقی باعث افزایش بروز سرطان‌ها می‌شود؟
بنابر مطالعات، ارتباط مثبتی بین شیوع بروز انواع سرطان ها و چاقی به خصوص در مورد سرطان سینه مشاهده شده است. در افراد با نمایه توده بدنی بیش از 30 خطر مرگ و میر ناشی از تمام عوامل ذكر شده، افزایش می یابد.
آیا ورزش در پیشگیری از سرطان‌ها نقش دارد؟
عدم تحرك كافی و ورزش نیز یك عامل خطر برای انواع سرطان ها محسوب می شود. ورزش می تواند در پیشگیری از انواع سرطان ها به خصوص سرطان سینه، دستگاه تناسلی و كلیه اثر مطلوبی داشته باشد. ورزش با سرعت بخشیدن به انتقال مواد غذایی از روده، ممانعت از ترشح هورمون های جنسی و كاهش ذخایر سلول های چربی از سرطان ها پیشگیری می كنند (مقادیر زیاد هورمون های مردانه می توانند به تركیبات سمی تبدیل شوند).
آیا برای پیشگیری از سرطان، پرهیز غذایی لازم است؟
برای پیشگیری از انواع سرطان ها باید از خوردن گوشت‌های سوخته یا زغال شده و همچنین ماهی سوخته پرهیز كرد. كباب كردن و پختن زیاده از حد این غذاها تركیباتی می سازد كه آروماتیك های هتروسیلیك نامیده می شود كه برخی از آن ها ممكن است سرطان زا باشند.
گوشت‌های قرمز مانند گوساله، بره و نیز فرآورده‌های گوشتی، چنانچه به صورت منظم و در حجم زیاد مصرف شوند ممكن است، خطر سرطان كولون، ركتوم، پانكراس، سینه، پروستات و كلیه ها را افزایش دهند. انجمن تحقیقات جهانی سرطانی، مصرف كمتر از 80 گرم گوشت قرمز را در روز توصیه می كند. گوشت‌های فرآیندی مثل سوسیس و كالباس كه تركیبات نیتراتی به عنوان نگهدارنده و رنگ دهنده به آن ها افزوده می شود، سرطان زا می باشند. گوشت‌های دودی، ماهی، پنیر و سایر غذاهای دودی حاوی تركیبات هیدروكربنات های آروماتیك پلی سیكلیك هستند كه از سوختن چوب ساخته می شوند، این مواد می توانند تغییرات سرطانی را آغاز كنند، پس باید به طور متعادل مصرف شوند.
مصرف بالای غذاهای شور شامل محصولات مشخصا” نمك داری مثل چیپس، پفك، خیار شور و …. ممكن است باعث افزایش خطر سرطان معده می شوند. مصرف تكه‌های چرب گوشت، كلوچــه، نــان‌های روغنــی، كیك ها، بیسكویتها، كره، روغن‌های جامد، مارگارین، سس‌ها، و سایر روغن‌ها را باید محدود كرد مصرف بالای این غذاها خطر چاقی را افزایش می‌دهند و این امر شاید خطر سرطان سینه بعد از یائسگی و سرطان رحم و كولون را افزایش دهد.
از غذاهایی كه از تاریخ مصرفشان گذشته است و آنهائی كه به نظر كپكی و بو گرفته می‌آیند و یا اینك خوب نگهداری نشده‌اند، پرهیز كنید.
چه توصیه‌های غذایی برای كاهش خطر بیماری‌های بدخیم پیشنهاد می‌شود؟
دریافت كافی مایعات، كاهش مصرف چربی، افزایش مصرف غذاهای دارای فیبر، مانند نان‌های تهیه شده از دانه كامل و غلات سبوس دار، سبزی ها و میوه‌های تازه، مصرف روزانه انواع مختلف سبزی‌ها و میوه‌ها، اجتناب از مواد احتمالا” سرطان زا با محدود كردن مصرف غذاهایی كه با نمك، دود یا نیتریت ها حفظ می‌شوند، مانند گوشت‌های نمك سود شده، ماهی دودی، انواع سوسیس، كالباس و …… پرهیز از چاقی و حفظ وزن نرمال، طبخ صحیح غذاها وپرهیز از مصرف زیاد غذاهای سرخ شده و كبابی، رعایت 5 اصل كفایت، تنوع و تعادل و میانه روی و كنترل كالری در انتخاب غذاهای روزانه، ورزش و تحرك كافی.
منبع : همشهری آنلاین
