همه شیرین کننده های مصنوعی مواد شیمیایی پردازش شده دارند. آنها را می توان به مواد غذایی در طول آماده سازی اضافه کرد. اکثر رژیم غذایی کم کالری موجود در فروشگاهها با استفاده از شیرین کننده های مصنوعی درست شده اند.
اگر ديابتي باشيد يا يكي از اعضاي خانواده‌تان اين بيماري را داشته باشد حتما فكر استفاده از شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي يا طبيعي بدون قند به ذهن‌تان رسيده يا اينكه چند باري آنها را امتحان كرده‌ايد.
توليدكنندگان اين مواد مدعي هستند افراد مي‌توانند بدون هيچ‌گونه نگراني از افزايش قند خون و چاقي به جاي شكر از شيرين‌كننده‌ها استفاده كنند اما گهگاهي هم مي‌شنويم كه زياده‌روي در مصرف اين مواد خود مي‌تواند باعث بروز انواع بيماري‌هاي متابوليك و حتي ديابت شود. پس بالاخره شيرين‌كننده‌ها مفيد هستند يا مضر؟ دكتر اسدالله رجب، رئيس انجمن ديابت ايران به شما توضيح مي‌دهد.
شيرين‌كننده؛ مصنوعي يا طبيعي؟
شيرين‌كننده‌ها به دو گروه تقسيم مي‌شوند؛ يك دسته از آنها شيرين‌كننده‌هاي جانشيني هستند از جمله سوربيتول، فروكتوز، ايزومالت و. . . كه آنها نيز قند خون را تا مقداري بالا مي‌برند اما نه در حد قند ساده يا گلوكز. گروه ديگر شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي هستند از جمله ساخارين، سيكلامات، آسپارتام، كاندرل، نوترا سوئيت، آسه سولفام و. . . كه اصلا قند را بالا نمي‌برند.
در خيلي از مواد غذايي رژيمي مثل نوشابه‌ها از شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي استفاده مي‌شود اما در مواد غذايي مخصوص افراد ديابتي بيشتر از شيرين‌كننده‌هاي جانشيني استفاده مي‌شود كه آن هم مي‌تواند مشكلات خاص خود را داشته باشد.
قند مصنوعي هم ديابت مي‌آورد؟
در گذشته افراد در روز شايد فقط دو يا سه بار چاي همراه يكي، دو حبه قند مي‌نوشيدند يا اينكه يك بار در روز شربت مي‌نوشيدند اما امروزه با توليد مواد غذايي رژيمي حاوي شيرين‌كننده‌هاي جانشيني يا مصنوعي مي‌بينيم كه چاقي، اضافه وزن و ديابت بيشتر شده است! در واقع رژيمي بودن يك خوراكي مثل كيك، بستني و. . . باعث مي‌شود فرد در مصرف آن زياده‌روي كند.
اين مواد غذايي شايد قند كمتري داشته باشند اما كالري، چربي، آرد، كربوهيدرات و… هم دارند که خود مي‌تواند باعث چاقي و در نهايت اختلال در كنترل قند و ديابت شود. به همين دليل مصرف شيرين‌كننده‌ها و مواد غذايي رژيمي به‌خصوص براي افراد ديابتي توصيه نمي‌شود زيرا آنها را وارد يك سيكل معيوب مي‌كند.
بايد ممنوع شوند؟
در بعضي از كشورها اين اعتقاد وجود دارد كه فروش شيرين‌كننده‌هاي بدون قند به‌خاطر مشكلات بعدي كه ايجاد مي‌كنند بايد ممنوع شود. براي مثال از آنجايي كه مواد غذايي رژيمي باعث مي‌شد افراد در مصرف خوراكي‌ها زياده‌روي كنند در بسياري از كشورها مثل آلمان از سال 2010 توليد خوراكي‌هاي رژيمي مخصوص ديابت ممنوع شد.
از سال 2012 نيز فروش آنها در فروشگاهها ممنوع شد. البته مواد شيرين‌كننده مثل فروكتوز، سوربيتول يا ساخارين را مي‌توان از فروشگاهها خريداري كرد اما مواد غذايي حاوي آنها ديگر عرضه نمي‌شود.
هرچه طبيعي‌تر، بهتر!
در حال حاضر اغلب انجمن‌هاي علمي ديابت معتقدند يك فرد ديابتي نياز به مواد غذايي رژيمي ندارد. دليل اول اين است كه كالري اين مواد تقريبا فرقي با غذاهاي معمولي ندارد، دوم اينكه فرد براي تهيه آنها بايد هزينه گران‌تري بپردازد، سوم اينكه مواد غذايي رژيمي معمولا طعم خيلي خوبي ندارند و دليل چهارم اينكه خيلي از ديابتي‌ها دوست دارند از همان مواد غذايي معمولي استفاده كنند بنابراين مي‌توانند با يادگيري راهكارهاي لازم و پيروي از رژيم غذايي مناسب از غذاهاي معمولي استفاده كنند و در عين حال بيماري‌شان را هم تحت كنترل درآورند؛
براي مثال اگر روزي يك حبه قند اضافه بخورند مي‌توانند با افزايش دارو يا انسولين يا فعاليت بدني يا كاهش حجم غذاي‌شان آن را جبران كنند اما همان‌طور كه گفته شد متاسفانه رژيمي بودن يك خوراكي ممكن است باعث شود فرد در مصرف آن زياده‌روي كند. حال اگر يك ديابتي به هر دليلي نتواند ميزان قند مصرفي‌اش را در روز كاهش دهد، مي‌تواند در حد اعتدال از شيرين‌كننده‌ها استفاده كند. اما به‌طور كلي توصيه بر اين است كه هرچه تغذيه طبيعي‌تر باشد بهتر است.
براي دستگاه گوارش خطر دارد؟
شيرين‌كننده‌هاي جانشيني مثل فروكتوز، سوربيتول و. . . از آنجايي كه به آهستگي در روده‌ها جذب مي‌شوند خود مي‌توانند باعث اسهال شوند، پس براي دستگاه گوارش هم بي‌خطر نيستند به‌خصوص سوربيتول كه زياده‌روي در مصرف آن مي‌تواند نفخ و اسهال شديد ايجاد كند. به همين دليل مصرف شيرين‌كننده‌ها و مواد غذايي رژيمي حتما بايد زير نظر پزشك و با توجه به برنامه غذايي فرد صورت گيرد.
چقدر مصرف كنيم؟
شيرين‌كننده‌ها اگر در حد معمول استفاده شوند، عوارض جانبي نخواهند داشت. خيلي‌ها نيز مدعي هستند اين مواد مي‌توانند سرطان‌زا باشند اما اين مسئله هيچ‌وقت روي انسان‌ها تاييد نشده و فقط مصرف زياد آنها در حيوانات باعث سرطان شده است. براي مثال ساخارين از سال 1888 يعني بيش از 200 سال است كه مصرف مي‌شود اما هنوز ديده نشده كه فردي به علت مصرف آن دچار مشكل شده باشد بنابراين خوردن آنها در حد معمول اشكالي ندارد.
چه کسانی نباید مصرف کنند؟
مصرف شیرین‌کننده‌های بدون قند در گروهی از افراد مثل خانم‌های باردار، کودکان و کسانی که سابقه افت قند را دارند باید با احتیاط بسیار و تحت نظر پزشک صورت گیرد.
اگر سابقه افت قند داريد. . .
افراد نبايد تمام قند مصرفي‌شان را با شيرين‌كننده‌هاي بدون قند جايگزين كنند همچنين كساني كه دچار افت قند مي‌شوند بهتر است از مواد غذايي حاوي شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي مثل نوشابه‌هاي رژيمي و دايت استفاده نكنند. بعضي‌ها سوال مي‌كنند كه آيا مواد غذايي حاوي شيرين‌كننده‌هاي مصنوعي از آنجايي كه قند ندارند باعث كمبود انرژي مي‌شوند يا خير؟
در پاسخ بايد گفت ما انرژي روزانه خود را فقط از قندهاي ساده به دست نمي‌آوريم و ساير مواد غذايي مصرفي‌مان نيز در نهايت تبديل به قند مي‌شوند و انرژي توليد مي‌كنند. پس مصرف مواد غذايي رژيمي دليل بر كاهش انرژي بدن نمي‌شود.
منبع : مجله سیب سبز
